تفسیر:المیزان جلد۱۱ بخش۲۲: تفاوت میان نسخه‌ها

==معلوم گرديدن بى گناهى يوسف (عليه السلام ) ==

«'''قَالَ مَا خَطبُكُنَّ إِذْ رَاوَدتُّنَّ يُوسف عَن نَّفْسِهِ قُلْنَ حَاش للَّهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ مِن سوءٍ ...'''»:

راغب گفته : «'''خطب '''» به معناى امر عظيم است كه درباره آن تخاطب و گفتگو زياد مى شود، و در قرآن آمده ، آنجا كه فرموده : «'''فما خطبك يا سامرى '''» و آنجا كه فرموده : «'''فما خطبكم ايها المرسلون '''».  

و در معناى «'''حصحص الحق '''» گفته : يعنى حق واضح و هويدا گشت ، و اين در جايى گفته مى شود كه كاشف و وسيله ظهور آن هويدا گردد، و نسبت «'''حص '''» با «'''حصحص '''» همان نسبتى است كه ميان «'''كف '''» و «'''كفكف '''» و «'''كب '''» و «'''كبكب '''» است ، و وقتى گفته مى شود: «'''حصه '''» معنايش اين است كه از فلان چيز بريد، حال يا به مباشرت و يا به حكم ... و «'''حصه '''» به معناى قطعه اى است كه از چيز يكپارچه ، و بجاى بهره و نصيب استعمال مى شود.

و جمله : «'''ما خطبكن اذ راودتن يوسف عن نفسه '''» جواب از سوالى است كه در سابق گفتيم بمنظور اختصار حذف شده و مقدر است - و سياق بر آن دلالت مى كند - و تقدير اين است كه گويا سائلى پرسيده : خوب بعد از آن چه شد و شاه چه كرد؟ و در جواب گفته شده فرستاده شاه از زندان برگشت و جريان زندان و درخواست يوسف را به وى رسانيد كه درباره او و زنان اشرافى داورى كند، شاه هم آن زنان را احضار نموده پرسيد، «'''ما خطبكن ...'''»، جريان شما چه بود آنروز كه با يوسف مراوده كرديد؟

گفتند: خدا منزّه است كه ما هيچگونه سابقه بدى از او سراغ نداريم ، و بدين وسيله او را از هر زشتى تنزيه نموده و شهادت دادند كه در اين مراوده كوچكترين عملى كه دلالت بر سوء قصد او كند از او نديدند.

و در اين جواب قبل از هر چيز كلمه «'''حاش للّه '''» را آوردند، همچنانكه در اولين برخورد با يوسف نيز اولين كلمه اى كه به زبان آوردند اين بود كه گفتند: «'''حاش للّه ما هذا بشرا'''» و با اين طرز بيان خواستند بگويند تا آنجا كه ما وى را مى شناسيم در حد نهايت از نزاهت و عفت است ، همچنانكه در نهايت درجه حسن و زيبايى است.

و وجه اينكه چرا جمله «'''قالت امراه العزيز'''» را به فصل يعنى بدون واو عاطفه آورد همان وجهى است كه در جمله «'''قال ما خطبكن '''» و جمله «'''قلن حاش للّه '''» گفته شد.

در اينجا همسر عزيز كه ريشه اين فتنه بود به سخن آمده به گناه خود اعتراف مى نمايد و يوسف را در ادعاى بى گناهيش تصديق مى كند و مى گويد: «'''الان حق از پرده بيرون شد و روشن گرديد، و آن اين است كه من با او بناى مراوده و معاشقه را گذاشتم ، و او از راستگويان است '''»، و با اين جمله گناه را به گردن خود انداخت ، و ادعاى قبلى خود را كه يوسف را به مراوده متهم كرده بود تكذيب نمود، و به اين هم اكتفا نكرد، بلكه بطور كامل او را تبرئه نمود كه حتى در تمامى طول مدت مراوده من ، رضايتى از خود نشان نداد، و مرا اجابت نكرد.

در اينجا برائت يوسف از هر جهت روشن مى گردد، زيرا در كلام همسر عزيز و گفتار زنان اشراف جهاتى از تاءكيد بكار رفته كه هر كدام در جاى خود مطلب را تاءكيد مى كنند، يكى آنكه نفى سوء را بطور نكره در سياق نفى و با زيادتى «'''من '''» و با اضافه كلمه «'''تنزيه '''» آورده ، و در نتيجه هر گونه بدى را از او نفى كردند و گفتند «'''ما هيچگونه بدى از او نديديم '''».  

ديگر آنكه همسر عزيز علاوه بر اعتراف به گناه ، تقصير را منحصر به خود كرد و گفت : «'''انا راودته عن نفسه '''» و شهادت خود به راستگويى يوسف را با چند ابزار تاءكيد موكد نمود: يكى اينكه حرف «'''ان '''» را بكار برد، دوم اينكه حرف «'''لام '''» را استعمال كرد، سوم اينكه جمله را اسميه آورد و گفت : «'''و انه لمن الصادقين '''» و اين اعتراف و تاكيدها هر بدى را كه تصوّر شود از او نفى مى كند چه فحشاء باشد، چه مراوده و چه كمترين ميل و رضايت ، و چه دروغ و افتراء، و مى فهماند كه يوسف به حسن اختيار خود از اين زشتيها دورى كرد، (نه اينكه برايش آماده نبود و يا مصلحت نديد و يا ترسيد).

«'''ذَلِك لِيَعْلَمَ أَنى لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَيْبِ وَ أَنَّ اللَّهَ لا يهْدِى كَيْدَ الخَْائنِينَ'''»:

بطورى كه از سياق برمى آيد اين جملات از كلام يوسف است ، و گويا اين حرف را بعد از شهادت زنان به پاكى او و اعتراف همسر عزيز به گناه خود و شهادتش به راستگويى او و داورى پادشاه به برائت او زده است.

هر چند در ابتداى آن ندارد «'''قال ذلك ...'''» و ليكن از اين قبيل حكايت قولى در قرآن بسيار است كه بدون آوردن كلمه «'''گفت و يا گفتند'''»، خود گفتار را نقل نموده ، از آن جمله مثلا فرموده : «'''آمن الرسول بما انزل اليه من ربه و المومنون كل امن باللّه و ملائكته و كتبه و رسله لا نفرق بين احد من رسله '''» كه تقديرش «'''قالوا لا نفرق ...'''»، است ، و نيز فرموده : «'''و انا لنحن الصافون و انا لنحن المسبحون '''».

و بنابر اينكه كلام يوسف باشد اشاره «'''ذلك '''» اشاره به برگردانيدن فرستاده است ، يعنى اينكه من از زندان بيرون نيامدم و فرستاده شاه را نزد او برگردانيدم و بوسيله او درخواست كردم كه شاه درباره من و آن زنان داورى كند، براى اين بود كه عزيز بداند من به او در غيابش خيانت نكردم و با همسرش مراوده ننمودم و بداند كه خداوند كيد خائنان را هدايت نمى كند. بنابراين ، ضمير در «'''ليعلم - تا بداند'''» و همچنين در «'''لم اخنه - خيانتش نكردم '''» به عزيز برمى گردد.

آرى يوسف (عليه السّلام ) براى برگرداندن رسول شاه دو نتيجه ذكر كرده ، يكى اينكه عزيز بداند كه من به او خيانت نكردم ، و او از وى راضى و خوشنود شود، و از دل او هر شبهه اى كه درباره وى و همسر خود دارد زايل گردد.