| گسترشکپی متن آیه
|
| وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکَ لَيَبْعَثَنَ عَلَيْهِمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذَابِ إِنَ رَبَّکَ لَسَرِيعُ الْعِقَابِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ
|
ترجمه
و (نیز به خاطر بیاور) هنگامی را که پروردگارت اعلام کرد: تا دامنه قیامت، کسی را بر آنها مسلّط خواهد ساخت که همواره آنها را در عذاب سختی قرار دهد؛ زیرا پروردگارت مجازاتش سریع، (و در عین حال، نسبت به توبه‌کاران) آمرزنده و مهربان است.
و [ياد آر] آنگاه كه پروردگارت اعلام نمود تا روز قيامت بر يهوديان كسى را خواهد گماشت كه به آنها سخت‌ترين عذاب را بچشاند. قطعا پروردگار تو زود كيفر است و همو آمرزگار مهربان است
و [ياد كن] هنگامى را كه پروردگارت اعلام داشت كه تا روز قيامت بر آنان [=يهوديان] كسانى را خواهد گماشت كه بديشان عذاب سخت بچشانند. آرى، پروردگار تو زودكيفر است و همو آمرزنده بسيار مهربان است.
و آنگاه که خدای تو اعلام نمود که تا روز قیامت کسی را به عقوبت و عذاب سخت بر آنها برانگیزد، که پروردگار تو همانا زود کیفر کننده (ستمکاران) و (به خلق) بسیار بخشنده و مهربان است.
و [یاد کن] هنگامی را که پروردگارت اعلام کرد که بی تردید تا روز قیامت کسانی را بر ضد یهودیان [متجاوز و سرکش] برانگیزد و مسلط کند که همواره عذابی سخت به آنان بچشاند؛ مسلماً پروردگارت زود کیفر و یقیناً [نسبت به تائبان] بسیار آمرزنده و مهربان است.
و پروردگار تو اعلام كرد كه كسى را بر آنان بگمارد كه تا به روز قيامت به عذابى ناگوار معذبشان گرداند. هرآينه پروردگار تو زود عقوبت مى‌كند و نيز آمرزنده و مهربان است.
و یاد کن که پروردگارت فرمود که بر آنان کسی را تا روز قیامت خواهد گماشت که به آنان سخت‌ترین عذاب را بچشاند، که پروردگارت زودکیفر است و همو آمرزگار مهربان است
و [ياد كن] آنگاه كه پروردگار تو اعلام نمود كه هر آينه تا روز رستاخيز [پيوسته] كسى را بر آنها برانگيزاند و بگمارد كه عذاب سخت را به آنها بچشاند. همانا پروردگار تو زود كيفر است، و هم او آمرزگار و مهربان است.
و (نیز به یاد یهودیان بیاور) آن گاه را که پروردگار تو (توسّط پیغمبران به نیاکان ایشان گوشزد و) اعلام کرد که تا دامنه‌ی روز قیامت کسی را بر آنان چیره می‌گرداند که بدترین عذاب را بدانان می‌چشاند. بیگمان پروردگار تو (به عاصیان و طاغیان) هرچه زودتر عقاب می‌رساند و او (نسبت به مطیعان و توبه‌کاران) آمرزنده و مهربان است.
و چون پروردگارت اعلام داشت همانا تا روز قیامت بر آنان [:یهودیان] کسانی را بیگمان خواهد گماشت که ایشان را به عذابی بد گرفتار کنند. به‌راستی پروردگارت همانا زودکیفر است و بی‌چون او همواره بسی پوشنده‌ی رحمتگر بر ویژگان است.
و هنگامی که اعلام کرد پروردگار تو که برانگیزاند بر ایشان تا روز قیامت آن را که بچشاندشان شکنجه‌ای بد همانا پروردگار تو شتابنده است در عقوبت و هر آینه او است آمرزنده مهربان
Your Lord has announced that, He would send against them, until the Day of Resurrection, those who would inflict terrible suffering upon them. Your Lord is swift in retribution, yet He is Forgiving and Merciful.
