يونس ٩٣
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ لَقَدْ بَوَّأْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ وَ رَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ فَمَا اخْتَلَفُوا حَتَّى جَاءَهُمُ الْعِلْمُ إِنَ رَبَّکَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا کَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ |
ترجمه
| يونس ٩٢ | آیه ٩٣ | يونس ٩٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«بَوَّأْنَا»: منزل و مأوی دادیم. استقرار دادیم. «مُبَوَّأَ»: منزل و مأوی. اقامتگاه. «مُبَوَّأَ صِدْقٍ»: مکان شایسته و مورد رضایت (نگا: یونس / و ، و اسراء / ). «فَمَا اخْتَلَفُوا حَتَّی جَآءَهُمُ الْعِلْمُ»: اختلاف نورزیدند مگر زمانی که آگاهی پیدا کردند. مراد از (عِلْم)، کتاب (تورات) است که بنی‌اسرائیل پس از آگاهی از احکام الهی، با یکدیگر به نزاع برخاستند و هر گروهی برابر تفسیر و تعبیر و برداشت خود از تورات، به حق یا به ناحق راهی در پیش گرفت. یا این که مراد این است که پیش از بعثت حضرت محمّد، بنی‌اسرائیل بر نبوّت او متّفق‌القول بودند، ولی پس از ظهور پیغمبر، برخی از آنان ایمان آوردند و برخی دیگر ایمان نیاوردند و در این‌باره اختلاف پیدا کردند و بر سر مسأله نبوّت پیغمبر خاتم به نزاع برخاستند (نگا: آل‌عمران / ، بیّنه / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ قَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا... (۴) بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَ... (۱) وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ... (۴) فَأَخْرَجْنَاهُمْ مِنْ جَنَّاتٍ وَ... (۰) وَ کُنُوزٍ وَ مَقَامٍ کَرِيمٍ (۱) کَذٰلِکَ وَ أَوْرَثْنَاهَا بَنِي... (۱)
تفسیر
- آيات ۷۵ - ۹۳ سوره يونس
- فهرستی از وقايع زمان پيامبر اسلام «ص» و مسلمانان
- گفتگوى موسى «ع»، با فرعونيان و...
- بيان حقيقت سحر، از زبان حضرت موسى «ع»
- اقوال مفسران، در معنای «ذرّیه ای» كه به موسى «ع» ايمان آوردند
- اگر به خدا ایمان دارید و تسليم او هستید، بر او توكل كنيد
- معنای دعاى بنى اسرائيل: «خدایا! ما را فتنۀ مردم ستمکار مکن»
- امر به خانه سازى، براى بنى اسرائيل
- اضلال ابتدایی، بر خداوند محال است
- استجابت نفرين موسى و هارون، عليه فرعونيان و هلاکت آنان
- مردود بودن ايمان و توبه فرعون، در آستانۀ هلاکت
- وجوهى كه در معناى: «نُنَجِّيكَ بِبَدَنِك» گفته شده
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَقَدْ بَوَّأْنا بَنِي إِسْرائِيلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ فَمَا اخْتَلَفُوا حَتَّى جاءَهُمُ الْعِلْمُ إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ «93»
و ما بنى‌اسرائيل را در جايگاه شايسته‌اى جا داديم و از چيزهاى پاكيزه به آنان روزى بخشيديم، ولى آنان (با ديدن آن همه معجزات) اختلاف نكردند، مگر پس از علم و آگاهى (به حقّانيّت موسى). همانا پروردگارت، روز قيامت در آنچه كه در آن اختلاف مى‌كردند، ميان آنان داورى مى‌كند.
نکته ها
كلمه‌ى «صدق» در فرهنگ قرآن، گاه در پى كلماتى مى‌آيد و مفهومِ شايسته، خوب و مناسب را مى‌رساند، مانند: «قَدَمَ صِدْقٍ» «1»، «مُدْخَلَ صِدْقٍ»، «مُخْرَجَ صِدْقٍ» «2»، «لِسانَ صِدْقٍ» «3»، «وَعْدَ الصِّدْقِ» «4»، «مَقْعَدِ صِدْقٍ» «5» و «مُبَوَّأَ صِدْقٍ». يعنى صدق و مطابق با واقع بودن، براى همه چيز ارزش است.
