المائدة ٦٤
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ قَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَ لُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ کَيْفَ يَشَاءُ وَ لَيَزِيدَنَ کَثِيراً مِنْهُمْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْکَ مِنْ رَبِّکَ طُغْيَاناً وَ کُفْراً وَ أَلْقَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَ الْبَغْضَاءَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ کُلَّمَا أَوْقَدُوا نَاراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَاداً وَ اللَّهُ لاَ يُحِبُ الْمُفْسِدِينَ |
ترجمه
| المائدة ٦٣ | آیه ٦٤ | المائدة ٦٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَغْلُولَةً»: بسته به غل و زنجیر. «مَبْسُوطَتَانِ»: باز. بسته‌شدن دست کنایه از بخل، و باز بودن آن کنایه از بخشندگی است (نگا: اسراء / ). «غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَ لُعِنُوا بِمَا قَالُوا»: عبارت دعائی است. «فَسَاداً»: مفعولٌ‌له، یا حال و به معنی (مُفْسِدِینَ) است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
لَقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ... (۲) إِنَ رَبَّکَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ... (۳)
ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ... (۲) أَمْ لَهُمْ نَصِيبٌ مِنَ الْمُلْکِ... (۰) أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا... (۰) فَمِنْهُمْ مَنْ آمَنَ بِهِ وَ... (۰) وَ آتَاکُمْ مِنْ کُلِ مَا... (۲) وَ لاَ تَجْعَلْ يَدَکَ مَغْلُولَةً... (۷) وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ... (۲) وَ لَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآناً... (۲) قَدْ مَکَرَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ... (۰) أَصْحَابُ الْجَنَّةِ يَوْمَئِذٍ خَيْرٌ... (۰) وَ لاَ أَنْتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ (۰)
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسی» گويند: وقتى كه آيه «مَنْ ذَاالَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً» نازل شد، يهوديان گفتند: خداى محمد فقير است و از ما قرض و وام طلب ميكند سپس اين آيه براى ردّ گفتار آنان نازل گرديده است.[۳]
تفسیر
- آيات ۶۶ - ۵۷، سوره مائده
- علت نهى از محبت كفار
- اگر ايمان به خدا قابل استهزاء باشد، عدم ايمان به خدا و پرستش طاغوت بدتر ورسواتر است
- سرزنش علماء اهل كتاب به جه گنهكارى اهل كتاب و سكوت آنان درمقابل آن معاصى
- وجوهى كه در معناى سخن يهود كه گفتند: (يدالله مغلولة )، گفته شده است
- معناى جمله : (بل يداه مبسوطتان ) و معانى ((يد)) در موارد اضافه به خداى سبحان
- معناى اينكه فرموده : ((آنچه بر تو نازل شده قرآن بر طغيان و كفر يهود مى افزايد))
- مراد از: ((ما انزل اليهم )) در آيه : ((ولو انهم اقامواالتوريةوالانجيل و ما انزل اليهم ...))
- مؤ ثر بودن اعمال بشر در نظام كون و طبيعت
- (رواياتى در ذيل آيات گذشته درباره وظيفه علماء، دست خدا، امت مقتصده و...)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ قالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ يَداهُ مَبْسُوطَتانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشاءُ وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً وَ أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَساداً وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ «64»
و يهود گفتند: دست خدا بسته است. دستهايشان بسته باد و به سزاى اين گفتار، از لطف خدا دور شوند. بلكه دو دست (قدرت) خدا گشوده است، هرگونه بخواهد انفاق مى‌كند و البتّه آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده، كفر و طغيان بسيارى از آنان را مى‌افزايد و ما تا روز قيامت دشمنى و كينه در ميانشان افكنديم. هر بار كه براى جنگ، آتش افروزى كردند، خداوند آن را خاموش ساخت. آنان همواره در زمين، به فساد و تبهكارى مى‌كوشند، و خداوند مفسدان را دوست نمى‌دارد.
نکته ها
آيه‌ى قبل، اشاره به سخنان خلاف و نامربوط يهود «عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ» و جلوگيرى نكردن علما از آنها بود، لَوْ لا يَنْهاهُمُ ... در اين آيه، نمونه‌اى بيان شده كه يهود مى‌گفتند: دست خدا بسته است وديگر نمى‌تواند به ما قدرت وشوكت بدهد، آنگونه كه در گذشته قدرت داشتيم.
در روايات آمده است كه اين آيه، عقيده‌ى يهود را نسبت به قضا و قدر و سرنوشت بيان مى‌كند. چون يهود مى‌پنداشتند در آغاز آفرينش دست خدا باز بود؛ امّا پس از آنكه همه چيز را آفريد، دست او بسته شد.