معنی کلمات و عبارات
«تَأَذَّنَ»: مؤکّداً اعلام کرد (نگا: ابراهیم / . «لَیَبْعَثَنَّ»: حتماً می‌فرستد. «یَسُومُهُم»: (نگا: بقره / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
محل نزول:
این آیه در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
این آیه درباره یهودیان نازل گردیده است.[۳]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقابِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ «167»
و (به ياد آور) آنگاه كه پروردگارت اعلام كرد: همانا تا روز قيامت، كسى را بر آنان (بنى‌اسرائيل) مسلّط خواهد كرد كه آنان را پيوسته عذاب سخت دهد. همانا پروردگارت زود عقوبت مى‌كند و شكّى نيست كه او (در برابر توبه‌كنندگان) بخشاينده و مهربان است.
نکته ها
«تَأَذَّنَ»، يعنى سوگند ياد كرد و اعلام نمود. «يَسُوم» از «سَوم»، يعنى تحميل كردن.
بارها على عليه السلام خطاب به بى‌وفايان عصر خويش مى‌فرمود: خداوند مرا از شما بگيرد و ديگران را بر شما مسلّط سازد. «1»
پیام ها
1- كيفر الهى در مورد يهود و سرنوشت آنان، قابل توجّه است. وَ إِذْ ...
2- گرچه سنّت الهى، مهلت دادن به منحرفان است، امّا مهلت‌دادن در همه جا و براى هميشه نيست. «لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ»
3- تسلّط مردم تبهكار بر بنى‌اسرائيل، عقوبت الهى به سبب اعمال خود آنان است. «لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ»
4- ملّت‌ها، تاريخى بهم پيوسته دارند و گناهِ نسلى در نسل‌هاى آينده و در طول تاريخ حتّى تا قيامت ادامه مى‌يابد. «إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ»
5- آنان كه در برابر اولياى الهى دهن كجى كنند، ذليل مى‌شوند. يَسُومُهُمْ ...
6- قوم ستمگر يهود، هميشه ذليل و خوار خواهند بود. «إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ»
7- ترس از عقوبت، همراه با اميد به مغفرت و رحمت الهى، مايه‌ى تربيت و رشد
«1». نهج‌البلاغه، خطبه 25 و 70.
جلد 3 - صفحه 209
انسان است. «إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقابِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ»
8- راه توبه و دريافت مغفرت الهى براى همه باز است. «إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقابِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ (167)
وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ: و ياد كن اى پيغمبر، چون اعلام و آگاه فرمود پروردگار تو، لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ: هر آينه البته البته برانگيزد و مسلط سازد بر يهود تا روز قيامت، مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ: كسى را كه بچشاند ايشان را عذابى سخت چون قتل و جلاى وطن و ضرب و جزيه.
در منهج- بعد از سليمان عليه السّلام بر وجه تخليه بخت النصر بابلى به قتل و سبى و تخريب بلاد ايشان، و بعد از او، ملوك فرس وضع جزيه و خراج از آنها گرفتند، و گويند: جزيه را مجوس مى‌دادند تا زمان بعثت حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه حكم فرمود به قتل آنها و سبى نساء آنها تا اسلام
«1» روضه كافى، جلد 8، صفحه 158، حديث 151.
جلد 4 صفحه 229
آرند، يا جزيه قبول كنند، و اين حكم تا قيامت بر آنها باقى است.
فى المجمع عن الباقر عليه السّلام: المعنىّ بهم امّة محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم. «1» و آيه شريفه دال است بر آنكه يهود را هرگز دولت و عزت نباشد و هميشه ذليل و خوار باشند تا قيامت.
إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقابِ: بتحقيق پروردگار تو هر آينه زود عقاب فرمايد كافران را كه در دنيا هم آنها را معذب سازد كه مستحق عذاب باشند. وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ: و بتحقيق خداى تعالى هر آينه آمرزنده است گناهان كسى را كه توبه و طلب مغفرت نمايد، مهربان است كه بعد از توبه، به گناه نگيرد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
سوره الأعراف «7»: آيات 167 تا 169
وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقابِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ (167) وَ قَطَّعْناهُمْ فِي الْأَرْضِ أُمَماً مِنْهُمُ الصَّالِحُونَ وَ مِنْهُمْ دُونَ ذلِكَ وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّيِّئاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ (168) فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا الْكِتابَ يَأْخُذُونَ عَرَضَ هذَا الْأَدْنى وَ يَقُولُونَ سَيُغْفَرُ لَنا وَ إِنْ يَأْتِهِمْ عَرَضٌ مِثْلُهُ يَأْخُذُوهُ أَ لَمْ يُؤْخَذْ عَلَيْهِمْ مِيثاقُ الْكِتابِ أَنْ لا يَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ وَ دَرَسُوا ما فِيهِ وَ الدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ (169)
ترجمه
و هنگاميكه اعلام نمود پروردگارت كه هر آينه برانگيزاند بر آنها تا روز قيامت كسى را كه بچشاند بآنها عذاب بدى همانا پروردگار تو هر آينه زود عقوبت است و همانا او هر آينه آمرزنده مهربان است
و متفرق نموديم آنها را در زمين فرقه‌هائى بعضى
جلد 2 صفحه 488
از آنها بودند شايستگان و برخى بودند بر خلاف ايشان و آزموديم آنها را بخوبى‌ها و بدى‌ها باشد كه ايشان بازگشت نمايند
پس جانشين شدند بعد از آنها جانشينانى كه بميراث بردند كتاب را ميگيرند متاع اين دنياى دنى را و ميگويند زود باشد آمرزيده شويم ما و اگر آيد آنها را متاعى مانند آن ميگيرند آن را آيا گرفته نشد از ايشان پيمان كتاب كه نگويند از جانب خدا مگر حق و خواندند آنچه در آنست و سراى آخرت بهتر است براى آنانكه مى‌پرهيزند آيا پس تعقل نمى‌نمائيد.
تفسير
و ياد آور اى پيغمبر وقتى را كه اعلام فرمود خدا يا عزم فرمود و قسم ياد كرد كه هر آينه مبعوث فرمايد بر يهود تا روز قيامت كسيرا كه بچشاند و برساند بعنف بر آنها عذاب شديد را بكشتن و ذليل نمودن و جزيه گرفتن و در مجمع فرموده مراد از مبعوث امّت محمّد (ص) ميباشند نزد جميع مفسرين و آن مروىّ از امام باقر (ع) است و اين دلالت دارد بر آنكه يهود تا روز قيامت داراى سلطنت و عزت نمى‌شوند و مراد از بعث در اينجا امر و رخصت و كمك است و نيز گفته شده است خداوند مبعوث فرمود بر آنها بعد از حضرت سليمان بخت نصر را كه ديار آنانرا خراب نمود و مردان آنها را كشت و زنان و فرزندانشان را اسير كرد و وضع نمود بر بقيّه آنها جزيه را كه بعد از آن بمجوس ميدادند تا خداوند پيغمبر آخر الزمان را مبعوث فرمود كه كرد با آنها آنچه كرد و براى آنها جزيه مقرر فرمود كه باقى است حكم او تا آخر دنيا و بنظر حقير ظاهر آيه شريفه آنستكه خداوند يكنفر