در اينجا هم گويا مطلوب بودن محلّ زيست بنى‌اسرائيل از نظر آب و هوا و نعمتها، يعنى شام و فلسطين منظور است. مكان صدق يعنى آنچه واقعاً جايگاهِ درست است، آنگونه كه بايد باشد. مسكن بنى‌اسرائيل هم داراى تمام شرايط زندگى بود و هم بسيار حاصلخيز كه جمله‌ى «رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ» بيانگر آن است.
پیام ها
1- برخوردارى از مسكن مناسب، يكى از نعمتهاى الهى و مورد پسند اديان الهى است. «مُبَوَّأَ صِدْقٍ»
2- در نهضت‌هاى انبيا، علاوه بر معنويّت، ابعاد مادّى زندگى مردم نيز مورد توجّه است. «بَوَّأْنا، رَزَقْناهُمْ»
«1». يونس، 2.
«2». اسراء، 80.
«3». مريم، 50.
«4». احقاف، 16.
«5». قمر، 55.
جلد 3 - صفحه 619
3- باآنكه اغلب پس از انقلاب‌ها و تحوّلات، توازن اقتصادى جامعه به هم مى‌خورد و گرانى يا قحطى پيش مى‌آيد، ولى خداوند با سرنگونى رژيم فرعونى، بنى‌اسرائيل را از كمبودها نجات بخشيد. «رَزَقْناهُمْ»
4- تفرقه، همه‌ى نعمتهاى الهى را خنثى مى‌كند. «بَوَّأْنا، رَزَقْناهُمْ، اخْتَلَفُوا»
5- ريشه‌ى اختلاف‌ها، هميشه مسائل مادّى و رفاهى نيست، گاهى هم هوس‌ها است. «بَوَّأْنا، رَزَقْناهُمْ، اخْتَلَفُوا»
6- علم به تنهايى نجات بخش نيست. «اخْتَلَفُوا، جاءَهُمُ الْعِلْمُ»
7- قرآن بيشترين انتقاد را از اختلاف‌هاى آگاهانه دارد. «جاءَهُمُ الْعِلْمُ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَقَدْ بَوَّأْنا بَنِي إِسْرائِيلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ فَمَا اخْتَلَفُوا حَتَّى جاءَهُمُ الْعِلْمُ إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ (93)
پس حال بنى اسرائيل را بعد از هلاك فرعون بيان فرمايد:
وَ لَقَدْ بَوَّأْنا بَنِي إِسْرائِيلَ: و هر آينه بتحقيق متمكن ساختيم و جا داديم بنى اسرائيل را به انعام و اعطاى خود بعد از نجات ايشان و هلاك دشمنانشان.
مُبَوَّأَ صِدْقٍ: مكان پسنديده و شايسته و آن بيت المقدس و شام بود. تعبير به
«1» اين قول ابن عباس است مجمع ج 3 ص 132.
ج5، ص 391
صدق براى آن بود كه اين مكان را منزلتى بود بى‌مثل مانند كلام صدق كه بدلى ندارد؛ يا مرتبه تعليم و تعظيم اين مكان بر ساير امكنه مانند فضل و عظمت صدق باشد؛ يا مكان فراوانى و امن كه صادق آيد جلالت نعم حضرت حق؛ يا محلى كه به سزاوارى عطا شدند نه به گزاف، زيرا مؤمنين بجاى كافرين مقام يافتند.
وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ: و روزى فرموديم ايشان را از اشياء لذيذه، يا حلال پاكيزه، و اين دال است بر وسعت ارزاق بنى اسرائيل. و ايضا تمام آنچه زير دست فرعونيان بود از مال و منال و زراعت و باغ، به آنها منتقل شد.
