تفسیر:المیزان جلد۳ بخش۱۱: تفاوت میان نسخه‌ها

== تكذيب كنندگان (از كفار) منشاء اصلى آتش هستند و ديگران به آتش آنها مى سوزند ==

وَ أُولَئك هُمْ وَقُودُ النَّارِ

كلمه «'''وقود'''» به معناى هر چيزى است كه با آن آتش را برافروخته و شعله ور سازند، و اين آيه شريفه شبيه آيه : «'''و اتقوا النار التى وقودها الناس و الحجارة '''» و آيه : «'''انكم و ما تعبدون من دون اللّه حصب جهنم '''» است ، چون در آيه مورد بحث مى فرمايد انسان آتش افروز دوزخ است ، و در دومى مى فرمايد انسان و سنگ وسيله افروخته شدن دوزخ است ، و در سومى مى فرمايد شما و هر چه به جز خدا مى پرستيد هيزم دوزخيد، و ما در ذيل آيه ۲۴ سوره بقره در سابق اين معنا را تا حدودى بيان كرديم .

و اگر در آيه مورد بحث مطلب را در قالب جمله اسميه آورد، و اين جمله اسميه را با اسم اشاره آغاز كرد، آنهم اشاره اى كه مخصوص راه دور است ، و نيز اگر بين مبتدا و خبر ضمير فصل (هم ) را قرار داد، و كلمه «'''وقود'''» را به كلمه «'''نار'''» اضافه كرد، و نفرمود: «'''اولئك هم و قود'''» همه اينها براى اين بود كه انحصار را برساند، و لازمه اين حصر اين است كه تكذيب كنندگان از كفار، اصل در عذاب ، و افروخته شدن آتشند، و ديگران به آتش آنان مى سوزند.

مويد اين نكته آيه اى است كه در سوره انفال بيان مى شود، و در آن مى فرمايد «'''ليميز اللّه الخبيث من الطيب ، و يجعل الخبيث بعضه على بعض '''».

كدَأْبِ ءَالِ فِرْعَوْنَ وَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ ...

كلمه «'''داءب '''» بطورى كه اهل لغت گفته اند به معناى روش دائمى است ، و در جاى ديگر قرآن اين كلمه در مورد حركت دائمى خورشيد و ماه به كار رفته ، فرموده : «'''و سخر لكم الشمس و القمر دائبين '''» و از همين جهت عادت هميشگى را هم داءب مى گويند، چون

عادت هم سيره اى است مستمر، و منظور در آيه مورد بحث هم همين معنا است .

جمله : «'''كداب ...'''» متعلق است به جمله اى تقديرى ، كه جمله : «'''لن تغنى عنهم '''» بر آن دلالت مى كند، و جمله «'''كذبوا باياتنا'''» منظور از «'''داءب '''» راتفسير مى كند.

اين جمله در واقع حال است براى داءب و تقدير كلام همانطور كه قبلا هم اشاره كرديم چنين است : «'''ان الذين كفروا كذبوا باياتنا، و استمروا عليها دائبين ، فزعموا ان فى اموالهم و اولادهم غنى لهم من اللّه ، كداب آل فرعون و من قبلهم ، و قد كذبوا باياتنا'''».

و در جمله : «'''فاخذهم اللّه بذنوبهم '''» از ظاهر حرف «'''باء'''» سببيت استفاده مى شود چون وقتى گفته مى شود: «'''من او را به گناهش ‍ مواخذه كردم '''» معنايش اين است كه به سبب گناهش مواخذه كردم .

اين ظاهر حرف «'''باء'''» است و ليكن مقتضاى مقابله اى كه بين دو آيه شده است ، و حال كفار عهد رسول را با كفار آل فرعون و قبل از ايشان مقايسه كرده ، اين است كه حرف نامبرده به معناى وسيله باشد، چون قبل از آيه مورد بحث كفار را وسيله بر افروختن آتش دوزخ خوانده و فرموده بود اينان وقود آتشند، و جانشان شعله ور مى شود و با شعله ور شدن جانها معذب مى شوند، همچنان آل فرعون و كفار قبل از ايشان كه آنان نيز به گناهان خود گرفتار شدند، و عذابى كه گريبان آنان را گرفت عين همان گناهانى بود كه مرتكب شده بودند، و مكرى كه كردند، خود آن مكر عذاب جانشان شد و ظلم خودشان عايدشان گرديد، همچنان كه قرآن كريم فرمود: «'''و لا يحيق المكر السيى ء الا باهله '''».

و نيز فرموده : «'''و ما ظلمونا و لكن كانوا انفسهم يظلمون '''».

معناى «'''شديد العقاب '''» بودن خداى سبحان