غافر ١٣
| کپی متن آیه |
|---|
| هُوَ الَّذِي يُرِيکُمْ آيَاتِهِ وَ يُنَزِّلُ لَکُمْ مِنَ السَّمَاءِ رِزْقاً وَ مَا يَتَذَکَّرُ إِلاَّ مَنْ يُنِيبُ |
ترجمه
| غافر ١٢ | آیه ١٣ | غافر ١٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«آیَاتِهِ»: دلائل قدرت وعظمت، و نشانه‌های آفاق و انفسی که تمام جهان هستی را پر کرده است. «رِزْقاً»: روزی. مراد وسیله تولید روزی است، همچون باران و برف و هوا و نور آفتاب و اشعّه‌های دیگرکه برای زندگی موجودات زنده از جمله انسان ضروری هستند. «یُنِیبُ»: برمی‌گردد. مراد ترک عناد و رجوع به خدا است در پرتو اندیشه و شناخت امور.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۳ - ۲۰ سوره مؤمن
- اقامه دو حجت بر توحيد، با بيان اين كه انزال رزق، فقط از ناحيه خداست
- معناى اين كه خداى تعالى، «رَفِيعُ الدّرَجَات» است
- وجه نامگذاری روز قيامت، به «يَومُ التّلَاق» و روز «بروز» برای خداوند
- احتجاج بر توحيد، با بيان اين كه: «خدا، قضاى به حق مى كند»
- بحث روایتی: (رواياتى درباره برخی از آیات گذشته)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
هُوَ الَّذِي يُرِيكُمْ آياتِهِ وَ يُنَزِّلُ لَكُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلَّا مَنْ يُنِيبُ «13»
اوست آن كه آيات خود را به شما نشان مى‌دهد و از آسمان براى شما روزى نازل مى‌كند، ولى جز آن كه به درگاه خدا انابه دارد، متذكّر نمى‌شود.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
هُوَ الَّذِي يُرِيكُمْ آياتِهِ وَ يُنَزِّلُ لَكُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلاَّ مَنْ يُنِيبُ «13»
بعد از آن آيات وحدت و قدرت خود را فرمايد:
هُوَ الَّذِي يُرِيكُمْ آياتِهِ: او است آن خدائى كه به قدرت كامله خود مى‌نمايد شما را نشانه‌هائى كه دال است بر وحدت و قدرت او، وَ يُنَزِّلُ لَكُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً: و نازل فرمايد براى شما روزى را از آسمان، يعنى باران كه سبب روزى شما است، يا ملائكه كه به تدبير ارزاق شما مشغولند «اين تسميه سبب است با اسم مسبب». وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلَّا مَنْ يُنِيبُ: و پند نپذيرد و عبرت نگيرد مگر كسى كه بازگردد به خدا، يعنى از انكار و معصيت بازگشته روى به اطاعت و عبادت او آورد، چه شخصى كه جازم است در امرى، نظر در منافى آن نمى‌كند بلكه هميشه منظور نظر او به چيزى است كه روى به آن آورده و تفكر او در آنچه توجه به آن كرده، چون اهل عناد و انكار نظر در آيات توحيد نمى‌كنند و به آن متعظ نشوند، لذا ايشان را از نظر عاطفت انداخته به اهل انابه خطاب فرمايد:
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ فَاعْتَرَفْنا بِذُنُوبِنا فَهَلْ إِلى خُرُوجٍ مِنْ سَبِيلٍ «11» ذلِكُمْ بِأَنَّهُ إِذا دُعِيَ اللَّهُ وَحْدَهُ كَفَرْتُمْ وَ إِنْ يُشْرَكْ بِهِ تُؤْمِنُوا فَالْحُكْمُ لِلَّهِ الْعَلِيِّ الْكَبِيرِ «12» هُوَ الَّذِي يُرِيكُمْ آياتِهِ وَ يُنَزِّلُ لَكُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلاَّ مَنْ يُنِيبُ «13» فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ «14» رَفِيعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ لِيُنْذِرَ يَوْمَ التَّلاقِ «15»
يَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لا يَخْفى عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْ‌ءٌ لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ «16» الْيَوْمَ تُجْزى كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ لا ظُلْمَ الْيَوْمَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسابِ «17»
ترجمه
گفتند پروردگارا ميراندى ما را دوبار و زنده گرداندى ما را دوبار پس اعتراف كرديم بگناهانمان پس آيا بسوى بيرون رفتن راهى هست
اين براى آنست كه چون خوانده ميشد خدا بتنهائى كفر ميورزيديد و اگر شرك آورده ميشد باو ميگرويديد پس حكم براى خداى بلند مرتبه بزرگ است
او است كسيكه مينمايد بشما آيتهايش را و ميفرستد براى شما از آسمان روزى را و پند نميگيرد مگر كسيكه بازگشت مينمايد
پس بخوانيد خدا را با آنكه خالص كنندگان باشيد براى او دين را و اگر چه ناخوش داشته باشند كافران
او بلند كننده رتبه‌ها داراى مقرّ سلطنت است القاء ميكند روان را از امر خود بر هر كه ميخواهد از بندگانش تا بيم دهد از روز ملاقات
روز كه آنان ظاهر شوندگانند پوشيده نميباشد بر خدا از آنان چيزى براى كيست پادشاهى آنروز براى خداوند يكتاى داراى قهر و غلبه است
آنروز جزا داده ميشود هر كس بآنچه كسب كرد نيست ستمى در آنروز همانا خداوند زود حساب است.
