الرعد ٣٩
ترجمه
| الرعد ٣٨ | آیه ٣٩ | الرعد ٤٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَمْحُو»: از میان برمی‌دارد. زائل می‌گرداند. در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد. «یُثْبِتُ»: بر جای می‌دارد. ثابت و استوار می‌سازد. مراد از محو و اثبات در اینجا، عبارت است از: - تصرّفات خداوندی در نظام هستی، از قبیل: زنده‌گرداندن و میراندن، پدید آوردن و نابود کردن، کاستن و افزودن، رویاندن و پژمراندن، نیرو دادن و نیرو زدودن، و ... - تصرّفات خداوندی در آیات و احکام کتابهای آسمانی، از قبیل: اقامه دینی و ازاله آئینی، منسوخ‌کردن آیات و احکامی و لازم گرداندن مقرّرات و قوانینی، و ... «أُمُّ»: اصل. مرکز. «الْکِتَابِ»: علم خدا. لوح محفوظ. یعنی حوادث کَوْنی و انسانی، و آیات و احکام آئین آسمانی، خاضع علم ثابت خدا و مشیّت تغییرناپذیر او بوده که در لوح محفوظ ضبط و منعکس است. آیه فوق را می‌توان چنین هم معنی کرد: خداوند هر قانون و شریعتی را که بخواهد از میان برمی‌دارد، و هر قانون و شریعتی را که بخواهد برجای می‌دارد؛ و یا آئین پسین را جایگزین آئین پیشین می‌گرداند، و قوانین و شرائع اصولی همچون توحید و نبوّت و معاد و تحریم رذائل و تحسین فضائل، ثابت و تغییرناپذیر می‌مانند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا... (۱)
لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا... (۱) إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ... (۰) فِيهَا يُفْرَقُ کُلُ أَمْرٍ حَکِيمٍ (۰) مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ... (۰)
تفسیر
- آيات ۴۲ - ۳۶، سوره رعد
- توضيحى در مورد خوشحال شدن اهل كتاب از نزول قرآن
- وجوه ديگرى كه در بيان مراد از: ((و الذين آتيناهم الكتاب يفرحون بماانزل اليك )) گفته شده است
- نهى شدن پيامبر (صلى الله عليه و آله ) از پيروى خواسته هاىاهل كتاب
- انبياء (عليهم السلام ) در آوردن آيه و معجزه داراى اختيار واستقلال نبوده اند
- معناى جمله ((يمحو اللّه ما يشاء و يثبت ))
- مراد از جمله ((و عنده ام الكتاب )) در دنباله آيه
- خلاصه مضمون آيه ((يمحو اللّه ما يشاء و يثبت )) و نكاتى كه از آن استفاده مى شود
- معناى آيه شريفه : ((اولم يروا انّا ناءتى الارض ننقصها من اطرافها))
- بحث روايتى
- رواياتى درباره محو و اثبات احكام و قضاياى الهى درذيل جمله : ((يمحوا لله ما يشاء و
- رواياتى در مورد ((بداء)) و توضيحى در مورد اينكه حصول بداء مستلزم تغير علم خداى تعالى نيست
- چند روايت در مورد اينكه : ((انّا ناءتى الارض ننقصها من اطرافها)) اشاره به مرگ علما واختيار است
نکات آیه
۱- خداوند هرچه را بخواهد از میان بردارد و آثارش را محو کند ، چنین خواهد کرد. (یمحوا الله ما یشاء)
۲- خداوند هرچه را بخواهد باقى گذارد و پایدار بدارد ، چنین خواهد کرد. (یمحوا الله ما یشاء و یثبت)
۳- مشیتهاى الهى نافذ است و چیزى جلوگیر اِعمال آنها نیست. (یمحوا الله ما یشاء و یثبت)
۴- تقدیرهاى پیشین ، بر اساس مشیت الهى قابل تغییر و تحول و محو و اثباتند. (لکل أجل کتاب. یمحوا الله ما یشاء و یثبت)
۵- مشیت خداوند بر هستى و قوانین آنها حاکم است و چیزى جلوگیر اِعمال مشیت او نیست. (لکل أجل کتاب. یمحوا الله ما یشاء و یثبت و عنده أُمّ الکتب)
۶- اساس و ریشه تمام قوانین و مقررات عالم هستى نزد خداوند است و تنها او به آنها عالم است. (و عنده أُمّ الکتب)
۷- هیچ کس به پایه و زیربناى قوانینى که ایجاب کننده وجود چیزى یا عامل نابودى آن است آگاهى ندارد. (و عنده أُمّ الکتب) از مصادیق «اُمّ الکتاب» به قرینه فراز قبل قوانینى است که بر اساس آن محو و اثبات انجام مى گیرد.
۸- مشیتهاى الهى گزاف نبوده و قانونمند است. (یمحوا الله ما یشاء و یثبت و عنده أُمّ الکتب) «اُمّ» به معناى مادر است و در این جا مراد از آن ریشه و مرجع مى باشد. «ال» در «الکتاب» عهد است و اشاره به کتاب محو و اثبات دارد ; بنابراین «و عنده اُمّ الکتاب» ; یعنى، مرجع و اصلى که محو و اثبات امور به آن باز مى گردد و در آنجا ریشه دارد، نزد خداوند است. و این بدان معناست که محو و اثبات که بر اساس مشیت الهى رقم مى خورد گزاف و بى دلیل نیست بلکه ریشه در اصولى دارد که خداوند بر اساس آن عمل مى کند.