را مبعوث ميفرمايد كه اين معاملات را با آنها بنمايد چون لفظ من اگر چه در مفرد و جمع استعمال ميشود ولى اگر مراد جمع باشد ضمير راجع بآنرا معمولا جمع ميآورند و در اينجا يسومهم فرموده كه داراى ضمير مستتر مفرد است و اگر مراد جمع بود مناسب بود يسومونهم بفرمايد و دلالت ندارد بر آنكه اين عذاب بايد تا روز قيامت براى آنها باقى باشد بلكه دلالت دارد بر آنكه چنين عذابى تا روز قيامت بر آنها واقع خواهد شد اگر چه يكمرتبه باشد چون ظاهر آيه آنست كه الى يوم القيمه ظرف است براى بعث نه عذاب و باين جهت مقدّم شده است بر آن و الّا بايد موّخر شود و ما نبايد چيزى را بقرآن نسبت دهيم كه اگر خلافش ظاهر شود مورد اشكال گردد اگر مراد آن بود كه فرمودند بايد بفرمايد ليبعثنّ عليهم من يسومونهم سوء العذاب الى يوم القيمه و مراد از آن كس ظاهرا همان حضرت ختمى مرتبت است چون مناسب با بعث ماموريّت
جلد 2 صفحه 489
الهى است كه آنحضرت داشته نه مجرد جلوگيرى نكردن اگر چه بنحو معصيت واقع شود چنانچه بعضى گفته‌اند بلى كسانيكه به تبع قانون اسلام اين سلوك را با يهود نموده‌اند ممكن است گفته شود مبعوث باين امر بودند و شايد تصديق امام باقر (ع) از اين قول هم باين ملاحظه باشد و شايد بملاحظه تماميّت آن بدست امام زمان (ع) باشد در هر حال مناسب با سرعت عقوبت خدا آن است كه اين امر قبل از روز قيامت در دنيا واقع شود چنانچه مناسب با رحمت و مغفرت الهى قبول توبه و اسلام آنها است كه در دنيا است و اين معانى مناسبت با دوام عقوبت ندارد و خداوند آنها را متفرّق در بلاد نمود بطوريكه كمتر بلدى است كه از آنها خالى باشد و بعضى از ايشان مردمان خوبى بودند كه بعد از حضرت موسى بانبياء هر عصرى ايمان آوردند و در آخر الزمان بامّت خاتم النبيّين (ص) ملحق شدند و بعضى بر خلاف آنها بودند كه بكفر و عصيان خودشان ادامه دادند و در عناد و لجاج باقى ماندند و خداوند بانواع مختلفه از نعمت و نقمت و عزّت و ذلّت و دولت و مكنت آنها را امتحان فرمود براى آنكه متنبّه شوند و بحق بازگشت نمايند و ننمودند بلكه بجاى خودشان قوميرا بيادگار گذاشتند كه بدتر از خودشان بودند چون خلف بسكون لام غالبا در جانشين بد استعمال ميشود و آنها كسانى بودند كه در عصر پيغمبر ما بودند كه تورية از پدرانشان بآنها ارث رسيده بود و پول ميگرفتند احكام آنرا مطابق دلخواه مردم تغيير ميدادند يا معنى ميكردند و مى‌گفتند خدا مى‌آمرزد ما را و معلوم بود كه در اين اظهار طلب مغفرت هم تدليس ميكردند و پشيمان نبودند چون بار ديگر هم كه بآنها رشوه ميدادند قبول ميكردند و مقصود رشوه دهنده را انجام ميدادند با آنكه خداوند از آنها در تورية عهد گرفته بود كه بخدا افترا نه بندند و از تورية چيزى كم و بر آن زياد ننمايند و آنها با علم و عمد اين عمل را مينمودند چون تورية را خوانده بودند و معنى آن را فهميده بودند و در كافى از امام صادق (ع) نقل نموده كه خداوند دو الزام بر بندگان در كتاب خود نموده است يكى آنكه نگويند مگر بدانند ديگر آنكه ردّ نكنند چيزيرا كه نمى‌دانند دليل اول اين آيه است دليل دوم آنستكه فرموده بل كذّبوا بما لم يحيطوا بعلمه يعنى بلكه تكذيب نمودند چيزى را كه نميدانستند در مقام ملامت آنها و عيّاشى از آنحضرت و امام كاظم (ع) قريب باين مضمون را نقل نموده است و دار آخرت كه نعيم آن باقى است بهتر است براى كسانيكه پرهيز
