تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۹: تفاوت میان نسخه‌ها

در آيه مزبور از اين توهم جواب داده كه: نه، خداى تعالى از آنچه ستمكاران مى كنند، غافل نيست و وعده اى را هم كه به پيغمبرانش داده، خُلف نمى كند. و چگونه غافل است و خُلف وعده مى كند، با اين كه او داناى به مكر و عزيزى صاحب انتقام است، بلكه اگر آن ها را به خشم خود نمى گيرد، براى اين است كه مى خواهد عذابشان را براى روز سختى تأخير بيندازد، و آن روز جزاست. علاوه بر اين كه در همين دنيا هم، آن ها را عذاب خواهد كرد، همچنان كه امت هاى گذشته را هلاك نمود.

و آنگاه سوره مورد بحث را به آيه زير، كه جامع ترين آيات نسبت به غرض اين سوره است، ختم نموده و فرموده است: «هذا بلاغ للناس و لينذروا به و ليعلموا انّما هو اله واحد و ليذّكر اولوا الالباب»، كه بيانش به زودى خواهد آمد - ان شاء الله.

«'''وَ لا تَحْسبنَّ اللَّهَ غَافِلاً عَمَّا يَعْمَلُ الظالِمُونَ... وَ أَفْئِدَتهُمْ هَوَاءٌ'''»:

كلمه «تشخص» از «شخص»، به معناى باز ايستادن حدقه چشم است. و «مُهطع» از «هطع»، به معناى اين است كه شتر، سرِ خود را بلند كرد. و همچنين «مقنع» از «اقنع» است كه آن نيز به معناى سربلند كردن است. و معناى اين كه فرمود: «لا يرتد اليهم طرفهم» اين است كه از شدت هول و ترس از آنچه مى بينند، قادر نيستند چشم خود را بگردانند. و معناى «افئدتهم هواء» اين است كه از شدت و وحشت قيامت، دل هايشان از تعقل و تدبير خالى مى شود، و يا به كلّى، عقلشان را زايل مى سازد.

و معناى آيه اين است كه: تو از اي كه مى بينى ستمكاران غرق در عيش و هوسرانى و سرگرم فساد انگيختن در زمين اند، مپندار كه خدا از آنچه مى كنند، غافل است، بلكه ايشان را مهلت داده و عذابشان را تأخير انداخته براى فرا رسيدن روزى كه چشم ها در حدقه از حركت باز مى ايستد، در حالى كه همين ها، گردن مى كشند و چشم ها خيره مى كنند و دل هايشان دهشت زده شود و از شدت موقف، حيله و تدبير را از ياد مى برند. اين آيه، براى ستمكاران، انذار و براى ديگران، جنبه تسليت را دارد.

«'''وَ أَنذِرِ النَّاس يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذَاب ...'''»:

جهت اول اين كه: انذار در دو آيه قبلى، انذار به عذابى است كه خداوند، براى روز قيامت آماده كرده است. و اما انذار در اين آيه و ما بعد آن، انذار به عذاب استيصال دنيوى است، و از شواهدى كه بر اين معنا دلالت دارد، جمله «فيقول الّذين ظلموا ربّنا أخّرنا الى اجل قريب...» است.