روایات و احادیث
۹- «عن أبى عبدالله(ع) قال: إذا کانت لیلة القدر نزلت الملائکة و الروح و الکتبة إلى سماء الدنیا فیکتبون ما یکون من قضاء الله تبارک و تعالى فى تلک السنة فإذا أراد الله أن یقدّم أو یؤخّر أو ینقص شیئاً أو یزیده أمر الله أن یمحوا ما یشاء ثم أثبت الذى أراد ;[۱] از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: زمانى که شب قدر فرا رسد، فرشتگان، روح و نویسندگان الهى به آسمان دنیا فرو مى آیند. پس مى نویسند آنچه را که در آن سال از قضاى الهى باشد. پس زمانى که خداوند اراده کند چیزى را مقدم یا مؤخر سازد، یا آن را بکاهد، یا بر او بیفزاید، امر مى کند که محو کنند آنچه را او بخواهد ; سپس محقق مى سازد آنچه را اراده کرده است».
۱۰- «عن أبى عبدالله(ع) قال فى هذه الأیة: «یمحوا الله ما یشاء و یثبت» قال: و هل یمحى إلاّ ما کان ثابتاً و هل یثبت إلاّ ما لم یکن؟ ;[۲] از امام صادق(ع) روایت شده که درباره سخن خدا: «یمحوا الله ما یشاء و یثبت» فرمود: و آیا [چیزى] جز آنچه وجود دارد محو مى شود؟ و آیا چیزى جز آنچه وجود ندارد تحقق داده مى شود؟».
۱۱- «عن النبى(ص): هما کتابان ، کتاب سوى أُمّ الکتاب یمحوا الله منه ما یشاء و یثبت و أُمّ الکتاب لایغیّر منه شىء ;[۳] از رسول خدا(ص) روایت شده است که آنها دو کتابند: کتابى غیر از امّ الکتاب که خداوند هر چه را بخواهد از آن محو مى کند و [آنچه را بخواهد در آن ]ایجاد مى کند و [دیگرى] «أمّ الکتاب» که چیزى در آن تغییر داده نمى شود».
۱۲- «عن أبى عبدالله(ع) انه سئل عن قول الله: «ادخلوا الأرض المقدسة التى کتب الله لکم» قال: کتبها لهم ثم محاها ، ثمّ کتبها لأبنائهم فدخلوها ،و الله یمحوا ما یشاء و یثبت و عنده اُمّ الکتاب ;[۴] از امام صادق(ع) درباره سخن خداوند «ادخلواالأرض المقدسة التى کتب الله لکم» سؤال شد، آن حضرت فرمود: [خدا] آن زمین با قداست را براى آنان نوشت، سپس آن را محو کرد. آن گاه آن را براى فرزندانشان نوشت، پس داخل آن شدند و خدا هر چه را بخواهد محو مى کند و هرچه را بخواهد باقى مى گذارد و اُمّ الکتاب نزد اوست».
۱۳- «عن أبى عبدالله(ع) انه قال فى قول الله عزوجل: «و قالت الیهود یدالله مغلولة»: لم یعنوا أنه هکذا ، و لکنّهم قالوا: قد فرغ من الأمر فلایزید و لاینقص فقال الله جل جلاله تکذیباً لقولهم: «غلّت أیدیهم و لعنوا بما قالوا بل یداه مبسوطتان ینفق کیف یشاء» ألم تسمع الله عزوجل یقول: «یمحوا الله ما یشاء و یثبت و عنده اُمّ الکتاب» ;[۵] از امام صادق(ع) روایت شده است که درباره قول خداى عزوجل: «و قالت الیهود ید الله مغلولة» فرمود: منظور یهود این نبود که واقعاً دستهاى خدا در غُلّ بسته است ; بلکه آنان مى گفتند: خدا از کار خلقت فارغ شده و دیگر چیزى را زیاد و کم نمى کند. پس خداوند - جل جلاله - براى تکذیب سخن آنان فرمود: «دستهاى خودشان در غل بسته باد و به خاطر سخنى که گفتند، لعنت بر آنان باد ; بلکه دستهاى خدا باز است و هرگونه مى خواهد مى بخشد».آیا نشنیده اى که خداى عزوجل مى فرماید: «یمحوا الله مایشاء و یثبت و عنده اُمّ الکتاب».
موضوعات مرتبط
- آفرینش: حاکم آفرینش ۵; منشأ قوانین آفرینش ۶
- امور: جهل به منشأ امور ۷
- انسان: جهل انسان ها ۷
- خدا: اختصاصات خدا ۶; تغییر مقدرات خدا ۴; حاکمیت خدا ۵; حتمیت مشیت خدا ۳، ۵; علم خدا ۶; قانونمندى مشیت خدا ۸; مشیت خدا ۱، ۲، ۱۰، ۱۲; نقش مشیت خدا ۴
- لعن: مشمولان لعن ۱۳
- محو و اثبات: ۱، ۲، ۴، ۷، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳
- یهود: عقیده یهود ۱۳; لعن بر یهود ۱۳
