الأنعام ٤٠
ترجمه
| الأنعام ٣٩ | آیه ٤٠ | الأنعام ٤١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَرَأَیْتَکُمْ»: مراد عربها از چنین ترکیب و شیوه‌ای این است که: آیا هیچ فکر کرده‌اید که؟ مرا خبر دهید که آیا؟ مرا آگاه سازید که آیا؟ (نگا: اسراء / ). «السَّاعَةُ»: قیامت. هنگام مرگ.
تفسیر
- آيات ۵۵ - ۳۷، سوره انعام
- سبب اينكه مشركين به منظور عاجز ساختن پيامبر (ص ) درخواست معجزه از او كردندجهل به دو امر بوده است .
- وجه اشتراكى كه بين انسان و حيوانات ديگر وجود دارد و موجب تشابه انسان و حيوانات ديگر در مساءله (( حشر )) و بازگشت به خدا مى باشد، داشتن شعور است .
- پاسخ به چند سؤ ال در مورد حشر حيوانات غير انسانى و حشرامثال آسمانها و زمين و آفتاب و ماه و...
- تاءمل و دقت در (( مختار )) بودن بود و حالات نفسانيه اى كه به وسيله آن افعال اختيارى خود را انجام مى دهد.
- اختلاف فاحشى كه در مبادى (( اختيار )) و اسباب آن در انسان وجود دارد.
- مى توان گفت حيوانات هم تا اندازه اى مختار هستند و احتمالا به تكاليفى مناسب با افق فهم و اختيارشان مكلف هستند.
- چند احتمال در معناى (( كتاب )) در (( ما فرطنا فى الكتاب من شى ء )) .
- سخنان نادرستى كه در معناى آيه مربوط به (( امت بودن )) و (( محشور شدن )) حيوانات غير انسانى گفته شده است .
- نكته اى كه در توصيف مشركين به گنگى و كورى و كرى ، گاه به وصل و گاه به فصل ، وجود دارد.
- در شدائد و سختى ها، روى آوردن به خدا از فطريات بشر است .
- نكاتى چند كه از توضيحات قبلى روشن گرديد.
- بيان عدم منافات آيه مورد بحث با: (( و ما دعا الكافرين الا فىضلال )) .
- ابتلاء امم قبل از امت اسلام به (( باءساء )) و (( ضراء )) ، تا شايد در برابر خدا سرفرود آورند.
- تا زمانى كه شدت باءسا و ضراء باعث انقطاع از اسباب ظاهرى نشود فطرت توحيدىانسان مشرك بروز نمى كند.
- فساد اين گفتار كه امم سابق حتى در شدائد اضطرارآور زير بار توحيد نرفته اند!
- احتياج عليه مشركين به عجز شركاى ادعائى و بت هايشان از هردخل و تصرفى در عالم .
- مشركين ، همان ستمكارانند و جز به خاطر ظلمشان غذاب نمى شوند.
- مراد از: (( خزائن الله )) .
- مراد از نفى علم غيب (( و لا اعلم الغيب )) از لسان پيامبر (ص ).
- جمله : (( و لا اقول لكم انى ملك )) تعبير ديگرى است از: (( انما انا بشر مثلكم )) .
- فرق بين پيامبر(ص ) و ديگر مردمان ، مانند فرق بينا و نابينا است .
- وجه اينكه در جمله : (( و ليس لهم من دونه ولى و لا شفيع )) شفاعت ، بدون استثناء، نفىشده است .
- معناى جمله : (( و انذر به الذين يخافون ان يحشروا )) با توجه به اينكه مشركين موردخطاب در سوره انعام ، معتقد به حشر نبوده اند.
- برحذر داشتن رسول خدا(ص ) از راندن مؤ منين فقير، كه خواست امتياز طلب هاى ثروتمندبود.
- نظر راغب اصفهانى در مورد معناى (( وجه )) در: (( وجه الله )) ، (( وجه ربك )) وامثال آن .
- مراد از (( وجه الله )) ذات خدا نيست ، بلكه هر چيزى كه به خدا انتساب دارد و نيز آنچه كه بنده از خداى خود انتظار دارد، وجه خدا مى باشد.
- معناى جمله : (( ما عليك من حسابهم من شى ء و ما من حسابك من شى ء )) .
- فاصله طبقاتى بين مردم امتحانى الهى است .
- كرامت و عزت ، با شكر كه همانا توحيد است همراه مى باشد و تفاوت هاى مادى ، امتحان است .
- چند روايت درباره توبه كه از آيه : (( و اذا جائك الذين يؤ منون ... )) استفاده مى شود.
- چند روايت درباره (( قدريه )) و توضيحى در مورد حديث معروف : (( قدريه مجوس اين امت است )) .
- چند روايت در مورد سنت (( املاء )) و (( استدراج )) و مهلت دادن خداوند به كفار در دنيا.
- رواياتى پيرامون درخواست اشراف و اغنياء از پيامبر(ص ) كه فقراء را از خود دور كند،و نهى خداوند از اين عمل .