جلد 2 صفحه 490
ميكنند از رشوه و ساير اموال حرام و استفادات كثيف موّقت آيا اينان رجوع بعقل خودشان نميكنند تا بدانند صحّت گفتار ما را اگر يعقلون بصيغه مغايب قرائت شود و اگر بصيغه مخاطب باشد معنى واضح است و مراد آنستكه پيغمبر (ص) بآنها بفرمايد آيا تعقل نمى‌كنيد تا بدانيد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ إِذ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبعَثَن‌َّ عَلَيهِم إِلي يَوم‌ِ القِيامَةِ مَن يَسُومُهُم سُوءَ العَذاب‌ِ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ العِقاب‌ِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ (167)
و اينكه اعلام فرموده پروردگار تو هر آينه ميفرستد و مبعوث ميكند بر بني اسرائيل تا روز قيامت كسي که برساند و بچشاند آنها را عذاب سوء و سخت و محققا پروردگار تو سريع العقاب است و محققا او هر آينه آمرزنده گناهان و
جلد 8 - صفحه 16
رحمت كننده بندگان است.
نوع مفسرين گفتند مراد اينکه است که در دنيا دولتي از براي آنها نيست و بايد جزيه دهند، و در مجمع نسبت بابي جعفر عليه السّلام داده بدون ذكر سند و از كجا اخذ كرده و اينکه تفسير علاوه بر اينكه خلاف ظاهر آيه است زيرا مجرد نداشتن دولت و اداء جزيه سوء العذاب نيست موجب طعن يهود است بقرآن مجيد که الان دولت اسرائيلي با كمال قوّت و قدرت با دول اسلاميه عرب در نبرد است و امروز ثروتمندترين اهل دنيا يهود هستند.
و آنچه بنظر ميرسد در بيان آيه شريفه دو وجه است يكي اگر مراد در همين حيات دنيوي باشد مراجعه كنيد حال يهود را از زمان بعد از حضرت موسي از كتابهاي خود يهود که منسوب بوحي ميدانند و عهد قديم مينامند که چندين مرتبه دچار سلاطين مشركين شدند و چه اندازه از آنها را كشتند و متواري كردند و اموال آنها را بردند يكي بعد از يوشع إبن نون وصي‌ّ حضرت موسي تا زمان يوشيا که پادشاه مؤمن آنها بود که سلاطين كفار و بت‌پرستان بيت المقدس را خراب كردند و تمام موقوفات و اموال آن را بردند و محل كثافات قرار دادند حتي تورات و تابوت عهد که تورات در آن بود در جنگ با فلسطينيان بدست آنها آمد و ديگر اسمي از خدا و موسي و تورات حتي يك سفر آن در ميان آنها نبود و معلمي که تعبير بكاهن ميكنند نداشتند پس از اينكه سلطنت بيوشيا رسيد که مؤمن بود او پس از هشت سال از سلطنت خود مشغول تعمير بيت المقدس شد و در سال 18 سلطنتش حلقياء كاهن باتفاق شافان كاتب در بيت المقدس رفتند براي پولهايي که مردم اعانه براي تعمير داده بودند جمع‌آوري كرده بسركاران دادند حلقيابشافان گفت من تورات را در ميان كثافات بيت المقدس يافتم که اينکه دعوي هم غلط است زيرا سلاطين كفار و مشركين ممكن نبود بگذارند تورات در بيت المقدس باشد
جلد 8 - صفحه 17
