نوح ١٢
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ يُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهَاراً |
ترجمه
| نوح ١١ | آیه ١٢ | نوح ١٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«جَنَّاتٍ ... أَنْهَاراً»: تنوین این واژه‌ها بیانگرِ وفور نعمت آنها است.
تفسیر
- آيات ۱ - ۲۴ سوره نوح
- دعوت نوح «ع»، به اصول سه گانه دين: توحید و نبوت و معاد
- بعضى از گناهانی كه با ايمان آوردن، آمرزيده مى شود
- وسعت آمرزش گناهان، به مقدار وسعت ايمان و عمل صالح است
- مقصود از تأخیر انداختن اجل غیر مسمّی، به اجل معیّن
- شكايت نوح «ع»، از قومش به خداى متعال
- اثر استغفار از گناهان در رفع بلاها و گشودن باب نعمت ها
- معناى آيه: «مَا لَكُم لا تَرجُونَ للّه وَقاراً»
- اثبات «وقار» و «ثبوت» در ربوبيّت، برای خدای تعالی
- وجه اين كه ماه را «نور» در آسمان ها، و خورشيد را «چراغ» ناميد
- مراد از اين كه فرمود: «شما را چون گیاه، از زمين رويانيد»
- شكوه حضرت نوح «ع» از نافرمانى قوم خود و پیروی از توانگران عیاش
- بحث روایی: (روايتى درباره برخی از آیات سوره نوح)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً «10» يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً «11» وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً «12»
پس گفتم از پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او بسيار آمرزنده است.
آسمان را بر شما ريزش كنان مى‌فرستد. و شما را با اموال و فرزندان يارى مى‌كند و براى شما (از همان آب باران) باغها قرار مى‌دهد و براى شما نهرها جارى مى‌سازد.
نکته ها
«مدرار» از «در» به معناى ريزش فراوان باران است.
در آيات متعدّدى از قرآن ارتباط تنگاتنگ عقيده و عمل فاسد با قحطى و فقر و همچنين عقيده و عمل صالح با رفاه و امنيّت مطرح است.
چنانكه در يك جا مى‌فرمايد: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ» «1» اگر مردم اهل تقوا و ايمان باشند، بركات آسمان را به روى آنان مى‌گشاييم. و در جاى ديگر مى‌فرمايد: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ» «2» مشكلات در خشكى و دريا به خاطر عملكرد مردم است.
هدف انبيا نجات بشر از قهر الهى است. از اول سوره تا اينجا، سه مرتبه سخن از استغفار
«1». اعراف، 96.
«2». روم، 41.
جلد 10 - صفحه 234
شد. آيه سوم: «يَغْفِرْ لَكُمْ»، آيه هفتم: «دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ» و اين آيه: «اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ»
پیام ها
1- از انسان استغفار، از خدا بخشش. اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ... إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً
2- عفو و بخشش، از سنّت هاى الهى است. «كانَ غَفَّاراً»
3- براى دعوت به خير، تشويق معنوى و مادى لازم است. غَفَّاراً ... مِدْراراً
4- آمرزش گناهان، زمينه دريافت الطاف بعدى است. اسْتَغْفِرُوا ... يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً
5- باران، يكى از مهم ترين نعمتهاى الهى است. «يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً»
6- يكى از آثار ايمان، بهبود زندگى مادى است. يُرْسِلِ السَّماءَ ... يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ ...
7- گاهى فراوانى مال و فرزند و باغ و آب، يك ارزش و پاداش الهى است.
بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ ... أَنْهاراً
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً «12»
جلد 13 - صفحه 329
وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ: و مدد دهد شما را به مالها، وَ بَنِينَ: و پسران، يعنى بسيار گرداند اموال و اولاد شما را، وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ: و قرار دهد براى شما بوستانهاى پر از درختان بسيار، وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً: و قرار دهد براى شما نهرهاى آب. حضرت نوح عليه السّلام به جهت تشويق و تحريص قوم بيان موعد نموده به چيزى كه اوقع است در نفوس ايشان، و آن منافع حاضره و فوايد عاجله براى ترغيب به ايمان و طاعت پروردگار و نتايج آن، كه خير دارين است.
