| گسترشکپی متن آیه
|
| قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ
|
ترجمه
بگو: «چه کسی زینتهای الهی را که برای بندگان خود آفریده، و روزیهای پاکیزه را حرام کرده است؟!» بگو: «اینها در زندگی دنیا، برای کسانی است که ایمان آورده‌اند؛ (اگر چه دیگران نیز با آنها مشارکت دارند؛ ولی) در قیامت، خالص (برای مؤمنان) خواهد بود.» این گونه آیات (خود) را برای کسانی که آگاهند، شرح می‌دهیم!
بگو: چه كسى زينت الهى را كه خدا براى بندگانش پديد آورده و روزى‌هاى پاكيزه و مطبوع را حرام كرده است؟ بگو: اين نعمتها در زندگى دنيا براى كسانى است كه ايمان آورده‌اند [هر چند ديگران نيز استفاده مى‌كنند] ولى روز قيامت مخصوص ايشان است. ما اين گونه، آيات
[اى پيامبر] بگو: «زيورهايى را كه خدا براى بندگانش پديد آورده، و [نيز ] روزيهاى پاكيزه را چه كسى حرام گردانيده؟» بگو: «اين [نعمتها] در زندگى دنيا براى كسانى است كه ايمان آورده‌اند و روز قيامت [نيز ]خاصّ آنان مى‌باشد.» اين گونه آيات [خود] را براى گروهى كه مى‌دانند به روشنى بيان مى‌كنيم.
بگو: چه کسی زینتهای خدا را که برای بندگان خود آفریده حرام کرده و از صرف رزق حلال و پاکیزه منع کرده؟ بگو: این نعمتها در دنیا برای اهل ایمان است و خالص اینها (یعنی لذات کامل بدون الم، و نیکوتر از اینها) در آخرت برای آنان خواهد بود. ما آیات خود را برای اهل دانش چنین مفصل و روشن بیان می‌کنیم.
بگو: زینت های خدا و روزی های پاکیزه ای را که برای بندگانش پدید آورد، چه کسی حرام کرده؟! بگو: این [زینتها و روزی های پاکیزه] در زندگی دنیا برای کسانی است که ایمان آورده اند [البته اگر چه غیر مؤمنان هم با آنان در بهرهوری شریکند، ولی] در قیامت فقط ویژه مؤمنان است؛ ما این گونه آیات خود را برای گروهی که می دانند [و اهل دانش و بصیرت اند] بیان می کنیم.
بگو: چه كسى لباسهايى را كه خدا براى بندگانش پديد آورده، و خوردنيهاى خوش‌طعم را حرام كرده است؟ بگو: اين چيزها در اين دنيا براى كسانى است كه ايمان آورده‌اند و در روز قيامت نيز خاص آنها باشد. آيات خدا را براى دانايان اينچنين به تفصيل بيان مى‌كنيم.
بگو چه کسی زینت الهی را که برای بندگانش پدید آورده، و رزق پاکیزه او را حرام کرده است؟ بگو اینها در زندگانی دنیا برای مؤمنان [و نامؤمنان] است و در روز قیامت نیز خاص مؤمنان است، بدین‌سان آیات خود را برای اهل معرفت به روشنی بیان می‌کنیم
بگو: چه كسى آرايشى را كه خدا براى بندگان خود پديد آورده و روزيهاى پاكيزه را حرام كرده است؟ بگو: اينها در زندگى دنيا براى مؤمنان است- ولى كفار هم بهره‌مندند- در حالى كه در روز رستاخيز ويژه ايشان است. بدين گونه آيات- سخنان خود- را براى گروهى كه بدانند به تفصيل بيان مى كنيم.
(ای محمّد! زشتی کارِ افتراء تحلیل و تحریم را بدیشان خاطرنشان ساز و به آنان) بگو: چه کسی زینتهای الهی را که برای بندگانش آفریده است و همچنین مواهب و روزیهای پاکیزه را تحریم کرده است؟ بگو: این (نعمتها و موهبتهای حلال و) چیزهای پاکیزه، برای افراد باایمان در این جهان آفریده شده است (و دیگران نمی‌بایست از آن استفاده کنند. ولی در این دنیا بر این خوان یغما چه دشمن چه دوست، و این هم از رحمت واسعه‌ی خدا و لطف او است. امّا) در روز قیامت اینها همه در اختیار مؤمنان قرار می‌گیرد (و دیگران به کلّی از آن محروم می‌گردند). این چنین آیات (خود را درباره‌ی احکام حلال و حرام) برای کسانی توضیح و تشریح می‌کنیم که آگاهند و می‌فهمند.