و بعد از سلطنت يوشيا بخت النصر که بنو كد نصر است بر يهود غالب شد چشمهاي پادشاه آنها را درآورد، پسران او را در مقابلش كشت و تمام خانه‌هاي اورشليم و بيت المقدس و خانه پادشاه را سوزانيد و يهود را باسيري ببابل بردند تا زمان عزراي كاهن که از اسيري برگشتند و پس از عزراي كاهن در تاريخ يوسيفس يهودي و ساير كتب تواريخ آنها است که انيطوكس انيراتور فرنگ در تاريخ 160 سال قبل از ميلاد مسيح بر آنها مسلط شد و تمام كتابها و نسخه‌هاي تورات را سوزانيد و سه سال و نيم مفتشين در هر ماهي در خانه‌ها ميريختند و اگر نسخه‌اي بدست ميآوردند ميسوزانيدند و پس از ميلاد مسيح سي و هفت سال پس از عروج مسيح طيطوس رومي بر آنها يعني بر يهود غالب شد و يك مليون و هزار نفر آنها را كشت و هفت هزار اسير كرد و آنچه بود سوزانيد و شرح اينکه قضايا را ما از روي مدرك مقبول نزد يهود در مجلد اول كلم الطيب ص 262- 273 مفصلا بيان كرده‌ايم مراجعه كنيد اينکه حال يهود قبل از اسلام، و اما بعد از اسلام تا چند سال قبل اينها منفور تمام ملل دنيا بودند و تمام دول اينکه چند ساله در زير سايه امريكا يك جنبشي كردند (و کل ما بالعرض يزول) اينکه چند ساله هم يك روز راحتي براي آنها نبوده وجه دوم اينكه بگوئيم مفاد اينکه آيه وَ إِذ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبعَثَن‌َّ عَلَيهِم إِلي يَوم‌ِ القِيامَةِ مَن يَسُومُهُم سُوءَ العَذاب‌ِ عالم برزخ است که ملائكه عذاب تا روز قيامت اينها را بعذاب بد و سخت عذاب ميكنند و مراد از جمله إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ العِقاب‌ِ روز قيامت است که زود بآنها ميرسد إِنَّهُم يَرَونَه‌ُ بَعِيداً وَ نَراه‌ُ قَرِيباً معارج آيه 6 و 7، و مراد از حمله وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ راجع بانبياء و مؤمنين بني اسرائيل است که در هر عصر و زماني بودند و لو آنها مسطور و مقهور و قليل باشند چنانچه در آيه بعد اشاره بلكه صراحت دارد باين معني.
18
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 167)- پراکندگی یهود! این آیه و آیه بعد اشاره به قسمتی از کیفرهای دنیوی آن جمع از یهود است که در برابر فرمانهای الهی قد علم کردند و حق و عدالت و درستی را زیر پا گذاردند.
نخست می‌گوید: به خاطر بیاور «زمانی که پروردگار تو اعلام داشت که بر این جمعیت گنهکار، عده‌ای را مسلط می‌کند، که بطور مداوم تا دامنه قیامت آنها را در ناراحتی و عذاب قرار دهند» (وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکَ لَیَبْعَثَنَّ عَلَیْهِمْ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ مَنْ یَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ).
از این آیه استفاده می‌شود که این گروه سرکش، هرگز روی آرامش کامل نخواهند دید، هر چند برای خود حکومت و دولتی تأسیس کنند.
و در پایان آیه اضافه می‌کند که: «پروردگار تو هم مجازاتش برای مستحقان، سریع است، و هم (نسبت به خطاکاران توبه‌کار) آمرزنده و مهربان است» (إِنَّ رَبَّکَ لَسَرِیعُ الْعِقابِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ).
و این جمله نشان می‌دهد که خداوند راه بازگشت را به روی آنان بازگذارده، تا کسی گمان نبرد که سرنوشت اجباری توأم با بدبختی و کیفر و مجازات برای آنها تعیین شده است.