امام صادق عليه السلام در توضيح اين آيه فرمود: عقيده‌ى يهود اين بود كه خداوند بعد از آفرينش، از تدبير امور كناره‌گيرى كرده است و چيزى را كم يا زياد نمى‌كند. «قد فرغ من الامر فلا يزيد
جلد 2 - صفحه 331
و لا ينقص». «1»
در زبان عربى كلمه‌ى «يَدُ» و در فارسى كلمه‌ى «دست»، كنايه از قدرت و نفوذ است. مثلًا مى‌گوييم: فلانى در منطقه يا اداره دست دارد. دست فلانى قطع شد. دست ما به فلانى نمى‌رسد. در روايات هم آمده است كه اولياى خدا دست خدايند. يعنى واسطه لطف او نسبت به مردمند.
امام باقر عليه السلام درباره‌ى كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً ... فرمودند: «هرگاه جبّارى بخواهد آل‌محمّد عليهم السلام را نابود كند، خداوند او را درهم مى‌شكند». «2»
به گفته علامه طباطبايى: هرگاه فقر، گرسنگى و قحطى پيش مى‌آمد، يا آيات قرض دادن به خداوند نازل مى‌شد، مى‌گفتند: اين قحطى و اين سفارش به قرض الحسنه دادن، نشانه‌ى بسته بودن دست خداست.
پیام ها
1- رضايت به گناه ديگران، مانند شركت در آن است. «قالَتِ الْيَهُودُ» (گرچه بعضى از يهود، نسبتِ دست بسته بودن به خدا مى‌دادند؛ ولى چون ديگران هم راضى بودند، اين تفكّر انحرافى به همه نسبت داده شده است.)
2- بى‌لياقتى و نااهلى خود را توجيه نكنيم. (شيطان، تكبّر خود را به اغواى الهى نسبت داد). رَبِّ بِما أَغْوَيْتَنِي ... «3»، يهود هم محروميّت‌هاى خود را با بخيل بودن خدا توجيه مى‌كردند. «يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ»
3- پاسخِ شبهه را بايد قوى‌تر از اصل شبهه داد. «يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ، يَداهُ مَبْسُوطَتانِ» (آنان گفتند: دست خدا بسته است. آيه مى‌فرمايد: بلكه هر دو دست خدا باز است، يعنى كمال قدرت دارد)
4- توبيخ بايد مناسب با عمل باشد. «يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ، غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ»
«1». تفسير نورالثقلين و توحيد صدوق، ص 167.
«2». تفسير عيّاشى.
«3». حجر، 39.
جلد 2 - صفحه 332
5- همان گونه كه قرآن براى افراد متّقى، نور و هدايت است، براى افراد لجوج، طغيان و كفر مى‌آورد. وَ لَيَزِيدَنَ ... طُغْياناً وَ كُفْراً
6- طغيان و كفر، زمينه‌ساز دشمنى و كينه است. وَ أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ ...
7- يهوديان، همواره فتنه مى‌كنند؛ ولى شكست مى‌خورند. «كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ»
8- هم القاى كينه و دشمنى به عنوان كيفر از جانب خداست، هم خاموش ساختن آتش جنگ از اوست. «أَلْقَيْنا، أَطْفَأَهَا اللَّهُ»
9- دست‌يابى به محبّت يا قهر الهى، در اثر عملكرد ماست. «وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ قالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ يَداهُ مَبْسُوطَتانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشاءُ وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً وَ أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَساداً وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ (64)
«1» تحف العقول، صفحه 237، باب ما روى عن السّبط الشّهيد عليه السّلام.
«2» تفسير كشاف، جلد اوّل صفحه 471.
«3» منهج الصادقين، جلد 3، صفحه 269.
«4» مستدرك الوسايل، جلد 2، كتاب الامر بالمعروف و النّهى عن المنكر، باب 7، صفحه 362، حديث 4 (با اندكى تفاوت)
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 128
شأن نزول «1»- پيش از هجرت حضرت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله اهل مدينه را مال بسيار بود و در وسعت و رفاهيت مى‌گذرانيدند. چون پيغمبر صلى اللّه عليه و آله به مدينه هجرت نمود، بسبب عناد و انكار، حق تعالى بركت را از مال ايشان برداشت و اسباب معيشت آنها نقصان پذيرفت. زبان به سخنان بيهوده گشودند از آن جمله «يد اللّه مغلولة» و يهود شريك شدند در اين قول؛ آيه آمد:
وَ قالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ: و گفتند يهودان دست قدرت الهى بسته است. مراد آنكه نعوذ باللّه خداى تعالى بخيل است و چيزى به ما نمى‌دهد و روزى بر ما تنگ مى‌سازد، يا خداى تعالى فقير است، يا دست خدا مغلول است از عذاب.