تبصره: آيه دلالت دارد بر آنكه استغفار، موجب غفران و نزول بركات است از حضرت منان.
قلانسى از اعاظم علماى سنت در تفسير خود آورده كه: مردى نزد حضرت امير المؤمنين عليه السّلام آمد و گفت: گناه بسيار كردم و صحيفه اعمال خود را سياه نمودم، دعا فرما تا خدا مرا بيامرزد. حضرت فرمود: برو استغفار كن.
ديگرى گفت: فقير هستم و از بى‌چيزى بى‌طاقت شده‌ام، دعا فرما تا خدا انعامى فرمايد. حضرت فرمود: برو استغفار كن. سيمى گفت: زراعت من از كمى آب خشك شده، دعا فرما تا خدا باران بفرستد. حضرت فرمود: برو استغفار كن. چهارمى گفت: مال بسيار دارم و اولاد ندارم، دعا فرما خدا اولاد مرحمت نمايد. فرمود: برو استغفار كن. پنجمى گفت: باغ و بستان من كم ميوه دهد، دعا فرما تا خدا بركت فرمايد. حضرت فرمود: برو استغفار كن.
ابن عباس گويد: من در خدمت حضرت بودم، گفتم: يا امير المؤمنين سؤالات مختلفه نمودند و يك جواب فرمودى؟ فرمود: آيا نشنيدى فرمايش خداى تعالى:
اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً: «1» در كتاب كافى- سعيد بن يسار گويد: به حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم: براى من اولاد نشده، فرمود: استغفار نما در وقت سحر صد مرتبه.
و نيز فرمود: هر كه بسيار استغفار نمايد، قرار دهد خدا براى او از هر غمى
«1»- منهج الصادقين، جلد 10، صفحات 20 و 21.
جلد 13 - صفحه 330
فرجى، و از سختى مخرجى، و روزى فرمايد او را از آنجا كه گمان ندارد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
إِنَّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلى قَوْمِهِ أَنْ أَنْذِرْ قَوْمَكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ «1» قالَ يا قَوْمِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ «2» أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطِيعُونِ «3» يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرْكُمْ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذا جاءَ لا يُؤَخَّرُ لَوْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ «4»
قالَ رَبِّ إِنِّي دَعَوْتُ قَوْمِي لَيْلاً وَ نَهاراً «5» فَلَمْ يَزِدْهُمْ دُعائِي إِلاَّ فِراراً «6» وَ إِنِّي كُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فِي آذانِهِمْ وَ اسْتَغْشَوْا ثِيابَهُمْ وَ أَصَرُّوا وَ اسْتَكْبَرُوا اسْتِكْباراً «7» ثُمَّ إِنِّي دَعَوْتُهُمْ جِهاراً «8» ثُمَّ إِنِّي أَعْلَنْتُ لَهُمْ وَ أَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْراراً «9»
فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً «10» يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً «11» وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً «12» ما لَكُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقاراً «13» وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْواراً «14»
ترجمه
همانا ما فرستاديم نوح را بسوى قومش كه بيم ده قوم خود را پيش از آنكه بيايد آنها را عذابى دردناك
گفت اى قوم من همانا من براى شما بيم دهنده‌اى هستم آشكارا
كه بندگى كنيد خدا را و بترسيد از او و اطاعت كنيد مرا
مى‌آمرزد براى شما گناهانتان را و تأخير مى‌اندازد هلاك شما را تا مدّت نامبرده شده همانا مدّت نامبرده خدا وقتى كه آمد تأخير افكنده نميشود اگر باشيد كه بدانيد
گفت پروردگارا همانا من خواندم قوم خود را شب و روز
پس نيفزود آنانرا خواندن من مگر گريختن
و همانا من هرگاه خواندم آنها را تا بيامرزيشان قرار دادند انگشتان خود را در گوشهاشان و بسر كشيدند جامه‌هاشان را و پا فشارى كردند و سركشى نمودند سركشى نمودنى
پس همانا من خواندم آنها را به آواز بلند
پس همانا من دعوت را آشكار نمودم براى آنها و پنهان نمودم
جلد 5 صفحه 278
براى آنان پنهان نمودنى
پس گفتم آمرزش بطلبيد از پروردگارتان همانا او است بسيار آمرزنده
ميفرستد بر شما باران پى در پى
و مدد ميكند شما را بمالها و پسران و پديد ميآورد براى شما باغها و پديد ميآورد براى شما نهرها
چيست براى شما كه نميترسيد مر خدا را از جهت عظمت
با آنكه بتحقيق آفريد شما را بطورهاى مختلف با يكديگر.
