آل عمران ١٨٨

لاَ تَحْسَبَنَ‌ الَّذِينَ‌ يَفْرَحُونَ‌ بِمَا أَتَوْا وَ يُحِبُّونَ‌ أَنْ‌ يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ‌ يَفْعَلُوا فَلاَ تَحْسَبَنَّهُمْ‌ بِمَفَازَةٍ مِنَ‌ الْعَذَابِ‌ وَ لَهُمْ‌ عَذَابٌ‌ أَلِيمٌ‌

ترجمه

گمان مبر آنها که از اعمال (زشت) خود خوشحال می‌شوند، و دوست دارند در برابر کار (نیکی) که انجام نداده‌اند مورد ستایش قرار گیرند، از عذاب (الهی) برکنارند! (بلکه) برای آنها، عذاب دردناکی است!

[اى پيامبر!] مپندار آنان كه به كردار زشت خود شادمانند و دوست دارند براى آنچه نكرده‌اند ستوده شوند، از عذاب [الهى‌] بركنارند، و برايشان عذابى دردناك است

البته گمان مبر كسانى كه بدانچه كرده‌اند شادمانى مى‌كنند و دوست دارند به آنچه نكرده‌اند مورد ستايش قرار گيرند، قطعاً گمان مبر كه براى آنان نجاتى از عذاب است، [كه‌] عذابى دردناك خواهند داشت.

(ای پیغمبر) مپندار آنهایی که به کردار زشت خود شادمانند و دوست دارند که مردم به اوصاف پسندیده‌ای که هیچ در آنها نیست آنها را ستایش کنند، البته گمان مدار که از عذاب خدا رهایی دارند، که آنها را عذابی دردناک خواهد بود.

البته مپندار کسانی که به آنچه [از پنهان داشتن حقایق و باز داشتن مردم از اسلام] انجام دادند، شادمانی می کنند، و دوست دارند به آنچه انجام نداده اند ستایش شوند [از عذاب خدا در امانند،] پس گمان مبر که برای آنان نجاتی از عذاب است، [بلکه] برای آنان عذابی دردناک خواهد بود.

آنان را كه از كارهايى كه كرده‌اند شادمان شده‌اند، و دوست دارند به سبب كارهاى ناكرده خويش هم مورد ستايش قرار گيرند، مپندار كه در پناهگاهى دور از عذاب خدا باشند. برايشان عذابى دردآور مهياست.

هرگز کسانی را که به آنچه کرده‌اند شادمانی می‌کنند، و دوست دارند برای آنچه نکرده‌اند، ستوده شوند، رسته از عذاب مپندار و عذاب دردناکی [در پیش‌] دارند

مپندار آن كسان را كه بدانچه [از كارهاى بد و زشت‌] كرده‌اند شادى مى‌كنند و دوست مى‌دارند كه بدانچه نكرده‌اند ستايش شوند، مپندارشان كه از عذاب برهند، و آنان را عذابى است دردناك.

گمان مبر آنان که از کارهای (ناشایستی) که انجام می‌دهند خوشحال می‌شوند، و دوست می‌دارند که در برابر کارهای (نیکی) که انجام نداده‌اند ستایش شوند، از عذاب (الهی) نجات یابند و رستگار شوند. بلکه برای ایشان عذاب دردناکی است.

هرگز گمان مبر کسانی را که بدانچه آورده‌اند شادمانی کنند، و دوست دارند به آنچه نکرده‌اند مورد ستایش قرار گیرند. پس هرگز گمان مدار که آنان را نجاتی از عذاب است، در حالی که برایشان عذابی دردناک است.

مپندار آنان را که شاد شوند بدانچه آوردند و دوست دارند که ستوده شوند بدانچه نکردند مپندار ایشان را بر رستنگاهی از عذاب و آنان را است عذابی دردناک‌

آل عمران ١٨٧	آیه ١٨٨	آل عمران ١٨٩
سوره : سوره آل عمران نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَفَازَةٍ»: مصدر میمی است و بمعنی نجات و رستگاری. یا اسم مکان است و به معنی مکان نجات و رستگاری. برکنار.

تفسیر

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- ناپسندى عجب و شادمانى انسان از اعمال خویش (لا تحسبنّ الّذین یفرحون بمآ اتوا ... فلا تحسبنّهم بمفازة من العذاب)

۲- شادمانى عالمان اهل کتاب از کتمان حقایق کتب آسمانى براى مردم (و اذ اخذ اللّه میثاق ... و لا تکتمونه ... لا تحسبنّ الّذین یفرحون بمآ اتوا) برخى برآنند که مراد از «الّذین»، اهل کتاب هستند ; چنانچه در آیه قبل از آنان سخن رفت. و مراد از «ما اتوا» (آنچه را انجام دادند)، همان کتمان حقایق و پشت سر انداختن کتابهاى آسمانى و میثاق الهى است.

۳- خودپسندى و شهرت طلبى عالمان اهل کتاب (لا تحسبنّ الّذین یفرحون بمآ اتوا و یحبّون ان یحمدوا بما لم یفعلوا)

۴- شادمانى عالمان اهل کتاب از بیان برخى حقایق کتابهاى آسمانى (آنچه با دنیاخواهى آنان منافات نداشته) (لا تحسبنّ الّذین یفرحون بمآ اتوا) مراد از «مآ اتوا»، مى تواند بیان حقایقى از کتاب باشد که به قرینه «و اشتروا به ثمناً»، با دنیاطلبى آنان برخوردى نداشته است.

