المسد ٤
| گسترشکپی متن آیه |
|---|
ترجمه
| المسد ٣ | آیه ٤ | المسد ٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إمْرَأَتُهُ»: همسرش. عطف بر ضمیر فاعلی مستتر در اصل (سَیَصْلَی) است. «حَمَّالَةَ»: بسیار بارکش. مفعولٌ‌به برای فعل محذوفی است و مخصوص به ذمّ است. برخی آن را حال هم دانسته‌اند. «الْحَطَبِ»: هیزم. «حَمَّالَةَ الْحَطَبِ»: هیزم‌کش. کنایه از سخن‌چین است که با برافروختن آتش کینه‌توزی و دشمنانگی در میان مردم، خرمن محبّت و مودّت آنان را آتش می‌زند، و رشته دوستی و رابطه خویشاوندی همگان را می‌گسلاند.
نزول
شأن نزول آیات ۱ تا ۵:
«شیخ طوسى» گویند: رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم مردم را جمع کرد و گفت: خداوند مرا به سوى شما عموماً و به سوى قریش خصوصاً مبعوث نموده است و اگر این بعثت مرا بپذیرید، مالک عرب و عجم شده و آنها را به تصرف خویش خواهید درآورد، گفتند: بعثت تو براى چیست؟
گفت: براى آنست که به شما بگویم، بگوئید: لا اله الّا اللّه و انّى رسول اللّه، ابولهب که در آن میان بود. گفت: تبّا لهذا من دین اللّه، سپس این سوره نازل گردید.[۱][۲]
تفسیر
- آيات ۱ - ۵ سوره تبت
- معناى «تبّت یدا أبى لهب و تبّ»
- وجه اين كه در اين نفرين از ابولهب به كنيه ياد شده
- توضيحى درباره اين كه نفرين به ابولهب و اين كه فرمود: «سيصلى نارا...» عدم اختيار ابولهب در جهنمى شدن را افاده نمى كند
- (چند روايت درباره بد رفتارى ابولهب و همسرش بارسول اللّه (صلى الله عليه و آله) و نزول سوره تبّت)
نکات آیه
۱ - همسر ابولهب (ام جمیل خواهر ابوسفیان)، در مخالفت با اسلام، مانند او بود. (و امرأته) «امرأته» عطف است بر فاعل «سیصلى» و بیانگر اشتراک ابولهب و همسرش در عذاب الهى و موجبات آن است.
۲ - همسر ابولهب، در مقابله با اسلام، دنباله رو شوهرش بود. (و امرأته) بیان پیوند زناشویى و وابستگى ام جمیل به ابولهب، با تعبیر «امرأته»، نشانگر مستقل نبودن او در تلاش هاى ضد اسلامى اش است.
۳ - خداوند، همسر ابولهب را گرفتار سرنوشتى همسان فرجام شوهرش خواند. (و امرأته)
۴ - سوختن در آتش ابدى دوزخ، فرجام همسر ابولهب (و امرأته)
۵ - همسر ابولهب، هنگام هیزم کشى به آزار پیامبر(ص) مى پرداخت. (حمّالة الحطب) نصب «حمّالة الحطب» یا به دلیل حال بودن است و یا وصفى است که از وصف بودن قطع شده و با فعل «اَذُمّ» - که محذوف است - منصوب شده است. در صورت اول، مربوط به آخرت و هنگام ورود همسر ابولهب به آتش جهنم خواهد بود که تجسمى از کار او در دنیا است. برداشت یاد شده در هر دو مبنا، قابل استفاده و ناظر به شأن نزول آیه است که مى گوید: «همسر ابولهب با ریختن هیزم و خار در راه پیامبر(ص)، آن حضرت را آزار مى داد».
۶ - همسر ابولهب، زنى سخن چین و آتش بیار نزاع هاى مردم و تحریک کننده آنان به مخالفت با اسلام بود. (حمّالة الحطب) از آن جا که ابولهب، فردى ثروتمند و متشخص بود، ممکن است گفته شود که: توصیف همسر او به «حمّالة الحطب»، به معناى کنایى آن است که دعواها را شعلهور مى ساخت.
۷ - جواز تحقیر زنانِ کافر و مؤذى و به کار بردن کلمات ناهنجار درباره آنان (حمّالة الحطب)
۸ - همسر ابولهب، در حالى که خود هیمه آتش جهنم را بر دوش مى کشد، به دوزخ خواهد افتاد. (حمّالة الحطب) چنانچه «حمّالة الحطب» حال و هم زمان با «سیصلى» باشد; ناظر به حالت ام جمیل هنگام ورود به دوزخ خواهد بود.