تفسير
خداوند متعال حضرت نوح را كه اوّل انبياء اولوا العزم است برسالت نزد قوم خود فرستاد تا آنها را بترساند از عذاب خدا در صورت مخالفت از اوامر او قبل از آنكه نازل شود بر آنها و او مأموريّت خود را انجام داد و با كمال ملاطفت بآنها فرمود اى قوم و قبيله من همانا من از جانب خداوند مأمورم كه شما را بترسانم با بيّنه و برهان از عذاب خدا كه بر شما نازل خواهد شد در صورتى كه دست از پرستش بت و ساير اعمال قبيحه خود بر نداريد پس بايد عبادت كنيد خداى يگانه را و از او بترسيد و اطاعت كنيد مرا در آنچه از جانب او براى شما از احكام بيان مينمايم تا خداوند گناهان گذشته شما را بيامرزد و گفته‌اند كلمه من براى تبعيض است تا شامل نشود گناهان آينده آنها را و موجب غرور آنها و جرئت بر معصيت نگردد و ظاهرا من زائده باشد براى تقويت عامل چون لكم فاصله شده و اگر كلمه من هم نبود كلام دلالت بر مغفرت گناهان آينده نداشت و نيز تأخير بيندازد هلاك شما را به اجلهاى معلّقه بر معاصى و بعذاب دنيوى تا برسد اجل حتمى شما كه قابل تأخير نيست چون اين قسم اجل مقدّر الهى وقتى برسد مهلت نميدهد و تأخير نمى‌افتد و اگر شما دانا بوديد ميدانستيد كه اجل معلّق بتوبه و اعمال صالحه دفع ميگردد و اجل حتمى چاره‌اى ندارد و چون آنها نصايح مشفقانه آنحضرت را بسمع قبول تلقّى ننمودند عرضه داشت پروردگارا من آنها را شبانه روز دعوت نمودم ولى مع الاسف نيفزود دعوت من بر سلوك آنها مگر تنفّر و فرار از اطاعت و قبول را و هر چه من خواندم آنها را بسوى تو كه ايمان بياورند و بسبب آن تو از معاصى آنان بگذرى انگشتها در گوشها نهادند و جامه‌ها بر سر كشيدند كه مرا نه بينند و صداى مرا نشنوند و باقى ماندند بر كفر و ضلالت و سركشى
جلد 5 صفحه 279
كردند و عازم شدند بر معصيت ولى باز من بوظيفه خود عمل نمودم و با صوت بلند آنها را خواندم و هر قسم ممكن بود از علنى و سرّى در ارشاد و نصيحت آنها كوتاهى نكردم باين بيانات كه بيائيد توبه كنيد خدا آمرزنده و مهربان است مزارع و باغهاى شما كه خشك شده و از دست رفته بواسطه نيامدن باران و زنان شما كه نازا شده‌اند چنانچه در سوره هود گذشت از رحمت الهى و باران فراوان پى در پى آباد خواهد شد و نهرهاى شما جارى خواهد گرديد مانند آنكه خداوند تازه آنها را بشما عنايت فرموده و اموال شما بفضل الهى زياد ميشود و زنان شما اولاد آور ميگردند و پسرانى كه كمك شما باشند خداوند بشما كرم ميفرمايد چه ميشود شما را كه از عظمت خدا نميترسيد چنانچه قمّى ره از امام باقر عليه السّلام در ذيل اين آيه نقل نموده و اهل لغت تصريح نموده‌اند كه رجاء در اينجا بمعناى خوف است و اگر اين تصريحات نبود رجاء بمعناى اعتقاد انسب بود و وقار بمعناى ثبات يعنى چرا معتقد به ثبات خدا نسبت بمواعيدش نيستيد و بعضى هم گفته‌اند و اطوار در روايت قمّى ره باختلاف اهواء و ارادات و مشيّات تفسير شده و بعضى آنرا بأطوار خلقت از خاك و نطفه و علقه و مضغه و عظام و لحوم و خلق آخر كه دلالت بر عظمت قدرت حق دارد تفسير نموده‌اند و ظاهرا اعمّ از اينها و احوال مختلفه و عوارض طاريه تا آخر عمر باشد و اللّه اعلم.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ يُمدِدكُم بِأَموال‌ٍ وَ بَنِينَ وَ يَجعَل لَكُم جَنّات‌ٍ وَ يَجعَل لَكُم أَنهاراً «12»