(ای پیامبر!) بگو: «زیورهای خدایی را که برای بندگانش پدید آورده -و (نیز) روزیهای پاکیزه را- چه کسی حرام گردانیده؟» بگو: «این (نعمت)ها در زندگی دنیا برای کسانی است که ایمان آورده‌اند، در حالی که روز قیامت ویژه‌ی آنان می‌باشد.» این‌گونه آیات (خود) را برای گروهی که می‌دانند جداسازی و روشن می‌کنیم.
بگو که حرام کرده است زینت خدا آن را که برون آورده است برای بندگان خویش و پاکیزه‌ها را از روزی بگو آنها از آن کسانی است که ایمان آوردند در زندگانی دنیا مخصوص بدیشان در روز رستاخیز چنین تفصیل دهیم آیتها را برای گروهی که می‌دانند
Say, “Who forbade Allah’s finery which He has produced for His servants, and the delights of livelihood?” Say, “They are for those who believe, in this present world, but exclusively theirs on the Day of Resurrection.” We thus detail the revelations for people who know.
معنی کلمات و عبارات
«أَخْرَجَ»: بیرون آورده است. در اینجا مراد این است که: آفریده است و به مرحله ظهور رسانده است. «خَالِصَةً»: دربست. به تمام و کمال. حال است.
نزول
محل نزول:
این آیه در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
ابن عباس گوید: زنان در دوران جاهلیت با حالت برهنه دور خانه كعبه طواف می‌كردند و فقط پارچه كهنه اى جلو عورت خویش مى گذاشتند سپس آیه ۳۱ و این آیة نازل گردید.[۳]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ «32»
بگو: چه كسى زينت‌هايى را كه خداوند براى بندگانش پديد آورده و (همچنين) رزقهاى پاكيزه ودلپسند را بر خود حرام كرده است؟ بگو: اين (نعمتها) در زندگى دنيا براى مؤمنان است، (اگر چه كافران هم بهره‌مندند،) در حالى كه روز قيامت مخصوص (مؤمنان) است. ما اين گونه آيات خود را براى گروهى كه مى‌دانند به تفصيل بيان مى‌نمائيم.
نکته ها
اين آيه، زينت را براى انسان حلال مى‌شمرد. قرآن، يكى از نعمتهاى خداوند را، زينت آسمان‌ها به ستارگان جهت تماشاى تماشاگران مى‌داند، «زَيَّنَّاها لِلنَّاظِرِينَ» «2» امّا بايد علاقه‌ى به زينت، انسان را به هلاكت نكشد و بهره‌گيرى از آن كنترل شده باشد، لذا قرآن،
«1». مؤمنون، 2.
«2». حجر، 16.
جلد 3 - صفحه 54
نشان‌دادن زينت زنان را جز براى شوهرانشان و مَحرم‌هاى آنان، حرام مى‌داند. «لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ» «1»
عثمان‌بن مظعون، خدمت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله آمد و از تصميم خود نسبت به اخته و مقطوع النّسل كردن خود و عزلت و فاصله گرفتن از همسر و خانواده واجتماع خبر داد. آن حضرت به شدّت او را از اين كار منع كرد و فرمود: «براى كنترل شهوت، روزه بگير و به جاى رياضت و رهبانيّتِ مردود به مسجد برو و در انتظار نماز بنشين و به جاى بيابان‌گردى، در جبهه‌هاى جنگ و حج و عمره شركت كن، از همسر و عطريّات استفاده كن و از اموال خود به محرومان بده و از حرام‌ها دورى و هجرت كن، اين راه و روش من است و هر كه از اين روش اعراض كند و توبه نكند، فرشتگان از ورود او به حوض كوثر منع خواهند كرد». «2»
عاصم‌بن زياد نيز تصميم گرفت شيوه‌ى زندگى خود را تغيير داده واز حلال‌ها و لذّت‌ها كناره گيرد. حضرت على عليه السلام آن تفكّر را محكوم كرد، و هنگامى كه از آن حضرت پرسيد:
پس چرا خودتان اين همه ساده‌زندگى مى‌كنيد؟ امام در پاسخ فرمود: من رهبر جامعه‌ام، خداوند بر رهبران لازم كرده كه سطح زندگى خود را در سطح افراد ضعيف جامعه نگهدارند و در غم ديگران شريك باشند. «3»
حضرت على عليه السلام در برخورد با خوارج متحجّر، هنگام اعزام نماينده‌ى خود ابن عبّاس به سوى آنان، به او دستور مى‌دهد بهترين لباس‌ها را بپوشد و خود را معطّر و خوشبو ساخته و با اسبى زيبا نزد آنها برود. «4»
بعضى آيه را اين گونه تفسير كرده‌اند كه رزق و زينت دنيا، آميخته با انواع تلخى‌هاست، ولى رزق و زينتِ آخرت، بى‌غصّه و خالص است.