فَمَا اخْتَلَفُوا: پس اختلاف نكردند يهودان در تصديق حضرت محمّد صلّى اللّه عليه و آله و مقر بودند به آن سرور قبل از بعثت. حَتَّى جاءَهُمُ الْعِلْمُ: تا آنكه آمد ايشان را علم به بعثت آن حضرت كه قرآن باشد. نزد فراء، مراد به علم وجود اقدس محمدى صلّى اللّه عليه و آله است، زيرا مشخص و محقق بود نزد آنها به سبب اوصاف معلومه، پس وقتى بعثت نبوى صلّى اللّه عليه و آله ظاهر شد، اكثر ايشان انكار نموده كافر گرديدند. يا قبل از بعثت حضرت ختمى مرتبت صلّى اللّه عليه و آله متفق بودند بر آنكه پيغمبرى از عرب بيايد به اوصاف معينه مذكوره در تورات و انجيل، چون آن حضرت مبعوث شد، اختلاف نموده جمعى ايمان آوردند و گروهى انكار كردند. إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ:
بتحقيق پروردگار تو حكم مى‌فرمايد ميان ايشان روز قيامت. فِيما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ: در آنچه كه بودند در آن اختلاف مى‌كنند. اين آيه شريفه تهديد و وعيد است نسبت به متخلفين در حق، و اخبار است به آنكه ذات احديت حاكم است ميان ايشان روز قيامت در امورى كه اختلاف نمودند در آن، و ممتاز شوند محق از مبطل، و صديق از زنديق، زيرا با بقاء تكليف خلاف مرتفع نشود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَقَدْ بَوَّأْنا بَنِي إِسْرائِيلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ فَمَا اخْتَلَفُوا حَتَّى جاءَهُمُ الْعِلْمُ إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ (93)
ترجمه
و بتحقيق جاى داديم بنى اسرائيل را در جايگاه شايسته‌اى و روزى داديم ايشانرا از پاكيزه‌ها پس اختلاف ننمودند تا آمد ايشانرا دانش همانا پروردگار تو حكم ميكند ميان آنها روز قيامت در آنچه بودند كه در آن اختلاف مينمودند.
تفسير
خداوند بوعده خود نسبت به بنى اسرائيل وفا فرمود و نعمت خود را بر آنها تمام كرد وقتى كه ايشانرا از تحت تسلّط و اسارت و رقيّت اجانب خارج و دشمنانشان را نابود فرمود و در شام و مصر كه از امكنه بسيار خوب دنيا است و راستى جاى زندگى است و هر چه در وصفش گويند صدق است جاى داد كه باين مناسبت
جلد 3 صفحه 44
مبوّء در كلام الهى موصوف بصدق شده يا بمناسبت آنكه فضل آن امكنه بر ساير اماكن مانند فضل كلام صدق است بر غير آن و قمّى ره فرموده بعد از غرق فرعون بنى اسرائيل بمصر معاودت نمودند و گفته‌اند در همان منازل آل فرعون جاى گزين شدند و خداوند انواع و اقسام اطعمه لذيذه و نافعه را براى آنها موجود و مرزوق فرمود و تورات را كه در آن خير و صلاح دنيا و آخرت ايشان بود بر پيغمبر الو العزمى مانند حضرت موسى كه از خانواده خودشان بود نازل كرد و آنحضرت بر آنها قرائت فرمود و تمام اوصاف و نعوت مشخّصه حضرت ختمى مرتبت را كه در آن بيان شده بود بآنها اعلام و افهام كرد و فهميدند و عالم شدند و تشخيص دادند آنحضرت را در زمان ظهور دولت اسلام بآن علائم و آثار و مشخّصات بعلاوه ديدند معجزات باهرات آنحضرت را با وجود اينها كفران نعمت كردند و اختلاف نمودند در نبوّت محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم لذا بعضى ايمان آوردند و بعضى منكر شدند و خداوند حكم ميكند ما بين آنها در روز قيامت بحقّ در آنچه اختلاف كردند در آن بآنكه ممتاز ميفرمايد اهل حق را از باطل بثواب و عقاب و جنّت و نار.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَقَد بَوَّأنا بَنِي إِسرائِيل‌َ مُبَوَّأَ صِدق‌ٍ وَ رَزَقناهُم مِنَ الطَّيِّباتِ فَمَا اختَلَفُوا حَتّي جاءَهُمُ العِلم‌ُ إِنَّ رَبَّكَ يَقضِي بَينَهُم يَوم‌َ القِيامَةِ فِيما كانُوا فِيهِ يَختَلِفُون‌َ (93)
و هر آينه بتحقيق ما جا داديم بني اسرائيل را جاي بسيار خوبي و روزي داديم آنها را از مأكولات پاكيزه پس اختلاف نكردند تا اينكه آمد آنها را علم پس از آن اختلاف كردند يعني مخالفت كردند محققا پروردگار تو حكم ميفرمايد بين آنها روز قيامت در آن چيزي که بودند در او اختلاف ميكردند.
