الأنعام ٣٥
ترجمه
| الأنعام ٣٤ | آیه ٣٥ | الأنعام ٣٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«کَبُرَ عَلَیْکَ»: برای تو سخت و دشوار است. برای تو سنگین است. «إِعْرَاضُ»: روگردانی. دوری. «نَفَقاً»: نقب. دالان. دهلیز. «سُلَّماً»: نردبان. «آیَةٍ»: دلیل. معجزه حسی، همچون معجزات موسی و عیسی. «الْجَاهِلِینَ»: ناآشنایان. مراد از جهل در اینجا ضدّ علم است و منظور جهلی است که انسان در آن معذور است. از قبیل جهل به حکمت و مشیّت خدا.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۳۶ - ۳۳، سوره انعام
- معناى جمله : (( فانهم لا يكذبونك و لكن الظالمين باياتنا يجحدون )) .
- مراد از: (( كلمة الله )) ، (( قول الله )) و (( وعد الله )) در عرف قرآن مجيد.
- دعوت به حق و قبول آن بايد در مجراى اختيار جريان يابد گو اينكه خداوند بر هدايت اجبارى و اضطرارى مردم قادر است .
- چرا مشيت خداى تعالى بر هدايت همگانى انسانها با حفظ اختيار آنها، تعلق نگرفته است ؟
- توصيف مؤ منين به وصف حيات و شنوايى و توصيف مشركين و معرضين به وصف مردگى ،كرى و كورى .
نکات آیه
۱- رویگردانى مردم از اسلام و تکذیب آن، امرى سنگین و ناگوار براى پیامبر (ص) بوده است. (بأیت اللّه یجحدون. و لقد کذبت رسل من قبلک ... و إن کان کبر علیک إعراضهم)
۲- بهره جویى پیامبر اکرم (ص) از تمامى روشهاى موجود و وسایل ممکن براى هدایت مردم (و إن کان کبر علیک إعراضهم فإن استطعت أن ... فتأتیهم بأیة) چون خداوند به پیامبر اکرم (ص) مى گوید اگر از زیر زمین یا آسمانها هم آیه بیاورى برخى ایمان نمى آورند، چنین برمى آید که آن حضرت راههاى ممکن پیمودنى را پیمود، ولى نتیجه اى از آن حاصل نشده است.
۳- پیامبر اکرم (ص) به هدایت یافتن و ایمان آوردن مردم شوق و میل فراوانى داشت. (و إن کان کبر علیک إعراضهم فإن استعطعت ... فتأتیهم بأیة)
۴- تمایل شدید پیامبر اکرم (ص) به آوردن آیات و معجزات بیشتر براى هدایت مردم (و إن کان کبر علیک إعراضهم فإن استعطعت أن تبتغى ... فتأتیهم بأیة)
۵- پیامبر (ص) نخواهد توانست با نقب زدن به زمین و گذاشتن نردبان به آسمان خودسرانه معجزه اى ارائه کند. (فإن استطعت أن تبتغى نفقا فى الأرض أو سلما فى السماء فتأتیهم بأیة)
۶- ارائه معجزات تنها به اذن خداوند و در قالب سنتها و قوانین لا یتغیر الهى امکان پذیر است. (فإن استطعت أن تبتغى نفقا فى الأرض أو سلما فى السماء) مخاطب قرار دادن پیامبر (ص) در «استطعت» و خواستن از آن حضرت که اگر قادر هستى سوراخى در زمین و یا نردبانى بر آسمان بگذار، اشاره به این است که نزول معجزات، به شکلى که برخى مى طلبند، خارج از قلمرو سنتها و قوانین خداوند در نظام هدایت است.
۷- برخى از کفار انعطاف ناپذیر و غیر قابل هدایتند. (فإن استطعت أن تبتغى ... فتأتیهم بأیة) جواب «إن استطعت» محذوف است. یعنى اگر توانستى در زمین و آسمان هر معجزه اى براى آنان بیاورى، بیاور، ولى آنان ایمان نمى آورند.
۸- مشیت خداوند بر هدایت جبرى مردم قرار نگرفته است. (و لو شاء اللّه لجمعهم على الهدى) حرف «لو» براى امتناع است ; یعنى خدا این چنین هدایتى را نمى خواهد، در صورتى که مسلماً هدایت اختیارى و تشریعى را خداوند خواهان است، پس ناچار باید این هدایت، هدایت جبرى باشد.