پیام ها
1- پيامبر، مسئول مبارزه با بدعتها است. «قُلْ مَنْ حَرَّمَ»
«1». نور، 31.
«2». تفسير كبير فخررازى.
«3». كافى، ج 1، ص 410.
«4». تفسير منهج‌الصادقين.
جلد 3 - صفحه 55
2- اسلام، با زهد نابجا ورياضت نامشروع ورهبانيّت، مخالف است. «قُلْ مَنْ حَرَّمَ»
3- اصل در بهره‌گيرى از زينت‌ها و طيّبات، مباح بودن است، مگر دليلى خاص بر حرمت آنها باشد. «مَنْ حَرَّمَ»
4- استفاده‌ى مناسب از زينت و ترغيب مردم به آن، ارزشمند است. «زِينَةَ اللَّهِ» زيرا زينت به خدا نسبت داده شده است.
5- راه رسيدن به خدا، ترك امور حلال و طيّب نيست، بلكه استفاده‌ى بجا و رعايت قسط وعدل است. قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ ...
6- اسلام، هماهنگ با فطرت و آيين اعتدال است، به نيازهاى طبيعى پاسخ مثبت مى‌دهد، آنچه را مفيد است حلال مى‌شمرد و از آنچه ضرر دارد نهى مى‌كند.
مَنْ حَرَّمَ ... أَخْرَجَ لِعِبادِهِ
7- زينت، همچون غذا، مورد نياز انسان است. (زينت در كنار خواركى‌ها مطرح شده است) زِينَةَ اللَّهِ ... وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ
8- هدف اصلى از آفريدن نعمتها، استفاده بردن و برخوردارى مؤمنان از آنهاست، گرچه كافران نيز بهره‌مى‌برند. «قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا» البتّه در جاى ديگر مى‌فرمايد: «إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا» «1» هرآنچه روى زمين است، زينت آن قرار داديم تا آنان را بيازماييم كه كدام يك بهتر عمل مى‌كنند.
9- در بهره‌بردارى از نعمتهاى دنيوى، مؤمن و كافر يكسانند، ولى كاميابى قيامت مخصوص مؤمنان است. «لِلَّذِينَ آمَنُوا خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ»
10- علم وعالم، جايگاه ويژه‌اى نزد خدا دارند. «كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ»
«1». كهف، 7.
تفسير نور(10جلدى)، ج3، ص: 56
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ (32)
قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ: بگو اى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه حرام نموده است آرايش و زينتى را كه خدا مقرر فرموده، يعنى جامه‌هاى متنوع و ساير تجملات و تزئينات محلله را، الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ: آن زينتى كه به محض قدرت بيرون آورد براى بندگان خود از نباتات مانند پنبه و كتان، و از حيوانات مانند پشم و حرير، و از معادن مثل زره و خود و آلات حرب.
تبصره: آيه شريفه عموميت دارد نسبت به كلّيّه مكلفين تا قيامت، كه بگو اى پيغمبر، اهل اسلام و كفار را، كه كدام كس حرام گردانيد زينت دنيا را تمام اقسام و اجناس و انواع آن كه آفريدم آن را به غرض انتفاع بندگان خاصه، يعنى هر گاه من آن را حرام نگردانيدم، پس كه آن را بر شما حرام نمود و احدى را
جلد 4 صفحه 54
حكم د رملك و خلقت مالك الملوك نيست سواى خالق آنها.