شرح آيه- اينكه بني اسرائيل پس از هلاكت فرعونيان جاي‌گير آنها شدند و اماكن آنها را تصرف كردند و پس از موسي [ع] در زمان يوشع إبن نون وصي حضرت موسي بيت المقدس را هم تصرف كردند و تا مدت مديد سلطنت و رياست داشتند و انبياء بزرگ مثل حضرت داود و سليمان در ميان آنها بودند و خبرهايي که انبياء و بشارتهايي که بآمدن پيغمبر اسلام صلّي اللّه عليه و آله و سلّم داده بودند اينها براي ديگران ميگفتند و آمدند بسياري از آنها در مدينه انتظار آمدن پيغمبر را داشتند و باهل مدينه خبر ميدادند که پيغمبر در مكه مبعوث ميشود و هجرت بمدينه ميكند
جلد 10 - صفحه 454
و ما انتظار مقدم او را داريم لكن پس از هجرت با تمام خصوصياتي که انبياء سلف خبر داده بودند مطابق بود و يقين پيدا كردند ديدند که از بني اسماعيل است و آنها خيال ميكردند که از بني اسرائيل است لذا منكر شدند و ايمان نياوردند وَ لَقَد بَوَّأنا بَنِي إِسرائِيل‌َ جا داديم و متمكن كرديم بني اسرائيل را مُبَوَّأَ صِدق‌ٍ در مصر و بيت المقدس و شام که از اماكن بسيار عالي و زيبا و با بركت بود و تعبير بصدق اينست که صدق هر چيزي اگر مطابق با واقع است او را صدق ميگويند مثلا صدق مكان مكانيست که براحتي و آسايش بشود در آن تمكن كرد يعني حقيقة مكان است نه مثل امكنه که نتوان زندگي كرد چنانچه مي‌گويي اينجا که جا نيست، اينکه شهر که شهر نشد، اينکه منزل منزل نيست اينکه كذب مكانست وَ رَزَقناهُم مِنَ الطَّيِّباتِ مأكولات موافق با طباع که موجب التذاذ نفوس باشد و تمايل بآن داشته باشند طيّب است مقابل خباثت که موجب تنفر طباع است فَمَا اختَلَفُوا حَتّي جاءَهُمُ العِلم‌ُ اختلاف در بعثت همچه رسولي نداشتند تا زماني که آمد آنها را علم که بعين مشاهده كردند و تمام علائم را در او ديدند منكر شدند و مخالفت كردند که غايت خارج از معني است إِنَّ رَبَّكَ يَقضِي بَينَهُم يَوم‌َ القِيامَةِ که با اينكه يقين پيدا كردند از روي عناد و عصبيت انكار كردند چون از بني اسرائيل نبود فِيما كانُوا فِيهِ يَختَلِفُون‌َ که اينکه كفر جحودي است که با علم و يقين انكار كردند و بهمين مناسبت يهود را جحود گفتند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 93)- و در این آیه، پیروزی نهایی بنی اسرائیل و بازگشت به سرزمینهای مقدسه را پس از رهایی از چنگال فرعونیان چنین بیان می‌کند:
«ما بنی اسرائیل را در مکان صدق و راستی منزل دادیم» (وَ لَقَدْ بَوَّأْنا بَنِی إِسْرائِیلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ).