تفسير
خداوند سبحان نقل فرموده كلام كفار سابق الذّكر را بعد از ورود
جلد 4 صفحه 519
در جهنّم كه عرضه ميدارند پروردگارا دو مرتبه ما را ميراندى يكمرتبه در دنيا و يكمرتبه در قبر و دو مرتبه زنده نمودى يكمرتبه در قبر و يكمرتبه در قيامت چون براى سؤال قبر مردم زنده ميشوند و بعد از آن ميميرند و پس از اين اظهار اقرار مينمايند بگناهان خودشان و از خداوند درخواست مينمايند كه آنها را از جهنّم اخراج فرمايد و بدنيا برگرداند تا مردمان خوبى شوند ولى افسوس كه ديگر محلّى براى اجابت اين درخواست باقى نمانده چون دنيا تمام شده و نوبت بآخرت رسيده لذا خداوند از جواب آنها صرف نظر فرموده بيان تقصيرشان را ميفرمايد كه اين عذاب شما براى آنستكه وقتى پيغمبر فرمود بگوئيد خدائى نيست جز خداى يگانه قبول ننموديد و منكر شديد و وقتى شياطين جنّى و انسى براى شما معبودهاى باطل را يادآورى مينمودند تصديق ميكرديد و امروز حكم و فصل خصومت و تميز بين حق و باطل با خداوند بلند مرتبه‌ئى است كه احدى بمرتبه او نميرسد و بزرگ است بقدريكه بوصف نميگنجد و حكم فرموده بخلود شما در جهنّم و شريك و عديل و معارضى ندارد كه بتواند حكم او را تغيير دهد و پس از اين مقال خداوند متعال دليل توحيد خود را يادآورى فرموده كه آيات و نشانه‌هاى آن در تمام عالم ظاهر و هويدا است و از آن جمله نزول موجبات روزى بندگان است از آسمان و متذكر و متنبّه بوجود خداوند يگانه قادر كريم رحيم نميشود مگر كسيكه از وادى غفلت پاى بيرون نهد و در درياى فكرت غوطه‌ور گردد و رجوع نمايد از خلق بحق تا بشناسد او را و شكر نعمتش را بجا آورد پس بخوانيد خدا را و خالص كنيد دين خود را از شرك براى او اگر چه مخالف رأى و دلخواه كفّار و مشركين باشد و بدانيد كه خداوند مرتبه و درجه بندگانرا هر قدر قابل و لايق باشند بلند ميكند تا ميرساند بمقام قاب قوسين او أدنى و القاء ميكند روح ايمان كامل و مقدّس را از عالم امر كه فوق عالم خلق است بر كسانيكه بخواهد از بندگان خود مانند اوّل شخص عالم امكان و خاندان عظيم الشّأن او چنانچه قمّى ره نقل فرموده آن روح القدس است كه اختصاص به پيغمبر صلى اللّه عليه و اله و ائمه اطهار دارد براى آنكه بترسانند مردم را از عذاب روز قيامت كه روز ملاقات خلق اولين و آخرين است با يكديگر و روز ملاقات آنها است نتيجه اعمالشانرا و قمّى ره نقل فرموده كه روز ملاقات اهل آسمان و زمين
جلد 4 صفحه 520
است با يكديگر و منافات با آنچه ذكر شد ندارد و محتمل است مراد از رفيع الدّرجات بودن خداوند در اعلى درجات جمال و جلال و صفات كمال باشد و مراد از عرش مكرّر ذكر شده است و در روز قيامت تمام مردم از قبرها ظاهر و بارز شوند و تمام اسرار و ضمائرشان آشكار گردد و با زيادى و كثرتى كه دارند كوچكترين چيزى از ذوات و احوال و اعمال و اوصاف آنها بر خدا مخفى و پوشيده نيست و در آنروز تمام قدرتها و سلطنت‌هاى ظاهرى نابود است لذا وقتى از مردم سؤال ميشود كه امروز سلطنت با چه كس است همه