الجمعة ١١

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ إِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْهَا وَ تَرَکُوکَ‌ قَائِماً قُلْ‌ مَا عِنْدَ اللَّهِ‌ خَيْرٌ مِنَ‌ اللَّهْوِ وَ مِنَ‌ التِّجَارَةِ وَ اللَّهُ‌ خَيْرُ الرَّازِقِينَ‌

ترجمه

هنگامی که آنها تجارت یا سرگرمی و لهوی را ببینند پراکنده می‌شوند و به سوی آن می روند و تو را ایستاده به حال خود رها می‌کنند؛ بگو: آنچه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت است، و خداوند بهترین روزی‌دهندگان است.

ترتیل:
ترجمه:
الجمعة ١٠ آیه ١١ الجمعة ١٢
سوره : سوره الجمعة
نزول : ٢ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٥
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«تِجَارَةً»: مراد کاروانی است که در وقت خطبه‌های جمعه از شام آمده بود. «لَهْواً»: سرگرمی. مراد طبلی است که به هنگام آمدن کاروان برای آگهی نواخته می‌شد. «إنفَضُّوا»: پخش و پراکنده شدند. «إلَیْهَا»: مرجع (ها) تجارت است.


نزول

جابر بن عبدالله انصارى گوید: که با رسول خدا صلى الله علیه و آله نماز جمعه می‌خواندیم در آن میان کاروان و قافله تجارت رسید. مردم در حین اداء نماز پراکنده شدند و کسى در صفوف جماعت جز دوازده نفر باقى نماند سپس این آیه نازل گردید.

حسن بصرى و ابومالک گویند: گرسنگى بر اهل مدینه غلبه یافت و آذوقه هم گران شده بود تا این که کاروان و قافله تجارت دحیة بن خلیفه که بازرگانى زیتون مى کرد از شام وارد گردید در حالتى که پیامبر مشغول خواندن خطبه نماز جمعه بوده است وقتى که قافله را دیدند به طرف او شتافتند که مبادا دیگران سبقت جسته و از اموال کاروان مزبور خریدارى نمایند در این شتابزدگى جز عده قلیلى براى نماز جمعه باقى نماندند سپس این آیه نازل گردید و پیامبر فرمود: اگر همه مسلمین می‌رفتند هر آینه آتش آن‌ها را فرامی‌گرفت و ناگفته نماند کاروان‌هاى تجارت موقعى که به مدینه وارد می‌شدند در چند میلى مدینه شروع به طبل زدن و نواختن نى می‌نمودند تا مردم از آمدن آن‌ها اطلاع یابند.[۱]

ابن شهر آشوب از تفسیر مجاهد و ابویوسف یعقوب بن سنان از ابن عباس نقل نمایند که دحیه کلبى در روز جمعه اى که پیامبر مشغول خواندن خطبه نماز جمعه بود با کاروان خود از تجارت شام با حمل زیتون به طرف مدینه مى آمد و مطابق معمول خود براى مطلع ساختن مردم به زدن طبل و نواختن نى پرداختند. در این میان جماعتى که براى اداى نماز جمعه حاضر شده بودند از دور پیامبر متفرق شده و جز على بن ابى‌طالب و حسن و حسین و فاطمه علیهم‌السلام و نیز سلمان و ابوذر و مقداد و صهیب بقیه به طرف کاروان تجارت مزبور شتافتند و پیامبر را در نماز جمعه تنها گذاشتند در حالتى که پیامبر مشغول خواندن خطبه نماز جمعه بوده است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند توجه و نظر خود را در این روز جمعه به مسجد و نماز من معطوف کرده است و اگر در میان تفرق و پراکندگى مردم از نماز این گروه هشت نفر باقى نمى ماندند که اکنون با من در نماز شرکت می‌نمایند. هر آینه مدینه با اهل آن در آتش قرار مى گرفتند و مانند قوم لوط عذاب باریدن سنگ بر سر آن‌ها مى آمد.[۲]

جابر گوید: کاروان مزبور مربوط به دحیة بن خلیفة الکلبى بوده که از شام مى آمده است و البته پیش از مسلمان شدن او بوده است.[۳]