تعبیر به «مُبَوَّأَ صِدْقٍ» (منزلگاه راستین) می‌تواند اشاره به سرزمین مصر و یا اراضی شام و فلسطین باشد.
سپس قرآن اضافه می‌کند: «ما آنها را از روزیهای پاکیزه، بهره‌مند ساختیم» (وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ).
اما آنها قدر این نعمت را ندانستند و به اختلاف و نزاع با یکدیگر برخاستند «و اختلاف نکردند، مگر بعد از آن که علم و آگاهی به سراغشان آمد» (فَمَا اخْتَلَفُوا حَتَّی جاءَهُمُ الْعِلْمُ).
ولی «پروردگار تو سر انجام در روز قیامت در میان آنها در آنچه اختلاف داشتند داوری می‌کند» و اگر امروز مجازات اختلاف را نچشند، فردا خواهند چشید! (إِنَّ رَبَّکَ یَقْضِی بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ فِیما کانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ).
نکات آیه
۱ - خداوند، بنى اسرائیل را پس از نابودى فرعون، در سرزمینى خوش آب و هوا و واجد همه شرایط مناسب زندگى، اسکان داد. (و جوزنا ببنى إسرءیل البحر ... و لقد بوّأنا بنى إسرءیل مبوّأ صدق)
۲ - بنى اسرائیل، پس از نابودى فرعون، در سرزمینى با اراضى حاصل خیز که در آن، از انواع نعمتها و روزیهاى پاکیزه و مناسب طبع برخوردار بودند، روزگار خوشى مى گذراندند. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل مبوّأ صدق و رزقنهم من الطیبت)
۳ - وضعیت مسکن و معیشت بنى اسرائیل در دوران حکومت فرعون، وضعیتى نابسامان و نامناسب بود. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل مبوّأ صدق و رزقنهم من الطیبت)
۴ - برخوردارى مؤمنان از مسکن مناسب و کیفیت خوب زندگى، در دیدگاه ادیان الهى، امرى پسندیده و نعمت خدادادى است. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل مبوّأ صدق و رزقنهم من الطیبت)
۵ - بنى اسرائیل در عین برخوردارى از زندگى مناسب، به جاى اتحاد و حفظ حقوق یکدیگر، آگاهانه به اختلافات داخلى دامن زده و به حقوق یکدیگر تجاوز مى کردند. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل مبوّأ صدق ... فما اختلفوا حتى جاءهم العلم)
۶ - بنى اسرائیل، با وجود در اختیار داشتن تورات و برخوردارى از زندگى مناسب، کفران نعمت کرده و به اختلاف و تجاوز به حقوق یکدیگر پرداختند. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل مبوّأ صدق ... فما اختلفوا حتى جاءهم العلم) برداشت فوق مبتنى بر این است که مراد از «العلم» کتاب آسمانى تورات باشد.
۷ - نزول تورات براى بنى اسرائیل پس از غرق شدن فرعون بود. (حتى إذا أدرکه الغرق ... و لقد بوّأنا بنى إسرءیل مبوّأ صدق ... فما اختلفوا حتى جاءهم العلم) برداشت بالا مبتنى بر این است که مراد از «العلم» تورات و دستورات آسمانى آن باشد.
۸ - بنى اسرائیل در تفسیر معارف الهى و دستورات تورات، آگاهانه به اختلاف پرداختند. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل ... فما اختلفوا حتى جاءهم العلم) برداشت فوق مبتنى بر این است که متعلق محذوف «اختلفوا»، تورات باشد ; یعنى، «فما اخلتفوا فى التورات حتى جائهم العلم به ; بنى اسرائیل با اینکه به محتواى تورات آگاه بودند در عین حال آن را تفسیرهاى مختلف کردند».