حق تعالى فرمود: غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ: بسته باد دستهاى ايشان از خير تا هميشه فقير و ذليل و عاجز باشند، يا دستهاى ايشان را مغلول سازند به گردن به غلهاى آهنين در دنيا مانند اسارى يا به غلهاى آتشين در آخرت. وَ لُعِنُوا بِما قالُوا: و لعنت بر ايشان باد به آنچه گفتند مراد از اين دعا خذلان است، يا رانده شده‌اند از رحمت الهى بسبب سخن واهى و باطلى كه گفتند. بَلْ يَداهُ مَبْسُوطَتانِ: بلكه هر دو دست قدرت الهى گشاده است، يعنى جود و كرم او وافر است.
نكته- تثنيه «يد» جهت مبالغه است در رد سخن ايشان، و نفى بخل از ساحت اقدس ذو الجلال، و اثبات غايت جود؛ چه غايت آنچه سخى، بذل
«1» مجمع البيان ج 2 ص 220.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 129
مى‌كند از مال خود، آن چيزى است كه به هر دو دست خود عطا كند. يُنْفِقُ كَيْفَ يَشاءُ: روزى مى‌دهد چنانچه مى‌خواهد، يعنى بر وفق مشيت و مقتضاى حكمت. حاصل آنكه مختار است در انفاق، توسيع نمايد زمانى بر حكمت، و تضييق فرمايد بنابر مصلحت. وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ: و هر آينه زياد مى‌گرداند بسيارى از يهود را. ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ: نزد آنچه نازل مى‌شود بسوى تو از جانب پروردگار تو يعنى قرآن. طُغْياناً وَ كُفْراً: سركشى و كفر را، يعنى ايشان طاغى و كافرند به آنچه مى‌شنوند از قرآن، و زياده مى‌گردانند طغيان و كفر را به آنچه مى‌شنوند، چنانچه مريض مرض خود را زياد نمايد از تناول غذاى سالمان. مراد آنكه خداوند قرآن را كه شفاى امراض قلبيه كفر و نفاق و جهل است، به توسط خاتم اطباى روحانى نازل فرموده، ايشان بسبب عناد، از انقياد به آن متمرد و منكر شدند، لذا طغيان و كفر آنها زياده گرديد. اين مطلب در كلام عرب شايع است.
«وعظتك فكانت موعظتى وبالا
عليك و ما زادتك الّا شرّا»
وَ أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ: و به جهت فرط جحود، خذلان ايشان كرديم و تخليه آنها نموديم بر وجه عقوبت، و نظر لطف و عنايت از آنها بازداشتيم. و بدين جهت دشمنى و خصومت در ميان آنها پيدا شد تا روز قيامت و قلوبشان موافق و اقوال آنها مطابق نباشد، و نسبت كفر به يكديگر دهند كه: «قالت اليهود ليست النّصارى على شى‌ء و قالت النّصارى ليست اليهود على شى‌ء». «1» كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ: هر زمانى كه بر افروختند آتشى براى كارزار و محاربه با رسول صلى اللّه عليه و آله. أَطْفَأَهَا اللَّهُ: خاموش نمود و فرو نشانيد آن آتش را خداى تعالى به آنكه منازعه را ميان ايشان افكند كه به ديگرى نتوانستند بپردازند، يا ايشان را بد دل گردانيد و منكوب و مغلوب شدند. يا هرگاه قصد جنگ كردند مغلوب شدند. چنانچه به حكم تورات مخالفت نمودند،
«1» بقره، آيه 113.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 130
بخت النصر بر ايشان مسلط گشت. و چون افساد كردند، قسطوس رومى استيلا يافت. باز تباهى نمودند مجوس مسلط؛ و بار ديگر مقدم به افساد شدند، مسلمانان بر آنها مسلط گرديدند. وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَساداً: و تلاش كردند در زمين براى تباهى و فساد و فتنه انگيزى با مسلمان و غير ايشان. مراد اجتهاد آنهاست در كيد و اقدام به حرب و هتك محارم و اخفاى نعت پيغمبر خاتم صلى اللّه عليه و آله و تحريف تورات. وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ: و خداى تعالى دوست نمى‌دارد فساد كنندگان را، پس جزا داده نشوند مگر بر وفق آن عمل، كه آن مذلت و خوارى ايشان است در دنيا به كشتن، اسيرى و جزيه و در آخرت به انواع عقوبت.