نکات آیه
۱- خداوند براى یهودیان متمرّد مقدّر ساخت تا در حیات دنیا در سلطه مردمى که همواره آنان را شکنجه کنند، قرار گیرند. (و إذ تأذن ربک لیبعثن علیهم إلى یوم القیمة من یسومهم سوء العذاب)
«تأذن» یعنى قسم یاد کرد و اعلام کرد. (قاموس المحیط). «بعث» (مصدر «لیبعثن») به معناى فرستادن است و چون به «على» متعدى شده، معناى مسلط ساختن در آن تضمین شده است. «سَوْم» (مصدر «یسومون») به معناى تحمیل کردن است.
۲- خداوند تعلق اراده خویش را بر گرفتار ساختن یهودیان متمرد به زندگى زجرآور و تحت شکنجه دیگران، به همگان اعلام کرد. (و إذ تأذن ربک لیبعثن علیهم إلى یوم القیمة من یسومهم سوء العذاب)
۳- ذلت و خوارى یهودیان با مسلط ساختن مردمى بر آنان، پرتوى از ربوبیت خدا بر پیامبر(ص) و در راستاى تقویت و گسترش آیین وى (و إذ تأذن ربک)
برداشت فوق از کلمه «رب» و اضافه شدن آن به ضمیرى که براى خطاب به پیامبر(ص) به کار رفته، استفاده شده است.
۴- یهودیان و آیین آنان تا قیامت تداوم خواهد داشت. (لیبعثن علیهم إلى یوم القیمة)
۵- کیفر الهى، کیفرى است سریع و بدون هیچ تأخیر. (إن ربک لسریع العقاب)
۶- مسلط ساختن مردمى شکنجه گر بر یهود، نمودى از کیفر سریع خداوند براى متمردان و فاسقان ستم پیشه (لیبعثن علیهم ... إن ربک لسریع العقاب)
۷- خداوند رقم زننده تاریخ بشر و تحولات آن (لیبعثن علیهم إلى یوم القیمة)
مسلط ساختن مردمى بر یهود در طول تاریخ بشر به خداوند اسناد داده شده است، تحقق این معنا اقتضا مى کند که خداوند تاریخ بشر و تحولات آن را همواره در اختیار داشته باشد تا این کیفر در همه ادوار به وقوع پیوندد.
۸- خداوند، پروردگارى آمرزنده گناهان و مهربان با بندگان خویش (و إنه لغفور رحیم)
۹- توبه و بازگشت به خدا، راه نجات یهودیان از ذلت و بیرون آمدن از سلطه عذاب کنندگان ایشان است. (و إذ تأذن ربک لیبعثن ... و إنه لغفور رحیم)
هدف از تذکر بخشایشگرى و مهربانى خداوند پس از بیان گرفتارى یهودیان به شکنجه و سلطه دیگران، این است که آنچه بر یهود از جانب خداوند مقدّر شده است، تا زمانى است که از فرمانهاى الهى سرپیچى کنند.
۱۰- تقدیر الهى بر ذلت یهودیان متمرد، امرى عبرت آموز و شایان به یاد داشتن (و إذ تأذن ربک لیبعثن)
برداشت فوق با توجه به فعل مقدّر «أذکر» استفاده شده است ; یعنى: «أذکر إذ تأذن ربک ... .»
۱۱- یهودیان تجاوزگر ایله، علاوه بر چشیدن عذابهاى دنیوى، تا قیامت به عذابهاى برزخى گرفتار خواهند بود. (و إذ تأذن ربک لیبعثن علیهم إلى یوم القیمة من یسومهم سوء العذاب)
برداشت فوق مبتنى بر این است که مراد از ضمیر «علیهم» یهودیان مسخ شده ایله باشد. بر این اساس مقصود از «سوء العذاب» عذابهاى دنیوى نیست، بلکه به دلیل «إلى یوم القیمة» مراد عذابهاى برزخى خواهد بود. یعنى: «لیبعثن علیهم من بعد موتهم إلى یوم القیمة ... .»