و اكثر مفسرين و محدثين و جمهور اصوليين و فخر رازى برآنند كه اين حكم اباحه تام و عام به كافه انام با قيامت است هر چند سبب نزولش خاص باشد، لكن عبرت به عموم لفظ است و خصوص سبب مانع از حكم عام نيست، و لفظ زينت عام و مطلق؛ لهذا شامل جميع اجناس و انواع و اقسام زينت فى العرف است از ملبوسات و حلل و مرصعات و لئالى و مرواريد و جواهر و تمتعات به نسوان محلله و به عطريات، مگر آنكه نصّ صريح در تحريم آن باشد مانند تزئين مرد به طلا و ابريشم يا استعمال زن زينت و عطر را براى اجنبى.
وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ: و بگو كه حرام نموده خوردن طيبات از رزق و مستلذات را. يا خوردن محللات و مباحات را.
عثمان بن مظعون به حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم عرضه داشت: به غلبه حديث نفس عزم كردم خود را خصىّ (خواجه) بسازم. حضرت فرمود: آرام باش كه خصاء امت من روزه است. پس عرض كرد نفس حديث نمايد رهبانيت را. فرمود: رهبانيت امت من نشستن در مساجد است براى انتظار نماز.
عرض كرد: نفس حديث كند تمام مال خود را خارج كنم. پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: بهتر آن كه به قدر كفايت خود و عيال واجب النفقه گرفته، زائد را انفاق يتامى و مساكين نما اين افضل است از آنچه اراده نموده اى. عرض كرد مى‌خواهم طلاق زوجه خود دهم. حضرت فرمود: هجرت و مفارقت در امت من هجرت و مباعدت از محرمات الهى باشد. عرض كرد: حديث نمايد ترك مواقعه را. فرمود صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مؤمن وقتى كه فرا گيرد زوجه يا مملوكه خود را مولودى بهم رسد، غلام او در جنت باشد؛ و اگر قبل يا بعد پدر مرد، براى او قرة عين و فرح روز قيامت است، و اگر قبل از بلوغ مرد، شفيع و رحمت والدين خود باشد. عرض كردم نفس حديث كند گوشت را مدت العمر نخورم. فرمود صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ترك مكن؛ چه مى‌بينى من گوشت مى‌خورم و اگر از خدا خواهم اطعام فرمايد آن را هر روز به من. عرض كرد مى‌خواهم هرگز استعمال عطر ننمايم. فرمود صلّى اللّه عليه و آله و سلّم آرام باش، جبرئيل مرا امر كرد به استعمال آن هر روز و گفت روز جمعه را ترك مكن. پس حضرت
جلد 4 صفحه 55
فرمود: اى عثمان، اعراض مكن از سنت من. هر كه معرض شود از طريقه من و پيش از تو به بميرد، ملائكه او را از قرب حوض من برگردانند. «1» قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا: بگو اى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم آن زينت و طيبات بالاصاله براى كسانى است كه ايمان آورده‌اند در زندگانى دنيا، اما كفار و فجار، بالتبع شريك مؤمنانند در آن.
خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ: در حالتى كه جميع مستلذات طيبه، خالص و مخصوص به مؤمنين است روز قيامت، و اگرچه كافران در طيبات شريك مؤمنانند در دنيا، اما در آخرت ذره‌اى كفار بهره ندارند، بلكه تمام طيبات خاصه مؤمنين است. كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ: چنان كه بيان كرديم اين حكم را، همچنين تفصيل مى‌دهيم آيات و شواهد توحيديه را براى كسانى كه فهم دارند و مى‌فهمند و مى‌دانند.
تبصره: در تفسير لوامع التنزيل فرمايد: آيه شريفه بر چند چيز دلالت دارد:
اول- بر اباحه اشياء لقوله: مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ، پس مسموعات مؤكد معقولات است. دوم- دال بر جواز پوشيدن لباس فاخره قيمتى و خوردن اطعمه و اشربه محلله.
عياشى و طبرسى رحمهما اللّه از حسن بن زيد از عم خود عمر بن على از پدر خود امام زين العابدين عليه السّلام روايت نموده: انّه كان يشترى الكساء الخزّ بخمسين دينارا فاذا صاف تصدّق به، لا يرى بذلك بأسا و يقول: قل من حرّم زينة اللّه. حضرت سيد سجاد عليه السّلام عباى خز پنجاه اشرفى مى‌خريد و به سر ما مى‌پوشيد. وقت تابستان آن را مى‌فروخت و قيمتش را بر فقرا تصدق مى‌داد. و ديده نمى‌شد به آن بأسى، و مى‌فرمود: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ.