تنبيه- افساد در زمين به معصيت الهى از سعايت و نمامى و غمازى و فتنه انگيزى ممنوع و صاحبش مبغوض الهى خواهد بود. در امالى «1»- ابن بابويه (ره) از حضرت صادق عليه السّلام روايت مى‌كند كه حضرت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله فرمود: شرار النّاس من يبغض المؤمنين و تبغضه قلوبهم المشّاؤن بالنّميمة و المفرّقون بين الاحبّة الباغون للبراء العيب، اولئك لا ينظر اللّه اليهم يوم القيمة و لا يزكّيهم ثمّ تلى صلى اللّه عليه و آله هو الّذى ايّدك بنصره و بالمؤمنين و الّف بين قلوبهم. «2» از حضرت صادق عليه السّلام از آباء گرام خود از رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمود: بدترين مردمان كسى است كه دشمن دارد مؤمنين را، و دشمن مى‌دارند قلوب ايشان او را، سعايت كنندگان به بدى، و تفريق نمايندگان بين دوستان، ظلم كننده نسبت به كسانى كه برى هستند از عيب؛ اين جماعت را نظر لطف نفرمايد خداوند سبحان بسوى ايشان روز قيامت، و تزكيه نفرمايد ايشان را. پس از آن تلاوت فرمود اين آيه را «هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِينَ وَ أَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ».
روايت شده در زمان بنى اسرائيل قحطى واقع شد. حضرت موسى عليه السّلام
«1» بحار الانوار، جلد 75، صفحه 265، حديث 9 (بنقل از امالى صدوق)
«2» انفال، آيه 62.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 131
با آنها به استسقا رفتند. پس خداوند وحى فرمود: من مستجاب نكنم دعاى تو و هر كه با تو است، چه در ميان شما نمّامى است. حضرت موسى عليه السّلام عرض نمود: بفرما كيست تا او را خارج كنم. فرمود: اى موسى من شما را نهى مى‌كنم از نمامى، پس توبه كنند تماما، چون توبه نمودند سيراب شدند. «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ قالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ يَداهُ مَبْسُوطَتانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشاءُ وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً وَ أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَساداً وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ (64)
ترجمه
و گفتند يهود دست خدا بسته است بسته باد دستهاشان و ملعون شدند بآنچه گفتند بلكه دو دست او گشاده است انفاق ميكند چنانچه مى‌خواهد و هر آينه مى‌افزايد البته بسيارى از آنها را آنچه فرستاده شد بسوى تو از پروردگارت سركشى و كفر را و انداختيم ميان آنها دشمنى و كينه را تا روز قيامت هرگاه برافروختند آتش را براى جنگ خاموش گردانيد آنرا خدا و ميشتابند در زمين براى فساد و خدا دوست نميدارد فساد كنندگان را.
تفسير
بعضى گفته‌اند مغلول بودن دست كنايه از بخل است چنانچه بسط يد كنايه از جود است و بنظر حقير اين معنى بجاى خود صحيح است ولى در اين آيه مراد نيست زيرا گمان ندارم كسى نسبت بخل را بخدا داده باشد بلكه ظاهر آيه همان است كه قمى ره فرموده كه گفتند خداوند فارغ شد از امر خلق و غير از آنچه در ابتدا مقدر فرموده امرى از او صادر نميشود لذا خداوند براى ردّ آنها فرموده نه چنين است بلكه خداوند دو دستش گشاده است انفاق مى‌كند هر گونه كه ميخواهد يعنى مقدّم و مؤخر ميدارد و زياد و كم
جلد 2 صفحه 241