خداوند بشما كمك ميدهد بزيادتي اموال و كثرت اولاد و باغستانهايي بشما عطا ميفرمايد و نهرهايي بر شما جريان ميدهد که اينکه هم يكي از فوائد توبه و استغفار است، و ذكر اينها از باب مثال است و مراد وفور نعمت است و رفع بليات و امراض و تلفات که در اثر معاصي پيدا شده و از همه اينها بالاتر نجات از عذاب آخرت است لكن ذكر اينکه منافع دنيوي براي اينکه است که بچشم خود مشاهده كنند و الا در جنب مثوبات اخروي و جنات آن عالم که دوام دارد و تمام شدني نيست اينکه منافع دنيوي اگر بگوئيم قطره است نسبت بدريا كم گفته‌ايم زيرا دريا هم آخر دارد و نعم اخروي آخر ندارد چنانچه عذابهايش هم دوام دارد که معني خلود است.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 12)- سپس می‌افزاید: «و شما را با اموال و فرزندان فراوان کمک می‌کند» (و یمددکم باموال و بنین).
«و باغهای سرسبز و نهرهای آب جاری در اختیارتان قرار می‌دهد» (و یجعل لکم جنات و یجعل لکم انهارا).
به این ترتیب یک نعمت بزرگ معنوی، و پنج نعمت بزرگ مادی به آنها وعده داده، نعمت بزرگ معنوی بخشودگی گناهان و پاک شدن از آلودگی کفر و عصیان است، اما نعمتهای مادی: ریزش بارانهای مفید و به موقع و پر برکت، فزونی اموال، فزونی فرزندان (سرمایه‌های انسانی)، باغهای پر برکت، و نهرهای آب جاری.
آری! ایمان و تقوا طبق گواهی قرآن مجید هم موجب آبادی دنیا و هم آبادی آخرت است.
نکات آیه
۱ - وعده نوح(ع) به قوم خود، مبنى بر یارى شدنشان با اموال و فرزندان از سوى خداوند، در صورت ایمان آوردن و استغفار آنان (استغفروا ربّکم ... و یمددکم بأمول و بنین)
۲ - وعده نوح(ع) به قوم خود، مبنى بر آباد شدن باغ ها و نهرهایشان از سوى خداوند در صورت ایمان آوردن و استغفار آنان (استغفروا ربّکم ... و یجعل لکم جنّ-ت و یجعل لکم أنهرًا)
۳ - استغفار و ایمان، از عوامل ازدیاد اموال و فرزندان و آبادانى شهرها و روستاها(پیدایش باغ ها و نهرها و ...) (استغفروا ربّکم ... و یمددکم بأمول و بنین و یجعل لکم جنّ-ت و یجعل لکم أنهرًا)
۴ - کفر و گناه، از عوامل کم شدن اموال و تعداد فرزندان و خرابى شهرها و روستاها (نابودى باغ ها، نهرها و...) (استغفروا ربّکم ... و یمددکم بأمول و بنین ... و یجعل لکم أنهرًا)
۵ - اموال، فرزندان، باغ ها و نهرها، از نعمت هاى الهى براى بشر (و یمددکم بأمول ... و یجعل لکم أنهرًا)
۶ - برخوردارى از متاع هاى دنیوى (همچون مال، اولاد، باغ هاى آباد و...)، امرى مثبت و پسندیده و ابزار یارى رسانى در زندگى بشر، از منظر قرآن و دین (و یمددکم بأمول ... و یجعل لکم أنهرًا) از این که خداوند موارد یاد شده را به مؤمنان بشارت داده و از آنها به عنوان امداد الهى یاد کرده است، مطلب یاد شده استفاده مى شود.