۹ - اختلاف بنى اسرائیل، پس از رهایى از حکومت فرعون و برخوردارى از مسکن و روزى مناسب، ناسپاسى نعمتهاى الهى بود. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل ... فما اختلفوا حتى جاءهم العلم)
۱۰ - ایجاد اختلاف و بر هم زدن وحدت جامعه، در عین برخوردارى از رفاه و آسایش، کفران و ناسپاسى نعمتهاى خداوند است. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل مبوّأ صدق ... فما اختلفوا حتى جاءهم العلم)
۱۱ - کتابهاى آسمانى، مایه علم و آگاهى انسان است. (حتى جاءهم العلم) برداشت فوق مبتنى بر این است که مراد از «العلم» تورات باشد.
۱۲ - خداوند، بنى اسرائیل را به خاطر ناسپاسیها و ایجاد اختلاف، سرزنش کرده و به کیفر اخروى تهدید فرمود. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل مبوّأ صدق ... فما اختلفوا حتى جاءهم العلم إن ربک یقضى بینهم یوم القیمة)
۱۳ - خداوند، در قیامت نسبت به اختلافات بنى اسرائیل، داورى خواهد کرد. (و لقد بوّأنا بنى إسرءیل ... إن ربک یقضى بینهم یوم القیمة فیما کانوا فیه یختلفون)
۱۴ - قیامت، روز داورى خداوند است. (إن ربک یقضى بینهم یوم القیمة)
۱۵ - ربوبیت الهى، مقتضى داورى نسبت به اختلافات مردم در قیامت (إن ربک یقضى بینهم یوم القیمة فیما کانوا فیه یختلفون)
۱۶ - ایجاد اختلاف و بر هم زدن وحدت جامعه از روى عمد، داراى کیفر اخروى است. (إن ربک یقضى بینهم یوم القیمة فیما کانوا فیه یختلفون)
موضوعات مرتبط
- آگاهى: زمینه آگاهى ۱۱
- اختلاف: کیفر اخروى اختلاف افکنى ۱۶
- بنىاسرائیل: اختلاف در بنىاسرائیل ۹ ; اختلافخافکنى بنىاسرائیل ۵، ۶، ۸ ; بنىاسرائیل در قیامت ۱۳ ; بنىاسرائیل و تورات ۸ ; تاریخ بنىاسرائیل ۱، ۲، ۳ ; تجاوز به حقوق در بنىاسرائیل ۵، ۶ ; تهدید بنىاسرائیل ۱۲ ; روزى پاکیزه بنىاسرائیل ۲ ; زندگى بنىاسرائیل بعد از فرعون ۲ ; زندگى بنىاسرائیل در دوران فرعون ۳ ; سرزنش بنىاسرائیل ۱۲ ; کفران بنىاسرائیل ۵، ۶، ۹، ۱۲ ; مسکن بنىاسرائیل ۳ ; مشکلات بنىاسرائیل ۳ ; نعمتهاى بنىاسرائیل ۲
- تورات: تاریخ نزول تورات ۷
- جامعه: اهمیّت اتحاد جامعه ۱۰، ۱۶
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۱۵ ; افعال خدا ۱ ; تهدیدهاى خدا ۱۲ ; سرزنشهاى خدا ۱۲ ; قضاوت اخروى خدا ۱۳، ۱۴، ۱۵ ; نعمتهاى خدا ۴
- زندگى: نعمت زندگى ۴
- سرزمینها: ویژگیهاى سرزمین بنى اسرائیل ۱، ۲
- قیامت: ویژگیهاى قیامت ۱۴
- کتب آسمانى: نقش کتب آسمانى ۱۱
- کفران: موارد کفران نعمت ۱۰
- مؤمنان: اهمیّت مسکن مؤمنان ۴
- مسکن: مسکن در ادیان ۴
- نعمت: نعمت مسکن ۴
منابع