در كافى- روزى سفيان ثورى حضرت صادق عليه السّلام را ديد جامه جميل ثمينى پوشيده. عرض كرد: يا ابن رسول اللّه، نپوشيد رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مثل اين لباس و نه امير المؤمنين عليه السّلام و نه هيچيك از پدران شما. حضرت فرمود: رسول خدا در زمان تنگى و احتياج بود و بعد وسعت يافت و
«1» تفسير عياشى، جلد دوّم، صفحه 16، حديث 35.
جلد 4 صفحه 56
احقّ به آن لباس از اهلش ابرارند، پس تلاوت فرمود: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ، ما سزاوارتريم آنچه را كه عطا فرموده خداى تعالى. بعد دست سفيان را كشانيد به طرف خود و جامه اعلى را رفع، و زير آن لباس خشن غليظ بود. فرمود: اين را براى خود و آن را كه ديدى براى مردم پوشيده‌ام. پس دست به لباس سفيان برد، اعلاى آن خشن و زير آن لباس نرم بود، فرمود: تو اين اعلا را براى خود، و خشن را براى مردم پوشيدى. «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ (32)
ترجمه
بگو كه حرام كرده زينت خدا را كه بيرون آورده براى بندگان خود و پاكيزه‌هاى از رزق را بگو آن براى كسانى است كه ايمان آوردند در زندگانى دنيا خالص در روز قيامت همچنين تفصيل ميدهيم آيتها را براى گروهى كه ميدانند.
تفسير
خداوند در ردّ مردم سابق الذّكر به پيغمبر خود دستور داده كه بر سبيل انكار از آنها سؤال نمايد كه كدام عاقل حرام نموده است زينت‌هاى الهى را كه براى بندگان خود از زمين بيرون آورده است مانند پنبه و پشم و ابريشم و كتان و ساير تجملات زندگى و ارزاق لذيذه طيّبه را از خوردنى و آشاميدنى و در جواب بفرمايد تمام اينها را خداوند براى اهل ايمان خلق فرموده است در دنيا و كفار به تبع و از تصدّق سر آنها بهره‌مند ميشوند و خالص براى اهل ايمان است در آخرت و بنابر اين خالصة حال است از نعم مذكوره سابقه و چنانچه خداوند اين احكام را بيان فرمود احكام ديگرى را هم كه بر نفع و موافق مصلحت بندگان است براى آنها مفصلا بيان خواهد فرمود ولى دانشمندان بآن احكام عمل ميكنند و از آنها بهره‌مند ميشوند پس گويا براى آنها بيان شده است و در كافى و عياشى و امالى از امير المؤمنين (ع) و امام صادق (ع) رواياتى نقل شده است كه شاهد بر معنى مذكور است و حاصلش آنستكه اهل ايمان در دنيا اولويت باستفاده از نعم الهى دارند و خداوند دوست دارد بندگان خوب او از نعمى كه بآنها عطا فرموده است بهره‌مند شوند بلكه پوشيدن لباس فاخر در بعضى اوقات و ازمنه مقتضيه راجح است و تمسك باين آيه فرموده‌اند و خشونت لباس و طعام امير المؤمنين (ع) در روايات باقتضاء زمان تنگدستى و ملاحظه حال فقراء و ناگوار نشدن فقر بآنها حمل شده است.
جلد 2 صفحه 422
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قُل مَن حَرَّمَ زِينَةَ اللّه‌ِ الَّتِي أَخرَج‌َ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزق‌ِ قُل هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الحَياةِ الدُّنيا خالِصَةً يَومَ القِيامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الآيات‌ِ لِقَوم‌ٍ يَعلَمُون‌َ (32)
بگو اي رسول اكرم (ص) كيست که حرام كرده باشد زينتهايي که خداوند خارج فرموده از براي بندگان خود و چيزهاي پاكيزه از اقسام روزيها بگو اينها از براي كسانيست که ايمان آوردند و مخصوص آنها است شريك ندارند روز قيامت همين نحو ما تفصيل ميدهيم آيات خود را براي كساني که ميدانند.