- توضيحى درباره روش تطبيق ، در تفسير آيات قرآن و روايات شاءن نزول ، و اشاره به اينكه اين روايات ، قابل اعتماد نيستند.
نکات آیه
۱- توجه به خداى یگانه، نداى فطرت همه انسانها (قل أرءیتکم ... أغیر اللّه تدعون) استفهام در جمله «أرءیتکم»، استفهام تقریرى و بیانى بر این مضمون است که آدمى را چاره اى جز اعتراف به یگانگى خداوند در خلق و امر نیست.
۲- پیامبر(ص)، مأمور توجه دادن مردم به فطرت توحیدى و بیدار ساختن سرشت خفته آنان (قل أرءیتکم إن أتیکم ... أغیر اللّه تدعون)
۳- بیدارى و بروز فطرت خداجو و توحیدى انسان به هنگام رویارویى با عذاب الهى (قل أرءیتکم إن أتیکم عذاب اللّه)
۴- بیدارى فطرت توحیدى انسان به هنگام روبرو شدن با مرگ (قل أرءیتکم إن أتیکم عذاب اللّه أو أتیکم الساعة أغیر اللّه تدعون)
۵- بیدارى فطرت توحیدى انسان در تنگناها و سختیها (قل أرءیتکم إن أتیکم عذاب اللّه ... أغیر اللّه تدعون) گر چه در آیه دو مورد عذاب و مرگ ذکر گردیده، ولى روشن است که اینها نمونه هایى از شداید و سختیهاست که آدمى با آن روبرو مى شود.
۶- آسایش و رفاه از زمینه هاى پوشیده شدن فطرت توحیدى (قل أرءیتکم إن أتیکم عذاب اللّه أو أتیکم الساعة) چون در آیه شریفه سختى و تنگناها را عامل بیدارى فطرت توحیدى دانسته است، بنابراین حالت مقابل آن که رفاه و آسایش است مى تواند به عنوان سببى براى پرده پوشى فطرت مطرح باشد.
۷- آشکار شدن بطلان هر گونه شرک و گرایش به غیر خدا به هنگام عذاب و مرگ و دیگر سختیها (قل أرءیتکم إن أتیکم عذاب اللّه أو أتیکم الساعة أغیر اللّه تدعون)
۸- توجه نکردن به معبودى غیر از خدا به هنگام مشکلات، دلیل پوچى تمامى معبودهاى دروغین (قل أرءیتکم ... إن کنتم صدقین)
۹- اگر مشرکان از صداقت بهره مند باشند، بر گرایش خویش به هنگام سختیها، به خداى یگانه اقرار مى کنند. (قل أرءیتکم ... أغیر اللّه تدعون إن کنتم صدقین)
۱۰- استفاده از راه تجربه دینى براى اثبات خداى یگانه، از روشهاى تبلیغ توحید و خداپرستى (قل أرءیتکم ... أغیر اللّه تدعون) شیوه اى که در این آیه و آیات مانند آن براى توجه دادن به خداى یگانه به کار رفته، امروزه به نام «تجربه دینى» خوانده مى شود. خداوند از این شیوه استفاده کرده و از مواردى که انسان متوجه خداى یگانه مى شود، یاد کرده است.
۱۱- اگر مشرکان در ادعاهاى پوچ و شرک آمیز خود صادق هستند، باید به هنگام سختى متوجه معبودهاى خود شوند. (أغیر اللّه تدعون إن کنتم صدقین)
موضوعات مرتبط
- آسایش: آثار آسایش ۶
- احتجاج: با مشرکان ۹، ۱۱
- انسان: فطرت انسان ۱، ۳، ۴، ۵ ; گرایشهاى انسان ۱، ۳
- بصیرت: عوامل بصیرت ۳، ۴، ۵
- تبلیغ: روش تبلیغ ۱۰
- تجربه: آثار تجربه ۱۰ ; استفاده از تجربه دینى ۱۰
- توحید: اقرار به توحید ۹ ; روش اثبات توحید ۱۰ ; موانع توحید ۶
- خدا: عذابهاى خدا ۳
- ذکر: خدا ۲
- سختى: آثار ابتلا به سختى ۵، ۷، ۸، ۹، ۱۱
- شرک: ظهور بطلان شرک ۷
- صداقت: آثار صداقت ۹، ۱۱
- عذاب: آثار رؤیت عذاب ۳، ۷
- فطرت: احیاى فطرت ۲ ; زمینه اختفاى فطرت ۶ ; عوامل احیاى فطرت ۳، ۴، ۵ ; فطرت توحیدى ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶
- گرایشها: گرایش به خدا ۹
- محمّد (ص): مسؤولیت محمّد (ص) ۲
- مرگ: آثار مواجهه با مرگ ۴، ۷
- مشرکان: ادعاهاى مشرکان ۱۱ ; شرایط ایمان مشرکان ۹
- معبودان باطل: بطلان معبودان باطل ۱۱ ; دلایل بطلان معبودان باطل ۸
