البقرة ٤١
ترجمه
| البقرة ٤٠ | آیه ٤١ | البقرة ٤٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَآ أَنزَلْتُ»: آنچه فرستاده‌ام. مراد قرآن است. «مُصَدِّقاً»: تصدیق کننده. حال (مَا) یا ضمیر (هُ) محذوف بعد از فعل (أَنْزَلْتُ) است (نگا: آل‌‌عمران / ). «لا تَشْتَرُوا»: مفروشید. مراد این است که عوض نکنید. «ثَمَناً»: پول. بها.
تفسیر
نکات آیه
۱ - خداوند، فراخوان بنى اسرائیل به تصدیق قرآن و ایمان به آن (یبنى إسرائیل ... و ءامنوا بما أنزلت)
۲ - نازل کننده قرآن، خداوند است. (و ءامنوا بما أنزلت) مراد از «ما»ى موصوله در «بما انزلت» قرآن است.
۳ - ایمان به قرآن و کافر نشدن به آن، از عهدهاى خدا با بنى اسرائیل (أوفوا بعهدى ... و ءامنوا بما أنزلت)
۴ - قرآن تصدیق کننده حقانیت کتابهاى آسمانى بنى اسرائیل (تورات، انجیل و...) (ءامنوا بما أنزلت مصدقاً لما معکم) مراد از «ما»ى موصوله در «لما معکم»: کتابهاى آسمانى بنى اسرائیل است که تورات و انجیل از مصداقهاى بارز و مورد نظر آن مى باشد. تصدیق (مصدر مصدّقاً) نسبت دادن صدق و درستى به کسى یا چیزى است. بنابراین «مصدقاً لما معکم»; یعنى: قرآن کتابهاى آسمانى شما را، راست و درست مى داند و حقانیت آنها را تصدیق مى کند.
۵ - نزول قرآن از جانب خدا، دلیل ضرورت ایمان همگان به آن (ءامنوا بما أنزلت) هدف از آوردن «ما»ى موصوله و تبیین آن با جمله «أنزلت» به جاى قرآن و مانند آن، بیان علت حکم (لزوم ایمان) است; یعنى، چون قرآن را خداوند نازل کرده، باید بدان ایمان آورید.
۶ - قرآن دلیلى بر حقانیت تورات و انجیل* (مصدقاً لما معکم) تصدیق کتابهاى آسمانى از سوى قرآن، مى تواند به این معنا باشد که: نزول قرآن موجب شد اخبار و پیشگوییهاى آن کتابها مبنى بر آمدن قرآن، تحقق یابد. بنابراین نزول قرآن، مایه اثبات راستى و درستى آن کتابها شد.
۷ - خداوند، بنى اسرائیل (یهودیان و نصرانیان) را از انکار قرآن و کافر شدن به آن، بر حذر داشت. (و لاتکونوا أول کافر به) ضمیر در «به» مى تواند به «ما أنزلت» و یا به «ما معکم» برگردد. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است.
۸ - بنى اسرائیل در صورت کفر به قرآن، نکوهیده ترین و ناشایسته ترین کافران در پیشگاه خداوند خواهند بود. (و لاتکونوا أول کافر به) برداشت فوق مبتنى بر دو مقدمه روشن است: ۱ - «أول» بودن در جمله «و لاتکونوا ...» به اعتبار رتبه و منزلت است، نه به لحاظ زمان; ۲ - «أول» بودن قید توضیحى است، نه احترازى. بر این اساس جمله «و لاتکونوا ...»; یعنى، و به قرآن کافر نشوید که در این صورت اولین رتبه کفر از آن شما خواهد بود.
۹ - بنى اسرائیل با انکار قرآن، خود پیشتاز کفر به کتابهاى آسمانى خویش خواهند بود. (و لاتکونوا أول کافر به) برداشت فوق بر این اساس است که ضمیر در «به» به «ما معکم» برگردد. بنابراین جمله «و لاتکونوا ...» در ارتباط با جمله «ءامنوا بما أنزلت» چنین معنا مى شود: اى بنى اسرائیل! به قرآن ایمان آورید و از نخستین کسانى نباشید که به کتب آسمانى خود کافر مى شوند; یعنى، در صورت انکار قرآن کتابهاى آسمانى خود را انکار کرده اید.
۱۰ - دستیابى به متاع دنیا، از هدفهاى یهود و نصارا در کفر به قرآن و انکار حقایق تورات و انجیل (و لاتشتروا بأیتى ثمناً قلیلا) کلمه «آیاتى» علاوه بر قرآن، شامل حقایق بیان شده در تورات و انجیل نیز هست. گویا آوردن اسم ظاهر (آیاتى) به جاى ضمیر «به»، براى تأمین این هدف باشد. قابل ذکر است که چون سخن درباره ایمان به قرآن بود، مصداق مورد نظر براى «آیاتى» حقایقى از تورات و انجیل است که دلیل بر حقانیت قرآن مى باشد.
۱۱ - رسیدن به منافع دنیوى، از عوامل گرایش به کفر و انکار قرآن (و لاتشتروا بأیتى ثمناً قلیلا)
۱۲ - خداوند تنها مقامى که شایسته و بایسته ترسیدن و پروا داشتن است. (و إیّى فاتّقون) روشن است که پروا داشتن و ترسیدن از خدا، به لحاظ عذابها و کیفرهایى است که او براى خاطیان و گنهکاران مقرر فرموده است.
