تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۲۶: تفاوت میان نسخه‌ها

 

راغب گفته: معناى «وَ اللَّيلِ إذَا عَسعَسَ» اين است كه: سوگند به شب وقتى كه رو مى آورد، و وقتى كه مى رود، كه منظور اول و آخر شب است. پس «عسعسه» و «عساس»، به معناى تاريكى مختصر است. نظير تاريكى اول مغرب و قبل از آفتاب.

 

مناسب تر با اتصال جملۀ مورد بحث با آيه «وَ الصُّبحِ إذَا تَنَفَّسَ»، اين است كه بگوييم منظور تنها رفتن شب است.

 

بعضى هم گفته اند: منظور آمدن شب است، ولى به همان جهتى كه دانستى، بعيد است.

 

«'''وَ الصبْح إِذَا تَنَفَّس'''»:

 

اين جمله، عطف است بر كلمۀ «خُنّس»، و جملۀ «إذَا تَنَفَّسَ»، قيد كلمه صبح است، و اگر صبح را داراى تنفس خوانده - به طورى كه از بعضى ها استفاده مى شود - به اين مناسبت بوده كه صبح، نور خود را در افق مى گستراند، و ظلمت را كه افق را فراگرفته بود از بين مى برد و اين، نوعى استعاره است كه صبح،

بعد از آن كه ظلمت شب را شكافته و طلوع كرده، به كسى تشبيه كرده كه بعد از اعمال دشوارى كه انجام داده و لحظه فراغتى يافته تا استراحت كند، نفسى عميق مى كشد، روشنى افق هم تنفسى است از صبح.

 

زمخشرى، درباره اين استعاره وجهى ديگر ذكر كرده، مى گويد: اگر بپرسى «تنفس صبح» چه معنا دارد؟ مى گويم: وقتى صبح مى آيد، با آمدنش، روح و نسيمى مى آورد و همين نسيم، به طور مجاز تنفس صبح خوانده شده. اين بود گفتار زمخشرى، ليكن وجه قبلى به ذهن نزديك تر است.