جلد 7 - صفحه 308
قُل مَن حَرَّمَ استفهام انكاريست يعني احدي حرام نكرده در جميع شرايع از آدم تا خاتم حلال بوده زِينَةَ اللّه‌ِ چيزهايي که انسان بآنها مزين ميشود و موجب حفظ شئونات و احترامات و آبرو ميگردد از البسه و جواهرات و غيرها فقط لباس ابريشم خالص و زينت بطلا بر مرد حرام است که مخصص اينکه آيه است بدليل اخبار الَّتِي أَخرَج‌َ لِعِبادِهِ که غرض اصلي از خلقت آنها براي بشر است بلكه جميع ما في الارض بلكه جميع ما في السموات و الارض چنانچه آيات شريفه تقريبا شش آيه بر اينکه قائم است و اخبار در ذيل اينکه آيه و استشهاد باين آيه در باب پوشيدن ائمه عليهم السّلام و اصحاب آنها البسه فاخره بسيار داريم که خلاصه مفاد آنها حضرت ابا عبد اللّه عليه السّلام روز عاشورا جبه خز پوشيده بودند و حضرت صادق عليه السّلام اثواب حسان كثيرة القيمه پوشيده بودند در مسجد الحرام و حضرت يوسف عليه السّلام (کان يلبس البسة الديباج مزررة بالذهب) و حضرت زين العابدين عليه السّلام در زمستان لباس و جبه و قلنسوه خز مي‌پوشيدند و در تابستان ميفروختند و وجه آن را صدقه ميدادند و حضرت باقر عليه السّلام لباسهاي بسيار فاخر در ايام زفاف پوشيده بودند و در كتاب امير المؤمنين عليه السّلام براي محمّد بن ابي بكر باهل بصره اينکه جمله را دارد فرمود (شاركوا اهل الدنيا في دنياهم فاكلوا معهم من طيبات ما يأكلون و شربوا من طيبات ما يشربون و لبسوا من افضل ما يلبسون و سكنوا من افضل ما يسكنون و تزوجوا من افضل ما يتزوجون و ركبوا من افضل ما يركبون و اصابوا لذّة الدنيا مع اهل الدنيا و هم غدا جيران اللّه الي آخر الخطبة و حضرت حسين عليه السّلام كساء خز که پنجاه دينار قيمت داشت پوشيده بودند و در تابستان صدقه دادند و غير اينها از اخبار استشهاد باين آيه فرمودند.
وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزق‌ِ گفتند مراد اشياء لذيذه از مأكولات و مشروبات بلي البته بايد از حلال باشد و ثانيا براي حفظ شئونات و احترامات و اعتبارات
جلد 7 - صفحه 309
در مقابل دشمنان دين نه از روي كبر و نخوت و خودپسندي و افتخار باشد.
قُل هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الحَياةِ الدُّنيا لام اختصاص است يعني اصل خلقت اينها براي مؤمنين است و كفار و مخالفين که بهره‌برداري ميكنند بطفيل اينها است و الّا قابليت كوچكترين نعمت را ندارند و سرّ استفاده آنها از جهت معاشرت و مخالطة با اهل ايمان است و چون روز قيامت از هم جدا ميشوند وَ امتازُوا اليَوم‌َ أَيُّهَا المُجرِمُون‌َ يس آيه 59، بقدر خردلي از اينها بآنها افاضه نميشود لذا ميفرمايد خالِصَةً يَومَ القِيامَةِ ديگر مشاركت با آنها ندارند.
كَذلِكَ نُفَصِّلُ الآيات‌ِ لِقَوم‌ٍ يَعلَمُون‌َ البته جهال تصور ميكنند که تمام بشر در اينکه امور مشتركند بلكه خود را مقدم ميدانند و علماء و صلحاء و مؤمنين را كل‌ّ بر جامعه ميشمارند.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 32)- در این آیه با لحن تندتری به پاسخ آنها که گمان می‌برند، تحریم زینتها و پرهیز از غذاها و روزیهای پاک و حلال، نشانه زهد و پارسایی و مایه قرب به پروردگار است پرداخته، می‌گوید: ای پیامبر! «بگو: چه کسی زینتهای الهی را که برای بندگانش آفریده و همچنین مواهب و روزیهای پاکیزه را تحریم کرده است» (قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ).
سپس برای تأکید اضافه می‌کند: به آنها «بگو: این نعمتها و موهبتها برای افراد با ایمان در این زندگی دنیا آفریده شده (اگرچه دیگران نیز بدون داشتن شایستگی از آن استفاده می‌کنند) ولی در روز قیامت و زندگی عالیتر (که صفوف کاملا از هم مشخص می‌شوند) اینها همه در اختیار افراد با ایمان و درستکار قرار می‌گیرد» و دیگران بکلی از آن محروم می‌شوند! (قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا خالِصَةً یَوْمَ الْقِیامَةِ).