۹- خداوند قادر به هدایت همه مردم به اسلام و ایمان است. (و لو شاء اللّه لجمعهم على الهدى)
۱۰- خواست خداوند، آزادى و اختیار انسان در انتخاب راه هدایت است. (و لو شاء اللّه لجمعهم على الهدى)
۱۱- انسان در انتخاب راه هدایت و ظلالت آزاد است. (فإن استطعت أن تبتغى ... و لو شاء اللّه لجمعهم على الهدى) از اینکه خداوند مى فرماید اگر هر گونه معجزه بیاید ایمان نمى آورند و اگر خداوند مى خواست مى توانست هدایت کند، معلوم مى شود که انسان در انتخاب راه آزاد است.
۱۲- پیامبر (ص) وظیفه دار شناخت دقیق روحیات و ویژگیهاى کافران و چگونگى موضعگیریهاى آنها در برابر هدایت است. (و إن کان کبر ... فلا تکونن من الجهلین) بیان ویژگى هدایت ناپذیرى برخى کافران و لحن توبیخ گونه آیه نسبت به پیامبر (ص)، بیانگر این است که پیامبر(ص)، على رغم میل به هدایت کردن همه مردم، باید واقعیت هدایت ناپذیرى برخى از کفار را پذیرفته و آن را در برنامه هاى خود در نظر گیرد.
۱۳- انتظار هدایت پذیرى همه مردم، توقعى نابجا و جاهلانه است. (و إن کان کبر ... فلا تکونن من الجهلین)
۱۴- لزوم آشنایى انبیا و رهبران الهى به روحیات مردم و ماهیت مخالفان و منکران دین (فلا تکونن من الجهلین)
۱۵- ضرورت اجتناب از راه و روشهاى جاهلان و تأثیرپذیرى از آنان (فلا تکونن من الجهلین)
۱۶- جهل، ریشه بسیارى از انحرافات و توقّعات نابجا از پیامبر(ص) بوده است. (و إن کان کبر علیک ... فلا تکونن من الجهلین) در آیات گذشته موضوع درخواست برخى کافران در مورد نزول قرطاس و نزول ملک مطرح شده بود. این آیه گویا در مقام پاسخى دیگر به کسانى است که چنین خواسته هایى را مطرح و یا از آن پشتیبانى مى کنند. در پایان آیه درخواست کنندگان معجزات ویژه از جاهلان قلمداد شده اند.
موضوعات مرتبط
- اسلام: اعراض از اسلام ۱ ; تکذیب اسلام ۱
- انبیا: مسؤولیت انبیا ۱۴
- انحراف: عوامل انحراف ۱۶
- انسان: اختیار انسان ۸، ۱۰، ۱۱
- ایمان: اهمیت ایمان ۳
- توقّعات بیجا:۱۳
- جاهلان: اعراض از راه جاهلان ۱۵
- جبر و اختیار:۸، ۱۰، ۱۱
- جهل: آثار جهل ۱۶
- خدا: اذن خدا ۶ ; سنتهاى خدا ۶ ; قدرت خدا ۹ ; مشیت خدا ۸، ۱۰ ; هدایت خدا ۸، ۹
- دین: آگاهى به روحیه دشمنان دین ۱۴
- روانخشناسى: اهمیت روانخشناسى ۱۲، ۱۴
- رهبرى: مسؤولیت رهبرى ۱۲، ۱۴
- کافران: اهمیت آگاهى به روحیه کافران ۱۲ ; کافران انعطافخناپذیر ۷ ; کافران هدایتخناپذیر ۷
- گمراهى: اختیار در گمراهى ۱۱
- محمّد (ص): توقّعات بیجا از محمّد (ص) ۱۶ ; علایق محمّد (ص) ۳، ۴ ; محدوده اختیارات محمّد (ص) ۵ ; محدوده قدرت محمّد (ص) ۵ ; محمّد (ص) و کافران ۱۲ ; مسؤولیت محمّد (ص) ۱۲ ; مشکلات محمّد (ص) ۱ ; معجزه محمّد (ص) ۵ ; هدایتگرى محمّد (ص) ۲، ۴
- معجزه: شرایط معجزه ۶ ; قانونمندى معجزه ۶
- هدایت: اختیار در هدایت ۸، ۱۰، ۱۱ ; اهمیت هدایت ۳ ; روش هدایت ۲، ۱۲