مى‌كند و از براى او است انشاء امر جديد و انفاذ امر قديم و در توحيد از حضرت صادق (ع) نقل نموده در تفسير اين آيه كه آنها نگفتند خدا دستش بسته است بلكه گفتند خدا از امر خلق فارغ شد ديگر چيزى زياده و كم نمى‌كند لذا خداوند آنها را باين آيه تكذيب فرموده چنانچه در جاى ديگر فرموده محو مى‌كند خدا آنچه را كه ميخواهد و اثبات مى‌كند و نزد او ام الكتاب است و در عيون از حضرت رضا (ع) در رد سليمان مروزى كه منكر بدا يعنى انشاء امر جديد و محو امر قديم بود نقل نموده كه باو فرمود گمان مى‌كنم در اين رأى شبيه بيهود باشى عرض كرد پناه ميبرم بخدا از آنكه مانند آنها باشم مگر آنها چه گفتند حضرت فرمود آنها گفتند دست خدا بسته است و اراده نمودند كه خداوند فارغ شد از امر و بعد از اين چيزى از او صادر نميشود و عياشى نيز اين معنى را از حضرت صادق (ع) نقل نموده است و بگمان حقير آنها در اين رأى متابعت فلاسفه خودشان را نموده بودند چون از اصول آنان اين معنى استفاده ميشود و تصور نشود كه بقرينه مقابله با بسط يد و انفاق ظاهر از بسته بودن دست بخل است زيرا تماميت افاده كلام در جزء اخير آنست و آن كيف يشاء است يعنى هر گونه بخواهد و آن مناسب با معنى منقول در روايات ميباشد كه تعميم داده‌اند فيض و تصرف حق را كه مقصود از انفاق است نسبت بقديم و حادث و محو و اثبات بر طبق حكمت و مصلحت و مراد از دو دست هم شايد همان دو نحو فيض و تصرف باشد و شايد قدرت و رحمت باشد و ممكن است براى مبالغه در جود باشد زيرا نهايت جود و عطاء آنستكه بدو دست باشد و معلوم است كه نفوس خبيثه از شنيدن احكام و مواعظ حسنه منزجرند و ملتزم و متعظ نميشوند و اين موجب مزيد سركشى و انكار آنها ميشود و خداوند براى تجرّى و عنادى كه از يهود نسبت بدين حق و پيغمبران ظاهر گرديد سلب فرمود توفيق اتفاق را از آنها و اغراض شخصيه و اهويه مختلفه آنها موجب عداوت و كينه شد ما بين آنها كه نتوانستند استقلال و شوكت خود را حفظ نمايند و باين حال ذلت باقى خواهند ماند تا روز قيامت چنانچه تاكنون هر وقت خواستند آتش فتنه و فسادى برافروزند و جنگ و جدالى در دنيا بر پا كنند كه شايد بآنوسيله استقلال و شوكت قديم خود را بدست بياورند خداوند بدست قدرت خود خاموش فرمود و موفق نشدند و صفحات تاريخ موارد خاصه آنرا بعالميان ارائه داد و ذكرش موجب تطويل كلام است و اين براى آنستكه خداوند مفسدان را دوست نميدارد و آنها را موفق
جلد 2 صفحه 242
بمرام خود نميفرمايد ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ قالَتِ اليَهُودُ يَدُ اللّه‌ِ مَغلُولَةٌ غُلَّت أَيدِيهِم وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَل يَداهُ مَبسُوطَتان‌ِ يُنفِق‌ُ كَيف‌َ يَشاءُ وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنهُم ما أُنزِل‌َ إِلَيك‌َ مِن رَبِّكَ طُغياناً وَ كُفراً وَ أَلقَينا بَينَهُم‌ُ العَداوَةَ وَ البَغضاءَ إِلي يَوم‌ِ القِيامَةِ كُلَّما أَوقَدُوا ناراً لِلحَرب‌ِ أَطفَأَهَا اللّه‌ُ وَ يَسعَون‌َ فِي الأَرض‌ِ فَساداً وَ اللّه‌ُ لا يُحِبُّ المُفسِدِين‌َ (64)
و گفتند يهود دست خدا بسته و غل شده است دستهاي آنها بسته است و ملعون و مطرود شدند بواسطه آنچه گفتند بلكه دستهاي خدا باز است هر نحو بخواهد انفاق ميكند و هر آينه بسيار آنها طغيان و كفرشان زيادتر ميشود بآنچه که از جانب پروردگارت بر تو نازل ميشود و ما القاء كرديم بين آنها دشمني و كينه را تا روز قيامت و هر موقعي که افروختند آتشي را براي جنگ خداوند خاموش فرمود و اينها سعي ميكنند در روي زمين فساد را و خدا دوست نميدارد مفسدين را.
وَ قالَتِ اليَهُودُ يَدُ اللّه‌ِ مَغلُولَةٌ مفسرين و ارباب لغت براي يد معاني زيادي ذكر كرده‌اند: جارحة، قوة، نعمة، ملك، اضافة الفعل. و از براي قوة مثال زدند به أُولِي الأَيدِي وَ الأَبصارِ ص آيه 45، و براي نعمة بقولهم لفلان علي يد و از براي ملك به الَّذِي بِيَدِه‌ِ عُقدَةُ النِّكاح‌ِ بقره آيه 237، و از براي اضافة الفعل قوله تعالي لِما خَلَقت‌ُ بِيَدَي‌َّ ص آيه 75، و معاني ديگري هم گفته‌اند مثل نصرت و چيزهاي زيادي لكن تمام اشتباه است و يد معاني مشتركه ندارند بلكه بمعني جارحه است و در اينکه نمره موارد كنايه و تشبيه است.