۱۳ - ایمان به قرآن و التزام به حقایق دیگر کتابهاى آسمانى، مایه مصون ماندن از عذابهاى الهى است. (و إیّى فاتّقون) «اتقاء» (مصدر اتقوا); یعنى: در اختیار گرفتن وسیله اى براى مصون ماندن از حادثه ها و مشکلاتى که آدمى از پیشامدن آنها در هراس است. بنابراین «فاتقون»; یعنى، براى مصون ماندن از عذابهاى الهى باید وسیله اى در اختیار داشته باشید. فرازهاى پیشین بیان مى دارد که آن وسیله: ایمان به قرآن و التزام به حقایق کتابهاى آسمانى است.
۱۴ - دین فروشى، مایه گرفتار شدن به عقوبتها و عذابهاى الهى است. (و لاتشتروا بأیتى ... و إیّى فاتقون)
۱۵ - نهراسیدن از پیامدهاى التزام به حقایق تورات و انجیل و ایمان به قرآن، از توصیه هاى خداوند به بنى اسرائیل (و لاتشتروا بأیتى ... و إیّى فاتقون) حصر در جمله «ایاى فاتقون» - پس از بیان لزوم ایمان و پرهیز از دین فروشى - به این اشاره دارد که: ایمان به قرآن و التزام به حقایق تورات و انجیل، ممکن است براى شما یهودیان و نصرانیان مشکلاتى را به همراه داشته باشد - که نباید از آنها در هراس باشید - و فقط از عذابهاى الهى بترسید.
۱۶ - هر ثمنى که در قبال دین فروشى به دست آید - هر چند فراوان هم باشد - حقیر و ناچیز است. (و لاتشتروا بأیتى ثمناً قلیلا) کلمه «قلیلا» قید توضیحى براى «ثمناً» است; یعنى، ثمنى که در مقابل از دست دادن آیات الهى باشد اندک است، هر چند به ظاهر کلان و فراوان به نظر آید.
۱۷ - پروا داشتن از خدا و نهراسیدن از غیر او، مستلزم ایمان به قرآن و پرهیز از دین فروشى است. (ءامنوا بما أنزلت ... و لاتشتروا بأیتى ثمناً قلیلا و إیّى فاتقون)
روایات و احادیث
۱۸ - از امام باقر(ع) روایت شده: «... کان حیى بن اخطب و کعب بن الاشرف و آخرون من الیهود لهم مأکلة على الیهود فى کل سنةفکرهوا بطلانها بأمر نبى (ص) فحرفوا لذلک آیات من التوراة فیها صفته و ذکره، فذلک الثمن الذى ارید فى الآیة;[۱] ... حیى بن اخطب و کعب بن اشرف و عده دیگرى از یهودیان مقررى سالانه داشتند که از یهود مى گرفتند و خوش نداشتند که به خاطر جریان پیامبر (ص) [و تثبیت رسالت آن حضرت] از آن مقررى محروم شوند و لذا آیاتى از تورات را که در آنها وصف و یاد رسول خدا(ص) بود تحریف کردند و این همان بهایى است که در آیه فوق ذکر شده است».
موضوعات مرتبط
- انجیل: دلایل حقانیت انجیل ۶
- ایمان: آثار ایمان به انجیل ۱۵; آثار ایمان به تورات ۱۵; آثار ایمان به قرآن ۱۳، ۱۵; آثار ایمان به کتب آسمانى ۱۳; ایمان به قرآن ۱، ۳، ۵; عوامل ایمان به قرآن ۱۷; متعلق ایمان ۱، ۳، ۵
- بنى اسرائیل: بنى اسرائیل و قرآن ۱، ۳، ۷، ۹; بنى اسرائیل و کتب آسمانى ۹; سرزنش بنى اسرائیل ۸; عهد خدا با بنى اسرائیل ۳; کفر بنى اسرائیل ۹; مسؤولیت بنى اسرائیل ۱، ۷، ۱۵
- ترس: ترس از خدا ۱۲; ترس از غیر خدا ۱۷; ترس پسندیده ۱۲; ترس ممنوع ۱۵
- تقوا: آثار تقوا ۱۷
- تورات: تحریف تورات ۱۸; دلایل حقانیت تورات ۶
- خدا: اختصاصات خدا ۱۲; افعال خدا ۲; اوامر خدا ۱; توصیه هاى خدا ۱۵; عذابهاى خدا ۱۳، ۱۴; عهد خدا ۳; نواهى خدا ۷
- دنیاطلبى: آثار دنیاطلبى ۱۱
- دین: آسیب شناسى دین ۱۱
- دین فروشى: آثار دین فروشى ۱۴; بهاى دین فروشى ۱۶; عوامل اجتناب از دین فروشى ۱۷
- عذاب: عوامل مصونیت از عذاب ۱۳; موجبات عذاب ۱۴
- قرآن: قرآن و انجیل ۴، ۶; قرآن و تورات ۴، ۶; قرآن و کتب آسمانى ۴; منشأ نزول قرآن ۲، ۵; نقش قرآن ۶
- کافران: بدترین کافران ۸
- کتب آسمانى: حقانیت کتب آسمانى ۴; فلسفه تکذیب کتب آسمانى ۱۰
- کفر: آثار کفر به قرآن ۸; اجتناب از کفر به قرآن ۷; فلسفه کفر به قرآن ۱۱; کفر به قرآن ۹; کفر به کتب آسمانى ۹
- محمّد(ص): محمّد(ص) در تورات ۱۸
- مسیحیان: دنیاطلبى مسیحیان ۱۰; مسؤولیت مسیحیان ۷; مسیحیان و انجیل ۱۰; مسیحیان و تورات ۱۰; مسیحیان و قرآن ۷، ۱۰
- یهود: دنیاطلبى یهود ۱۰; مسؤولیت یهود ۷; یهود و انجیل ۱۰; یهود و تورات ۱۰; یهود و قرآن ۷، ۱۰
منابع
- ↑ مجمع البیان، ج ۱، ص ۲۱۰; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۷۳، ح ۱۶۴.