يكمرتبه بلسان حال و مقال از صميم قلب جواب ميدهند از آن خداوند يگانه قهّار است و از روايت علوى در توحيد استفاده ميشود كه خدا سؤال ميكند و انبيا و حجج جواب ميدهند و هر كس بجزاى عملش ميرسد و بكسى ظلم نميشود كه از ميزان استحقاقش كمتر اجر ببرد يا بيشتر معذّب گردد و هيچ كارى خدا را از كار ديگر باز نميدارد لذا در يك چشم بهم زدن بحساب تمام خلق رسيدگى ميفرمايد و ظاهرا اين سؤال و جواب يكمرتبه ديگر از خداوند با خودش بتنهائى واقع ميشود و آن بين نفخه اوّل و دوم است كه در بعضى از روايات ذكر شده است
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
هُوَ الَّذِي يُرِيكُم آياتِهِ وَ يُنَزِّلُ لَكُم مِنَ السَّماءِ رِزقاً وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلاّ مَن يُنِيبُ «13»
خداوند آن خداونديست که بشما ارائه ميدهد آيات خود را و نازل ميفرمايد براي شما از عالم بالا روزي را و متذكّر باينها نميشود مگر كسي که رجوع كند بخداوند متعال.
هُوَ الَّذِي يُرِيكُم آياتِهِ آيات قدرة الهي از اينکه كرات جويه آسمانها شمس، قمر، كواكب و زمين و ماء و هوا و رياح و آنچه در آنها مقرر فرموده که آيات تكوينيّه است و آيات تشريعيه از ارسال رسل و انزال كتب و جعل احكام و نصب خلفاء و معامله با امم سابقه و غير اينها.
وَ يُنَزِّلُ لَكُم مِنَ السَّماءِ رِزقاً چنانچه ميفرمايد وَ فِي السَّماءِ رِزقُكُم وَ ما تُوعَدُون‌َ- ذاريات آيه 22 بعضي گفتند مراد نزول باران است که موجب انبات حبوب و فواكه ميشود و روزي خلائق ميگردد و لكن رزق اعم از مأكول و مشروب است هر چه خداوند ببنده عنايت فرمايد روزي او است: حيات، علم قدرت، ايمان، صحّت، ملبوس، مأكول، مشروب، توفيق، تأييد هدايت، ارشاد و غير اينها از نعم الهيّه که «ان تعدّوها لا تحصوها» و تمام اينها را تقدير فرمود و از عالم بالا نازل فرموده و شاهد بر اينکه عموم جمله «و ما توعدون» است وعده‌هاي الهي براي اهل ايمان و وعيدها براي كفّار و مشركين
جلد 15 - صفحه 361
و منافقين.
وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلّا مَن يُنِيبُ و متذكّر اينکه نعم الهي و قدردان آن و شكر گذار آن نميشود مگر كسي که بازگشت كند بسوي خدا از شرك و كفر بايمان از معاصي با طاعات از ضلالت بهدايت از كبر و نخوت بتواضع و فروتني و نحوه اينها.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 13)- تنها خدا را بخوانید هر چند کافران نپسندند این آیه و دو آیه بعد استدلالی است بر توحید و وحدانیت خداوند و ربوبیت او، و نفی شرک و بت پرستی.
نخست می‌گوید: «او کسی است که آیاتش را به شما نشان می‌دهد» (هُوَ
ج4، ص259
الَّذِی یُرِیکُمْ آیاتِهِ)
.همان آیات و نشانه‌های آفاقی و انفسی که تمام عالم هستی را پر کرده است.
سپس به بیان یکی از این آیات پرداخته، می‌افزاید: «او از آسمان برای شما روزی (پر ارزشی) می‌فرستد» (وَ یُنَزِّلُ لَکُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً).
