الليل ٤
| کپی متن آیه |
|---|
| إِنَ سَعْيَکُمْ لَشَتَّى |
ترجمه
| الليل ٣ | آیه ٤ | الليل ٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«شَتَّی»: جمع شَتِیت، پراکنده. مراد مختلف و متفاوت و از هم جدا است. دسته‌ای نیکوکار و پرهیزگار، و گروهی بدکردار و ناپرهیزگار، بعضی مؤمن و صادق، و برخی کافر و فاسق، و ... تلاشهائی برای درم و شکم و لذائذ نفسانی، و تلاشهائی در راه خدمت به مردمان و رضای یزدان و اجرای اوامر ربّانی.و ... این آیه بیانگر دو خطّ سیر متمایز و جهت‌گیری متفاوت است و جواب قسم است.
نزول
شأن نزول آیات ۴ و ۱۹:
عطاء گوید: این آیات و آیه ۵ درباره ابوالدحداح نازل شده بدین تفصیل که مردى از انصار درخت خرمائى در خانه خود داشت که شاخه هاى او به خانه همسایگان مى بود و آنها از اثر فقر و پریشانى از خرماى آن می‌خوردند. آن مرد شکایت نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله برد. پیامبر فرمود: درخت خود را در ازاء درختى در بهشت به من بفروش.
آن مرد امتناع کرد ابوالدحداح چون این سخن بشنید به پیامبر گفت: یا رسول الله من آن را در ازاء درختى در بهشت به شما مى فروشم. پیامبر فرمود: درخت مال تو نیست. گفت: خواهم خرید لذا ابوالدحداح نزد آن مرد انصارى رفت و گفت: باغى در مدینه دارم آن را به تو مى فروشم و آن یک درخت را به من بفروش، آن مرد حاضر شد. ابوالدحداح یک باغ را با یک درخت معاوضه کرد سپس نزد رسول خدا آمد و آن را در ازاء درختى در بهشت بفروخت و این آیات نازل گردید.[۱]
ابن الزبیر گوید: درباره ابوبکر نازل شده که ممالیکى از قبیل بلال و عامر بن فهیرة را خریده بود و سپس آزاد ساخت.[۲][۳]
تفسیر
- آيات ۱ - ۲۱ سوره ليل
- مراد از اين كه درباره مؤمن انفاق كننده متقّى فرمود: «فسنيسّره لليسرى»
- هدايت خلق از قضاهاى الهى است كه بر خود واجب كرده و با هادى بودن انبيا«ع» منافات ندارد
- فرق بين هدايت به معناى ارائه طريق و هدايت به معناى ايصال به هدف
- بيان اين كه تكذيب كننده دعوت حقّ و روى گرداننده از آن «اشقى» است
- و اين كه مفاد آيه «لا يُصلّيها إلّا الأشقى ...» اين است كه فقط كافر اشقى، خالد در جهنّم است
- متّقى ترين افراد كسى است كه در راه رضاى خدا از مال حود انفاق مى كند
- رواياتى درباره نزول آيات: «فأمّا من أعطى و اتّقى» در شأن «ابودحداح» و ...
- كلام فخر رازى در شأن نزول سوره «ليل» و نقد و بررسى آن
نکات آیه
۱ - انسان ها، در شیوه کار و تلاش و نتیجه آن، با یکدیگر متفاوت اند. (إنّ سعیکم لشتّى) «شتّى» (جمع «شتیت») به معناى متفرق ها است. «سعى» گرچه مفرد است; ولى به قرینه اضافه شدن به «کم»، در معناى جمع است. این آیه گرچه جواب قسم هاى پیش است; ولى جواب تفصیلى قسم، مطالبى است که در آیات بعد آمده است. مراد از تفاوت تلاش ها - به قرینه آیات بعد - تفاوت شیوه ها و پى آمدهاى عمل است.
۲ - خداوند، در تأکید بر گوناگون بودن تلاش هاى انسان ها و شیوه ها و آثار آن، به شب و روز و به ذات خویش، سوگند یاد کرده است. (و الّیل ... إنّ سعیکم لشتّى)
۳ - انسان به طبع خویش، داراى تلاش هایى متفاوت (سودمند و زیان بخش) و برخوردار از نیروى انتخاب است. (إنّ سعیکم لشتّى) مفاد آیه شریفه ممکن است اختلاف تلاش برخى از انسان ها، با دسته اى دیگر باشد و نیز مى تواند نشانگر اختلاف تلاش هاى گوناگون هر انسان باشد. برداشت یاد شده، ناظر به دومین احتمال است. آیات بعد - که تلاش هاى خوب و بد را مشخص ساخته - در حقیقت بیانگر قدرت انتخاب و توصیه به برگزیدن تلاش هاى نیک است.
۴ - ترک تلاش هاى نادرست و بسنده کردن به کوشش هاى سودمند، توصیه خداوند به تمام انسان ها است. (إنّ سعیکم لشتّى) جواب قسم - که در حقیقت مجموع شیوه ها و آثارى است که براى تلاش هاى گوناگون بشر، در آیات بعد آمده است - در ضمن خود، دعوت کننده مردم به ترک تشتت در تلاش ها و ایجاد وحدت رویّه در کوشش هاى خویش و برگزیدن راهى است که به «یُسْرى» منتهى شود.
موضوعات مرتبط
- انسان: اختیار انسان ۳; تفاوت انسان ها ۳; تفاوت تلاش انسان ها ۱، ۲، ۳; تفاوت عمل انسان ها ۱، ۲; طبع انسان ۳
- تلاش: توصیه به تلاش مفید ۴
- خدا: توصیه هاى خدا ۴
- سوگند: سوگند به خدا ۲; سوگند به روز ۲; سوگند به شب ۲
- عمل: اجتناب از عمل ناپسند ۴
- قرآن: سوگندهاى قرآن ۲
منابع