و نيز از براي مغلولة تفسيراتي كردند امساك از عطاء، منع رزق، بخل، منع از عذاب، ضيق معيشة و غير اينها اينکه هم اشتباه است در اشتباه، و تحقيق
جلد 6 - صفحه 418
كلام اينست که يهود معتقد هستند که خدا روز يكشنبه شروع كرد در خلقت آسمانها و زمين‌ها و آنچه در آنها است تا روز جمعه فارغ شد و روز شنبه تعطيل كرد و كنار نشست و دستگاه خود بخود ميگردد و ميچرخد و هيچ مساسي ديگر با خدا ندارد نظير ساعت که موقعي که او را كوك كردند يا وصل بقوه نمودند ديگر خود بخود كار ميكند، و اينکه كلام بسيار غلط و باطل و يك نوع تفويض است و نظير كلام حكماء است که گفتند يك فعل بيشتر از خدا صادر نشده و او عقل اول است چون علة واحده من جميع الجهات يك معلول بيشتر ندارد، و تمام اينکه مزخرفات مبني بر اينکه است که خدا را علة موجبه ميدانند، ولي فاعل مختار است و افعالش تابع مصالح و حكم است و بواسطه اختلاف مصالح افعال متعدد ميشود و آن بآن افاضه فيض ميكند چنانچه مكرر متذكر شده‌ايم.
غُلَّت أَيدِيهِم آنها در افعال اختياريه فاعل مستقل نيستند تا مشيت حق تعلق نگيرد هيچ فعلي از بنده صادر نخواهد شد با اينكه فاعل مختار هستند ما قَطَعتُم مِن لِينَةٍ أَو تَرَكتُمُوها قائِمَةً عَلي أُصُولِها فَبِإِذن‌ِ اللّه‌ِ حشر آيه 5، از حضرت امير المؤمنين عليه السلام است که فرمود
(عرفت اللّه بفسخ العزائم و نقض الهمم)
زيرا بسا انسان عازم بر امري ميشود و همت خود را مصروف ميسازد و تمام اسباب و وسائل را فراهم ميكند و آن امر انجام نميگيرد سپس ميفرمايد
فعلمت ان المدبر غيري.
وَ لُعِنُوا بِما قالُوا زيرا اعظم معارف معرفة اللّه است اول الدين معرفة اللّه و اينها خدا را نشناختند زيرا خدا را يك صانع بشري دانستند مثل بناء و بناء که ميسازد و ميرود بلكه سالهاي دراز بناء باقي است و بناء زير خاك پوسيده و رسيده شده و غافل از اينكه بقاء وجود آن بآن بدست قدرت او است بلكه دائما وجود ممكنات خلع و لبس است مثل اضائه نور لذا ميفرمايد بَل يَداهُ مَبسُوطَتان‌ِ
جلد 6 - صفحه 419
در هر آني افاضه وجود از مبدء فياض ميشود، و شايد تعبير بتثنيه با اينكه آنها تعبير بمفرد كردند اينست که در هر آني دو افاضه ميشود يكي احداث و ايجاد ماهيات معدومه و يكي ابقاء ماهيات موجوده چنانچه انسان و ساير حيوانات نيز دو دست دارند، و تعبير يهود بمفرد براي اينست که يك دست ممكن نيست غل شود و لفظ غل دلالت بر تعدد دارد که اينکه دست را با دست ديگر غل كنند كانه ميفرمايد خداوند بهر دو دست افاضه ميكند.
يُنفِق‌ُ كَيف‌َ يَشاءُ هر نحو که مصلحت باشد و حكمت اقتضاء كند که افعال الهي و اراده و مشيت او تابع حكم و مصالح است.
وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنهُم ما أُنزِل‌َ إِلَيك‌َ مِن رَبِّكَ طُغياناً وَ كُفراً شخص عنود و حسود و لجوج هر چه بيشتر و بالاتر و مهم‌تر ادله و براهين و فضائل و مناقب مشاهده كنند بر عناد و حسد و لجاجت آنها افزوده خواهد شد وَ نُنَزِّلُ مِنَ القُرآن‌ِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحمَةٌ لِلمُؤمِنِين‌َ وَ لا يَزِيدُ الظّالِمِين‌َ إِلّا خَساراً بني اسرائيل آيه 82 مثل منافقين که چه اندازه فضائل علي عليه السلام را شنيدند از رسول اكرم صلي اللّه عليه و آله و سلّم حتي بعضي از علماء عامه مدعي شدند چهل هزار حديث مسند و چهل هزار مرسل در فضائل علي (ع) حفظ دارند و هر روز بر عناد آنها افزوده شد و مثل يزيد (لع) با آن معجزاتي که از سر مطهر مشاهده كرد با چوب دستي چه كرد با آن سر، و تعبير بكثير براي اخراج آنهائيست که خالي از عناد و عصبيت و لجاجت بودند و از بركات قرآن هدايت شدند و بشرف اسلام مشرف گرديدند.