دانه‌های حیات بخش باران، نور آفتاب که زنده کننده تمام موجودات است، و هوائی که مایه حیات همه حیوانات و گیاهان می‌باشد همه از آسمان نازل می‌شود.
و در پایان آیه می‌افزاید: با وجود این همه آیات در پهنه جهان هستی چشمهای نابینا و قلوبی که حجاب بر آنها افکنده شده چیزی نمی‌بینند «تنها کسانی متذکر می‌شوند که به سوی خدا باز گردند» و قلب و جان خود را از آلودگیها بشویند.
(وَ ما یَتَذَکَّرُ إِلَّا مَنْ یُنِیبُ).
نکات آیه
۱ - خداوند آیات و نشانه هاى خود را پیوسته به انسان ها نشان مى دهد. (هو الذى یریکم ءایته) فعل مضارع «یریکم» بر استمرار دلالت دارد.
۲ - آیات و نشانه هاى خداوند، متعدد و گوناگون است. (ءایته)
۳ - قابل شناخت بودن خداوند و اوصاف او، از راه مشاهده آیات و نشانه هاى الهى در جهان (هو الذى یریکم ءایته)
۴ - اتمام حجت خداوند بر انسان ها، از راه ارائه آیات و نشانه هایش بر حقانیت خود (هو الذى یریکم ءایته) یادآورى آیات و نشانه هاى ارائه شده از سوى خداوند به بشر - پس از ذکر عذاب شدن کافران و منکران - مى تواند به منظور اتمام حجت باشد.
۵ - خداوند به طور پیوسته، نازل کننده رزق انسان ها (باران) از آسمان است. (و ینزّل لکم من السّماء رزقًا)
۶ - نزول باران، در جهت منافع انسان ها است. (و ینزّل لکم من السماء رزقًا)
۷ - نزول مدام رزق (باران) از آسمان، از آیات و نشانه هاى روشن خداوند (هو الذى یریکم ءایته و ینزّل لکم من السّماء رزقًا) یادآورى نزول باران از سوى خداوند - پس از یادآورى ارائه آیات الهى به بشر - از باب ذکر خاص پس از عام و بیانگر مصداق روشن آن آیات است.
۸ - تنها کسانى که با توبه و اخلاص به سوى خدا روى مى آورند، شایسته درس آموختن و هوشیار شدن از آیات الهى اند. (هو الذى یریکم ءایته ... و ما یتذکّر إلاّ من ینیب) «إنابة» (مصدر «ینیب») به معناى رجوع است و انابه به درگاه خداوند، به معناى بازگشت به او با توبه و اخلاص است (بر گرفته از مفردات راغب).
۹ - حالت انابه و خداخواهى، زمینه ساز درک آیات الهى و تأثیرپذیرى از آنها است. (و ما یتذکّر إلاّ من ینیب)
۱۰ - درس آموزى و هوشیارى، فلسفه ارائه آیات الهى از سوى خداوند (هو الذى یریکم ءایته ... و ما یتذکّر إلاّ من ینیب)
موضوعات مرتبط
- آسمان: نقش آسمان ۵، ۷
- آیات خدا: آیات آفاقى ۷; ارائه آیات خدا ۱; تنوع آیات خدا ۲; زمینه استفاده از آیات خدا ۹; زمینه فهم آیات خدا ۹; عبرت از آیات خدا ۱۰; عوامل عبرت از آیات خدا ۸; فلسفه ارائه آیات خدا ۱۰; نقش آیات خدا ۳، ۴
- اخلاص: آثار اخلاص ۸
- انابه: آثار انابه ۹
- انسان: اتمام حجت بر انسان ۴; منافع انسان ۶
- باران: باران از آیات خدا ۷; تداوم بارش باران ۷; فواید باران ۶
- بازگشت به خدا: ۸
- تنبه: عوامل تنبه ۸
- توبه: آثار توبه ۸
- جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۴
- خدا: اتمام حجت خدا ۴; افعال خدا ۱، ۵، ۷، ۱۰; دلایل حقانیت خدا ۴; رازقیت خدا ۵; راههاى خدا شناسى ۳
- روزى: روزى از آیات خدا ۷; منشأ روزى ۵
- شناخت: ابزار شناخت ۳
- عبرت: عوامل عبرت ۱۰
منابع