در پایان آیه به عنوان تأکید می‌گوید: «این چنین آیات و احکام خود را برای جمعیتی که آگاهند و می‌فهمند تشریح می‌کنیم» (کَذلِکَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ).
در مورد استفاده از انواع زینتها، اسلام مانند تمام موارد، حدّ اعتدال را
ج2، ص42
انتخاب کرده است و استفاده کردن از زیباییهای طبیعت، لباسهای زیبا و متناسب، به کار بردن انواع عطرها، و امثال آن، نه تنها مجاز شمرده شده بلکه به آن توصیه و سفارش نیز شده است.
نکات آیه
۱- خداوند، پدیدآورنده زینتها و روزیهاى پاکیزه (زینة الله التى أخرج لعباده)
۲- تحریم کنندگان زیباییها و زینتهاى خدادادى و روزیهاى پاکیزه، مورد نکوهش و توبیخ خداوند هستند. (قل من حرم ... والطیبت من الرزق)
استفهام در جمله «من حرم ...» استفهام انکار توبیخى است. یعنى خداوند علاوه بر این که تحریم طیبات را صحیح نمى داند، تحریم کننده را نیز سرزنش مى کند.
۳- هدف از آفرینش زینتها و روزیها، استفاده بندگان خداوند از آنهاست. (زینة الله التى أخرج لعباده)
۴- استفاده بندگان از مواهب دنیا، مورد ترغیب خداوند است. (قل من حرم ... أخرج لعباده)
بیان ارجمندى و شرافت زینتها با اضافه آن به کلمه «الله» (زینة الله) و به کارگیرى استفهام انکارى و توبیخى براى بیان حلیت آن، بیانگر تأکید و ترغیب بندگان به استفاده از آنهاست.
۵- زینت و زیبایى، همچون غذاى پاکیزه، بخشى از نیازهاى آدمیان مى باشد. (قل من حرم زینة الله التى أخرج لعباده و الطیبت من الرزق)
ذکر کردن خوراکیها و زینتها در یک جمله و برخورد مساوى در بیان حلیت آنها، حاکى از نیاز همسان آدمى به آنهاست.
۶- حلیت، قانون اولى و اصل کلى در بهره گیرى از زینتها، خوراکیها و نوشیدنیهاست. (قل من حرم زینة الله التى أخرج لعباده)
استفهام انکارى در «من حرم ...» دلالت مى کند بر این که اگر دلیلى براى حرمت اشیاى ذکر شده یافت نشد، باید آنها را حلال دانست و منتظر دلیل خاص نبود، و این معناى اصل کلى و قانون اولى است.
۷- برخى از تحریمهاى ساختگى دوران جاهلى همچنان در افکار مسلمانان صدر اسلام به جا مانده بود و در میان آنان رواج داشت. (قل من حرم زینة الله التى أخرج لعباده)
۸- پیامبر (ص) مأمور مبارزه با بدعتها و تحریمهاى ناشى از اوهام بشرى (قل من حرم زینة الله التى أخرج لعباده)
۹- جواز استفاده مؤمن و کافر از زیباییها و روزیهاى پاکیزه خدا در دنیا (قل هى للذین ءامنوا فى الحیوة الدنیا خالصة یوم القیمة)
کلمه «خالصة» حال است براى «هى» و «یوم القیامة» متعلق به آن مى باشد. ذکر نشدن این کلمه در مورد «الحیاة الدنیا» حاکى از انحصارى نبودن مواهب دنیا براى مؤمنان است. یعنى: قل هى للذین آمنوا و لغیر هم فى الحیاة الدنیا و لهم خالصة یوم القیامة.
۱۰- استفاده مؤمنان از زینتها و نعمتها، مقصود اصلى از آفرینش آنهاست. (قل هى للذین ءامنوا فى الحیوة الدنیا)
ذکر نکردن «لغیرهم» پس از «للذین ءامنوا»، على رغم مقصود بودن آن، براى رساندن این معناست که زینتها و طیبات بالإصاله براى مؤمنان آفریده شده است.
۱۱- ایمان، عامل شایستگى انسان براى استفاده از نعمتهاى خدا (قل من حرم ... أخرج لعباده و الطیبت من الرزق قل هى للذین ءامنوا)
۱۲- استفاده از زینتها و روزیها در دنیا، همواره آمیخته با رنجها و کدورتهاست. (قل هى للذین ... خالصة یوم القیمة)
برخى برآنند که «خالصة» در آیه مورد بحث به معناى خلوص از ناملایمات و کدورتها است. بر این مبنا چون این قید براى قیامت ذکر نشده، مفهومش این است که در دنیا مواهب خدادادى آمیخته با رنجها و ناملایمات است.