وَ أَلقَينا بَينَهُم‌ُ العَداوَةَ وَ البَغضاءَ إِلي يَوم‌ِ القِيامَةِ اگر مشاهده حال يهود را بكنيد زن و شوهر، پدر و فرزند، دو برادر با يكديگر خوب نيستند فقط علاقه بجمع مال دارند بلي چون تمام آنها با اسلام اعلي درجه و اشد مراتب عناد را دارند در ضد اسلام و تقابل با او اتفاق و اتحاد دارند لكن غافل از اينكه كُلَّما
جلد 6 - صفحه 420
أَوقَدُوا ناراً لِلحَرب‌ِ أَطفَأَهَا اللّه‌ُ ببينيد در جنگهاي آنها با پيغمبر اكرم صلي اللّه عليه و آله و سلّم يك فتح نصيب آنها نشد و امروز هم که اسرائيل با اعراب جنگ دارند و في الجمله پيش رفتي از آنها شده بر تمام اهل عالم واضح است که اسرائيل يك لقمه اعراب است او نيست که مي‌جنگند بلكه آمريكا است.
وَ يَسعَون‌َ فِي الأَرض‌ِ فَساداً در هر مملكتي که وارد شوند جز فساد از آنها مشاهده نشده لذا بسياري از ممالك آنها را در مملكت خود راه نميدهند و اگر در آن مملكت باشند اخراج ميكنند.
وَ اللّه‌ُ لا يُحِبُّ المُفسِدِين‌َ حب الهي مشمول رحمت است و اينها بكلي از رحمت دورند چنانچه مفاد لعن همين است که گذشت.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- یهودیان، منکر قدرت و نفوذ اراده خداوند در تدبیر جهان (و قالت الیهود یداللّه مغلولة) اطلاق جمله «یداللّه مغلولة» مى رساند که یهود بر این باور بودند که خداوند هیچ دخل و تصرفى در جهان هستى ندارد. بنابراین جمله «ینفق کیف یشاء» پس از «یداهُ مبسوطتان» تنها اشاره به نمونه و مصداقى از نفوذ و قدرت الهى در جهان هستى دارد.
۲- ناتوانى خداوند در انفاق و بخشش روزى به موجودات، از باورهاى باطل یهود (و قالت الیهود یداللّه مغلولة) جمله «ینفق کیف یشاء» مى تواند قرینه باشد بر اینکه مراد از بسته بودن دست خدا و نافذ نبودن قدرت وى در پندار یهود تنها ناتوانى از اعطاى روزى و انفاق به انسانهاست.
۳- بسته بودن دست خداوند، از گفتارهاى ناروا و گناه آلودِ بسیارى از یهودیان (عن قولهم الاثم ... و قالت الیهود یداللّه مغلولة) «و قالت الیهود ..»، مى تواند بیان مصداقى براى «قولهم الاثم» در آیه قبل باشد و به قرینه آیه ۶۲ این سخن، گفته تمامى یهودیان نبوده و گروهى از آنان همچون ربانیون و احبار چنین گفتارى نداشته و لذا در برداشت فوق به همه آنان نسبت داده نشد.
۴- درماندگى و ناتوانى همیشگى یهود، نفرین خداوند بر آنان (غلت ایدیهم)
۵- گرفتارى یهودیان به بخل و خوددارى آنان از انفاق و یارى دیگران، نفرین خداوند بر آنان (غلت ایدیهم) جمله «ینفق کیف یشاء» دلالت مى کند که از مصادیق مورد نظر در نفرین الهى بر یهود (غلت ایدیهم) بسته بودن دست آنها از انفاق و بخیل گشتن آنهاست.
۶- یهود، مردمى ناتوان، درمانده و بخیل (غلت ایدیهم) جمله «غلت ایدیهم» چه اخبار باشد و چه نفرین، در هر صورت دلالت بر تحقق ناتوانى و یا بخل ورزى یهودیان دارد.
۷- یهود، مردمى به دور از رحمت خداوند و مورد لعنت او (و لعنوا) «لعنت» به معناى دورى از رحمت است.
۸- سخن نارواى یهود درباره خداوند (نافذ نبودن قدرت او) موجب دورى آنان از رحمت الهى (و لعنوا بما قالوا)
۹- ناتوان پنداشتن خداوند بر تدبیر جهان، موجب گرفتار شدن به لعنت و دور ماندن از رحمت وى (و قالت الیهود یداللّه مغلولة ... و لعنوا بما قالوا)
۱۰- قدرت خداوند، فراگیر و نافذ در تمامى امور هستى (بل یداه مبسوطتان) باز بودن دست، کنایه از نفوذ قدرت مى باشد و تثنیه آوردن کلمه «ید» براى رساندن کمال اقتدار خداوند است.