۵- انتظار ستایش عالمان یهود و نصارا از پیروانشان به جهت بیان نکردن حقایقى از تورات و انجیل (لا تحسبنّ الّذین ... یحبّون ان یحمدوا بما لم یفعلوا) بنابر اینکه مراد از «ما لم یفعلوا» (آنچه را انجام ندادند)، وفادار نبودنشان به پیمان الهى و کتمان حقایق باشد که در آیه قبل به آن تصریح شد. و انتظار ستایش شاید بدان جهت بوده که آنان با کتمان حقایق، دین اجدادى مردم خویش را محفوظ مى داشتند و لذا فاعل محذوف در «یُحمدوا» به پیروان آنان تفسیر شد.

۶- انتظار ستایش بدون عملى شایسته، امرى مذموم و ناپسند (لا تحسبنّ الّذین ... و یحبّون ان یحمدوا بما لم یفعلوا)

۷- برخى از عالمان اهل کتاب على رغم ترک وظیفه، تظاهر به انجام آن داشته و خواهان ستایش در برابر آن عمل ادعایى بودند. (و یحبّون ان یحمدوا بما لم یفعلوا)

۸- ترک عمل به وظیفه و ادعاى انجام آن و انتظار ستایش در برابر عملى که انجام نشده، ناپسند و موجب عذاب دنیا و آخرت است. (و یحبّون ان یحمدوا ... فلا تحسبنّهم بمفازة من العذاب و لهم عذاب الیم) تکرار کلمه عذاب دلالت بر این دارد که آنها به دو عذاب گرفتار مى شوند، و به نظر مى رسد یکى از آن دو، عذاب دنیوى و دیگرى عذاب اخروى باشد.

۹- انتظار ستایش و تشویق در برابر انجام اعمال نیک، ناپسند نیست.* (لا تحسبنّ الّذین ... و یحبّون ان یحمدوا بما لم یفعلوا) با توجّه به مفهوم جمله «یحبّون ... » (در برابر آنچه انجام نداده اند، خواهان ستایش هستند)، مى توان به دست آورد که در صورت انجام کار نیک، توقع ستایش و تشویق ناپسند نباشد.

۱۰- واهى بودن پندار نجات عالمان اهل کتاب از عذاب الهى، با وجود عملکرد ناشایست آنان (کتمان حقایق و ... ) (لا تحسبنّ الّذین ... بمفازة من العذاب) کلمه «مفازة»، مصدر میمى و به معناى خلاص و نجات یافتن است.

۱۱- عذاب دردناک الهى در انتظار خودپسندان و علاقه مندان به ستایش بیجا و چاپلوسى لا تحسبنّ الّذین یفرحون ... و یحبّون ... بمفازة ... و لهم عذاب الیم

۱۲- کتمان حقایق و دیگر ترفندهاى عالمان اهل کتاب، آنان را از عذاب دنیا (ذلّت، شکست و ... ) نجات نخواهد داد. (لا تحسبنّ الّذین ... بمفازة من العذاب) در برداشت فوق، عذاب اوّل، به قرینه تکرار آن، عذاب دنیوى گرفته شده است.

۱۳- عذابى دردناک در انتظار عالمان اهل کتاب به جهت کتمان حقایق و انتظار چاپلوسى و ستایش بیجا (لا تحسبنّ الّذین ... بمفازة من العذاب)

موضوعات مرتبط

• انتظار: پسندیده ۹ ; انتظار ناپسند ۶
• انجیل: تعالیم انجیل ۵
• اهل کتاب: تملّق اهل کتاب ۱۳ ; خشنودى اهل کتاب ۲، ۴ ; دنیاپرستى اهل کتاب ۴ ; ذلّت اهل کتاب ۱۲ ; شکست اهل کتاب ۱۲ ; شهرت‌طلبى اهل کتاب ۳ ; صفات اهل کتاب ۲، ۳، ۴ ; علماى اهل کتاب ۲، ۳، ۴، ۵، ۷، ۱۰، ۱۲ ; عجب اهل کتاب ۳ ; عذاب دنیوى اهل کتاب ۱۲ ; عقیده اهل کتاب ۱۰ ; کیفر علماى اهل کتاب ۱۳
• تکلیف: ترک تکلیف ۸ ; سرزنش ترک تکلیف ۷
• تملّق:۱۳ سرزنش تملّق ۱۳ ۱۱
• تورات: تعالیم تورات ۵
• خدا: عذاب خدا ۱۰، ۱۱
• خشنودى:۲، ۴ از عمل ۱
• دنیاپرستى:۴
• ذلّت:۱۲
• ستایش:۹ ناپسند ۱۱، ۱۳
• شکست:۱۲
• عجب:۳ سرزنش عجب ۳ ۱ ; کیفر عجب ۳ ۱۱
• عذاب: مراتب عذاب ۱۱، ۱۳ ; موجبات عذاب ۸ ; نجات از عذاب ۱۲
• عقیده:۱۰
• عمل:۱، ۲ تشویق به عمل ۱، ۲ صالح ۹ ; عمل ۱، ۲ ناپسند ۶، ۸، ۱۰
• کتب آسمانى:۲، ۴، ۵
• کتمان حق:۲، ۵، ۱۲ کیفر کتمان حق ۲، ۵، ۱۲ ۱۰، ۱۳
• کیفر:۱۰، ۱۱، ۱۳ اخروى عمل ۸ ; کیفر ۱۰، ۱۱، ۱۳ دنیوى عمل ۸
• مسیحیان: علماى مسیحیان ۵
• نیکى: ستایش نیکى ۹
• یهود: علماى یهود ۵