۱۲- خداوند براى عذاب یهودیان متمرد، نیروهایى را در برزخ بر آنان مسلط کرده است. (لیبعثن علیهم إلى یوم القیمة من یسومهم سوء العذاب)
۱۳- متخلفان از احکام الهى و قوانین دین، در خطر گرفتار شدن به عذاب برزخ تا برپایى قیامت هستند. (لیبعثن علیهم إلى یوم القیمة من یسومهم سوء العذاب)
۱۴- عذاب برزخ، نمودى از کیفر سریع و بدون تأخیر خداوند است. (من یسومهم سوء العذاب إن ربک لسریع العقاب)
۱۵- راه نجات از عذاب برزخ، توبه به درگاه خدا و جلب رحمت اوست. (من یسومهم سوء العذاب ... إنه لغفور رحیم)
۱۶- خداوند با گسترش رحمت خویش بر گنهکاران تائب، آنان را مى بخشاید و به عذاب برزخى گرفتار نمى سازد. (و إنه لغفور رحیم)
۱۷- ترس از عقوبتهاى خدا، در عین امید به مغفرت و رحمت او، مایه تربیت انسان و رشد و تعالى اوست. (إن ربک لسریع العقاب و إنه لغفور رحیم)
توصیف خداوند به «عقوبت کننده اى سریع» و «بخشایشگرى مهربان»، پس از به کارگیرى عنوان «رب»، مى تواند بیانگر این باشد که توجه به این دو صفت در انسان ترس و امیدى ایجاد مى کند که مایه تربیت و کمال او خواهد شد.
موضوعات مرتبط
- اسلام: گسترش اسلام ۳
- تاریخ: عبرت از تاریخ ۱۰ ; محرک تاریخ ۷ ; منشأ تحولات تاریخ ۷
- ترس: آثار ترس ۱۷ ; ترس از عذاب ۱۷
- توبه: آثار توبه ۹، ۱۵
- توابین: آمرزش توابین ۱۶
- خدا: آثار رحمت خدا ۱۵ ; آمرزش خدا ۸ ; اراده خدا ۲ ; افعال خدا ۷، ۱۲ ; امیدوارى به رحمت خدا ۱۷ ; ربوبیت خدا ۳ ; رحمت خدا ۱۶ ; عصیان از خدا ۱۳ ; کیفرهاى خدا ۵، ۶، ۱۴ ; مقدّرات خدا ۱۰ ; مهربانى خدا ۸
- ذکر: حوادث تاریخ ۱۰
- ذلت: عوامل نجات از ذلت ۹
- رشد: عوامل رشد ۱۷
- عالم برزخ: سلطه در عالم برزخ ۱۲
- عذاب: برزخى ۱۴ ; موجبات عذاب برزخى ۱۳; موجبات نجات از عذاب ۱۵، ۱۶ ; نجات از عذاب برزخى ۱۵، ۱۶
- عصیانگران: کیفر عصیانگران ۶ ; هشدار به عصیانگران ۱۳
- فاسقان: کیفر فاسقان ظالم ۶
- محمّد(ص): مقامات محمّد(ص) ۳
- نظام کیفرى:۵
- یهود: ابتلاى یهود عصیانگر ۲ ; حاکمان یهود ۱ ; ذلت یهود ۳ ; ذلت یهود متخلف ۱۰ ; زندگى سخت یهود ۱، ۲، ۶ ; سرنوشت یهود ۱ ; شکنجه یهود ۶، ۹ ; شکنجه یهود عصیانگر ۱، ۲ ; عذاب برزخى یهود ۱۱، ۱۲ ; عذاب دنیوى یهود ۱۱ ; عذاب یهود متخلف ۱۲ ; عوامل نجات یهود ۹ ; یهود متخلف ۲ ; یهود متخلف ایله ۱۱
- یهودیت: تداوم یهودیت ۴
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۴، ص ۶.۸.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۳۵۸.
- ↑ تفاسیر على بن ابراهیم و برهان.