۱۳- استفاده از زینتها و روزیهاى پاکیزه در حیات آخرت در انحصار اهل ایمان خواهد بود. (قل هى للذین ءامنوا ... خالصة یوم القیمة)
۱۴- کافران در قیامت از زینتهاى خدادادى و روزیهاى پاکیزه محروم خواهند بود. (قل هى للذین ءامنوا ... خالصة یوم القیمة)
۱۵- خداوند بیان کننده آیات و احکام خویش براى مردم (یبنى ءادم ... کذلک نفصل الأیت)
۱۶- بیان احکام خوراکیها، نوشیدنیها، زینتها و تعیین حد و مرز حلیت آنها، نمونه اى از تبیین احکام و آیات الهى از سوى خداوند است. (خذوا زینتکم عند کل مسجد و کلوا و اشربوا و لاتسرفوا ... کذلک نفصل الأیت)
۱۷- تنها عالمان از تبیین و تشریح آیات الهى بهره مند مى شوند. (کذلک نفصل الأیت لقوم یعلمون)
خطاب کلى «یا بنى آدم» در صدر این بخش از آیات شاهد بر این است که تشریح معارف قرآن براى همگان است، بنابراین نام بردن از خصوص عالمان (لقوم یعلمون) مى تواند بدان جهت باشد که تنها آنان بهره مند خواهند شد.
۱۸- علم، در پیشگاه خداوند داراى اهمیتى ویژه است. (کذلک نفصل الأیت لقوم یعلمون)
موضوعات مرتبط
- آشامیدنیها: تبیین احکام آشامیدنیها ۱۶ ; حلیت آشامیدنیها ۶
- آیات خدا: استفاده از آیات خدا ۱۷ ; تبیین آیات خدا ۱۵، ۱۶، ۱۷
- احکام: تبیین احکام ۱۵، ۱۶
- اصل حلیت:۶
- امکانات: استفاده از امکانات دنیوى ۴
- انسان: نیازهاى مادى انسان ۵
- ایمان: آثار ایمان ۱۱
- بدعت: مبارزه با بدعت ۸
- بدعتگذاران: سرزنش بدعتگذاران ۲
- جاهلیت: رسوم جاهلیت در صدر اسلام ۷ ; محرمات جاهلیت ۷
- حلال: سرزنش تحریم حلال ۲
- خدا: تشویقهاى خدا ۴ ; خالقیت خدا ۱ ; سرزنشهاى خدا ۲
- خوردنیها: احکام خوردنیها ۹ ; تبیین احکام خوردنیها ۱۶ ; حلیت خوردنیها ۶
- رنج: دنیوى ۱۲
- روزى: استفاده از روزى ۳ ; روزى پاکیزه اخروى ۱۳ ; فلسفه خلقت روزى ۳ ; محرومیت از روزى اخروى ۱۴
- زینت: استفاده از زینت ها ۳، ۹، ۱۰، ۱۲ ; تبیین احکام زینت ۱۶ ; تحریم زینت ۲ ; حلیت زینت ۶ ; زینت اخروى ۱۳ ; فلسفه خلقت زینت ها ۳، ۱۰ ; مبدأ زینت ها ۱ ; محرومیت از زینت اخروى ۱۴
- طیبات: استفاده از طیبات ۹ ; تحریم طیبات ۲ ; مبدأ طیبات ۱
- علم: اهمیت علم ۱۸
- علما: فضایل علما ۱۷
- کافران: و زینتها ۹ ; کافران و طیبات ۹ ; محرومیت اخروى کافران ۱۴
- مؤمنان: فضایل مؤمنان ۱۰ ; مؤمنان در آخرت ۱۳
- مباحات: تبیین محدوده مباحات ۱۶
- محرمات: مبارزه با محرمات مجعول ۸
- محمّد (ص): مسؤولیت محمّد (ص) ۸
- نعمت: استفاده از نعمت ها ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲ ; فلسفه خلقت نعمت ها ۱۰
- نیازها: نیاز به زینت ۵ ; نیاز به غذاى پاکیزه ۵ است،
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۴، ص ۶.۸.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۳۵۶.
- ↑ صحیح مسلم.