۹ - گناهان همسر ابولهب، در قیامت بارى سنگین بر دوش او و برافروزاننده آتش جهنم خواهد بود. (حمّالة الحطب) مراد از «حطب»، مى تواند گناهان باشد که مانند هیزم آتش را شعلهور مى سازد.
۱۰ - حالت انسان در آخرت، تجسّمى از وضع او در دنیا است. (حمّالة الحطب) شأن نزول آیه شریفه - که از هیزم کشى و خار ریختن ام جمیل سر راه پیامبر(ص) حکایت دارد - بیانگر این است که آنچه در این آیه از حالت او در آخرت بیان شده، تجسّم وضع دنیاى او است.
۱۱ - افزایش عذابِ ابولهب، با آزاررسانى همسر او به پیامبر(ص) (سیصلى نارًا ... و امرأته حمّالة الحطب) ذکر هیزم کش بودن همسر ابولهب در آخرت - پس از بیان ورود ابولهب به دوزخ - بیانگر آن است که عذاب ابولهب به دست عزیزترین افرادش، افزایش یافته و همسر او هیزم آتش او را فراهم مى سازد. تأثیر رفتار همسر ابولهب در افزایش عذاب او، از آنجا است که وى کردار همسر خود را مى پسندید و با آنکه مى توانست مانع او شود، او را از آن کار باز نمى داشت.
۱۲ - کافر ماندن همسر ابولهب تا آخر عمر، از پیشگویى هاى قرآن (سیصلى نارًا ... و امرأته حمّالة الحطب)
موضوعات مرتبط
- ابولهب: آثار اخروى گناهان همسر ابولهب ۹; آثار اذیتهاى همسر ابولهب ۱۱; اختلاف افکنى همسر ابولهب ۶; اذیتهاى همسر ابولهب ۵; اسلام ستیزى ابولهب ۱، ۲; اسلام ستیزى همسر ابولهب ۱، ۲; تداوم کفر همسر ابولهب ۱۲; حتمیت ورود همسر ابولهب در جهنم ۸; سخن چینى همسر ابولهب ۶; عوامل ازدیاد عذاب ابولهب ۱۱; فرجام ابولهب ۳; فرجام اخروى همسر ابولهب ۴; فرجام همسر ابولهب ۳; قصه همسر ابولهب ۸; نقش اجتماعى همسر ابولهب ۶; ویژگیهاى ورود همسر ابولهب به جهنم ۸; همسر ابولهب در جهنم ۴، ۹; هیزم کشى همسر ابولهب ۵
- اسلام: تحریک دشمنان اسلام ۶; دشمنان اسلام ۱
- اطاعت: اطاعت از ابولهب ۲
- جهنم: مواد آتش جهنم ۹
- زن: تحقیر زنان کافر ۷; روش برخورد با زنان کافر ۷
- عمل: تجسم عمل ۱۰
- قرآن: پیشگوییهاى قرآن ۱۲; کافران به قرآن ۱۲
- محمد(ص): اذیت محمد(ص) ۵، ۱۱
- معاد: معاد جسمانى ۱۰
منابع
- ↑ صاحب مجمع البیان از سعید بن جبیر و او از ابن عباس نقل نماید که گفت: روزى پیامبر بالاى کوه صفا رفت و فرمود: یا صباحاه قریش به او روى آوردند. گفتند: چه شده است؟ فرمود: اگر به شما خبر بدهم که دشمن در صبح یا در شب در کمین شما است. از من باور می‌دارید یا نه؟ گفتند: بلى باور مى کنیم سپس فرمود: بدانید که من نذیر و ترساننده شما هستم از عذابى که به علت گمراهى و جهالت در جلو روى شما قرار گرفته است. ابولهب گفت: تبا لک، براى همین موضوع ما را به اینجا خوانده اى؟
- ↑ طبرى صاحب جامع البیان از طریق اسرائیل از ابواسحق و او از مردى از همدان که به او یزید بن زید مى گفتند: روایت کند که زن ابولهب اغلب خار و خاشاک را جمع می‌کرد و جلو راه پیامبر مى گذاشت و راه را بر او مسدود مى ساخت چنان که ابن المنذر نیز در تفسیر خود از عکرمة مانند آن را روایت نموده است.