تفسیر

نکات آیه

۱ - مسلمانان صدراسلام، با مشاهده بساط داد و ستد و یا لهو و سرگرمى، جذب آن مى شدند و مصلاّ را ترک و پیامبر(ص) را در حال ایراد خطبه هاى نماز جمعه، رها مى کردند. (و إذا رأوا تجرة أو لهوًا انفضّوا إلیها و ترکوک قائمًا)

۲ - نکوهش مسلمانان صدراسلام از سوى خداوند، به خاطر ترک مصلاّ براى داد و ستد و یا تماشاى لهو و رها کردن پیامبر(ص) در حال ایراد خطبه هاى نماز جمعه (و إذا رأوا تجرة أو لهوًا انفضّوا إلیها و ترکوک قائمًا)

۳ - اقامه نماز جمعه، در صدراسلام و به امامت حضرت رسول اکرم(ص) (و إذا رأوا تجرة ... و ترکوک قائمًا)

۴ - ایراد خطبه در نماز جمعه بهوسیله امام جمعه، از شرایط آن است. (و ترکوک قائمًا)

۵ - ایستادن در حال ایراد خطبه هاى نماز جمعه، از آداب آن است. (و ترکوک قائمًا)

۶ - لزوم استماع خطبه هاى نماز جمعه و پرهیز از پرداختن به کارهاى دیگر (و إذا رأوا ... و ترکوک قائمًا)

۷ - مأموریت پیامبر(ص) از سوى خداوند، براى بیان جایگاه بلند نماز در پیشگاه الهى (قل ما عند اللّه خیر من اللهو و من التجرة)

۸ - ثواب نماز جمعه، بسى برتر و بالاتر از درآمدهاى مادى و لذت هاى دنیوى است. (قل ما عند اللّه خیر من اللهو و من التجرة)

۹ - ثواب نماز جمعه، براى برپادارندگان آن، در نزد خداوند محفوظ است. (قل ما عند اللّه خیر)

۱۰ - شرکت در نماز جمعه، باعث از دست رفتن روزى مردمان نمى شود. (و إذا رأوا تجرة ... و اللّه خیر الرزقین)

۱۱ - خداوند، روزى برپاداران نماز جمعه را تضمین کرده است. (قل ما عند اللّه خیر ... و اللّه خیر الرزقین)

۱۲ - اعتقاد به رازق بودن خداوند، ناسازگار با ترک کردن نماز جمعه به منظور کسب روزى (و إذا رأوا تجرة ... و اللّه خیر الرزقین)

۱۳ - خداوند، «خیرالرازقین» (بهترین روزى دهنده) است. (و اللّه خیر الرزقین)

موضوعات مرتبط

  • احکام :۴، ۵، ۶
  • اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۳
  • اسماء و صفات: خیرالرازقین ۱۳
  • خدا: پاداشهاى خدا ۹; سرزنشهاى خدا ۲
  • روزى: منشأ روزى ۱۱; موانع روزى ۱۰
  • عقیده: عقیده به رازقیت خدا ۱۲
  • کسب: ارزش کسب ۸
  • لذایذ: ارزش لذایذ دنیوى ۸
  • محمد(ص): امامت جمعه محمد(ص) ۳; ترک نماز جمعه محمد(ص) ۱، ۲; خطبه هاى نماز جمعه محمد(ص) ۱; رسالت محمد(ص) ۷; نماز جمعه محمد(ص) ۳
  • مسلمانان: تجارت مسلمانان صدر اسلام ۲; دنیاطلبى مسلمانان صدر اسلام ۱; سرزنش مسلمانان صدر اسلام ۲; مسلمانان صدر اسلام و لهو ۱، ۲
  • نماز: احکام نماز جمعه ۴، ۵، ۶; استماع خطبه نماز جمعه ۶; امامت نماز جمعه در صدر اسلام ۳; اهمیت نمازجمعه ۷; پاداش نماز جمعه ۸; پاداش نمازگزاران جمعه ۹; خطبه نماز جمعه ۴; روزى نمازگزاران جمعه ۱۱; سرزنش ترک نماز جمعه ۲; شرایط نمازجمعه ۴; شرکت در نماز جمعه ۱۰; قیام هنگام خطبه نماز جمعه ۵; موانع ترک نماز جمعه ۱۲

منابع

  1. تفسیر مجمع البیان.
  2. البرهان فی تفسیر القرآن.
  3. صحیح بخارى و صحیح مسلم و تفسیر کشف الاسرار.