۷ - تبیین فواید ایمان و دین دارى، از سوى نوح(ع) براى مردم استغفروا ربّکم ... یرسل السماء علیکم مدرارًا . و یمددکم بأمول و بنین ... و یجعل لکم أنهرًا
۸ - تبیین فواید ایمان و دین دارى، از روش هاى تبلیغى و هدایتى استغفروا ربّکم ... یرسل السماء علیکم مدرارًا . و یمددکم بأمول و بنین ... و یجعل لکم أنهرًا
۹ - اموال، اولاد و باغ هاى آباد، از نعمت هاى الهى براى بشر (و یمددکم بأمول و بنین و یجعل لکم جنّ-ت و یجعل لکم أنهرًا)
۱۰ - تأثیر نزول باران فراوان و پى درپى، در آبادانى (پیدایش باغ ها و نهرها و...) (یرسل السماء علیکم مدرارًا ... و یجعل لکم جنّ-ت و یجعل لکم أنهرًا)
موضوعات مرتبط
- آبادانى: زمینه آبادانى ۱۰; وعده آبادانى ۲
- استغفار: آثار استغفار ۱، ۲، ۳
- امداد: ابزار امداد ۶; امداد با امکانات دنیوى ۶; امداد با فرزند ۱، ۶; امداد با مال ۱، ۶; وعده امداد ۱
- امکانات دنیوى: نقش امکانات دنیوى ۶
- ایمان: آثار ایمان ۱، ۲، ۳; تبیین فواید ایمان ۸; فواید ایمان ۷
- باران: فواید باران ۱۰
- باغ: زمینه پیدایش باغ ها ۳، ۱۰; زمینه نابودى باغ ها ۴; نقش باغ ها ۶
- تبلیغ: روش تبلیغ ۸
- خدا: زمینه امدادهاى خدا ۱; نعمتهاى خدا ۵، ۹
- دیندارى: تبیین فواید دیندارى ۸; فواید دیندارى ۷
- روستا: زمینه آبادانى روستا ها ۳; زمینه ویرانى روستا ها ۴
- شهر: زمینه آبادانى شهر ها ۳; زمینه ویرانى شهر ها ۴
- فرزند: زمینه ازدیاد فرزند ۳; زمینه کمى فرزند ۴; نقش فرزند ۶
- قوم نوح: باغهاى قوم نوح ۲; زمینه امداد به قوم نوح ۱; نهرهاى قوم نوح ۲; وعده به قوم نوح ۲
- کفر: آثار کفر ۴
- گناه: آثار گناه ۴
- مال: زمینه ازدیاد مال ۳; زمینه کمى مال ۴; نقش مال ۶
- نعمت: نعمت باغها ۵، ۹; نعمت فرزند ۵، ۹; نعمت مال ۵، ۹; نعمت نهرها ۵
- نوح(ع): تعالیم نوح(ع) ۷; قصه نوح(ع) ۱; وعده هاى نوح(ع) ۱، ۲
- نهر: زمینه پیدایش نهر ها ۳، ۱۰; زمینه نابودى نهر ها ۴
- هدایت: روش هدایت ۸
منابع