۱۱- میزان بخششها و نعمتهاى خداوند و مقدار بهره مندى موجودات از آن، وابسته به مشیت اوست. (ینفق کیف یشاء)
۱۲- معارف نازل شده بر پیامبر (ص)، موجب افزایش طغیانگرى و کفرورزى بسیارى از یهودیان (و لیزیدن کثیراً منهم ما أنزل إلیک من ربک طغیناً و کفراً)
۱۳- یهودیان عصر پیامبر (ص)، داراى پیشینه طغیانگرى و کفرورزى (و لیزیدن کثیراً منهم ما أنزل إلیک من ربک طغیناً و کفراً)
۱۴- تأثیر منفى قرآن در یهودیان افزون بر کفر و طغیان آنان -، برخاسته از گرفتارى ایشان به لعنت الهى (و لعنوا بما قالوا ... ما أنزل إلیک من ربک طغیناً و کفراً) واقع شدن جمله «و لیزیدن ...» پس از بیان پندار باطل یهود و گرفتار شدن آنان به لعنت الهى بر اثر آن، مى رساند که ازدیاد کفر و طغیان آنان ریشه در ملعون شدن آنان و پندارهاى ناروا درباره خدا، دارد.
۱۵- لعنت الهى، زمینه ساز محرومیت از معارف قرآن و ازدیاد کفر و طغیان (و لعنوا بما قالوا ... ما أنزل إلیک من ربک طغیناً و کفراً)
۱۶- پذیرش قرآن و معارف آن در گرو رحمتى خاص از جانب خداوند (و لعنوا بما قالوا ... ما أنزل إلیک من ربک طغیناً و کفراً)
۱۷- نزول قرآن بر پیامبر (ص)، جلوه اى از ربوبیت خداوند (ما أنزل إلیک من ربک)
۱۸- کفر و طغیان، داراى مراتب (و لیزیدن کثیراً منهم ... طغیناً و کفراً)
۱۹- یهودیان، گرفتار کینه و دشمنى با یکدیگر تا روز قیامت (و القینا بینهم العدوة و البغضاء إلى یوم القیمة)
۲۰- خداوند، ایجاد کننده دشمنى و کینه در بین یهود (و القینا بینهم العدوة و البغضاء إلى یوم القیمة)
۲۱- دشمنى و کینه یهود با یکدیگر، کیفر و عقوبت دنیوى آنان (و القینا بینهم العدوة و البغضاء إلى یوم القیمة)
۲۲- کفر و طغیان یهود، زمینه دشمنى و کینه توزى آنان با یکدیگر (و لیزیدن کثیراً منهم ... طغیناً و کفراً و القینا بینهم العدوة و البغضاء)
۲۳- دشمنى و کینه توزى یهود با یکدیگر از پیامدهاى گرفتارى آنان به لعنت خدا و دورى از رحمت او (و لعنوا بما قالوا ... و القینا بینهم العدوة و البغضاء إلى یوم القیمة) جمله «و القینا ...» مى تواند بیان پیامدى دیگر براى «لعنوا بما قالوا» باشد ; یعنى گرفتارى به لعنت الهى علاوه بر افزایش کفر و طغیان یهودیان، مایه گرفتارى آنان به دشمنى و کینه توزى با یکدیگر نیز گردید.
۲۴- جوامع گرفتار به لعنت الهى، همواره در خطر دشمنى و کینه توزى با یکدیگر (و لعنوا بما قالوا ... و القینا بینهم العدوة و البغضاء إلى یوم القیمة)
۲۵- الفت و مهربانى بین افراد یک جامعه، کمال و ارزشى والا براى آنان (و القینا بینهم العدوة و البغضاء إلى یوم القیمة)
۲۶- اصرار یهود بر انحرافات اعتقادى خویش تا قیامت (قالت الیهود یداللّه مغلولة ... القینا بینهم العدوة و البغضاء إلى یوم القیمة) چون دشمنى یهود با یکدیگر، کیفر انحرافات رفتارى و اعتقادى آنان است و این عقوبت تا قیامت باقى مى ماند (... الى یوم القیمة)، معلوم مى شود آنان همچنان به اعتقادات انحرافى و رفتار ناپسند خویش پافشارى دارند.
۲۷- بقاء ملت و آیین یهود تا روز قیامت (و القینا بینهم العدوة و البغضاء إلى یوم القیمة)
۲۸- یهودیان، همواره در تلاش آتش افروزى و فتنه گرى براى به راه انداختن جنگ علیه مسلمانان (کلما اوقدوا ناراً للحرب اطفأها اللّه) «ایقاد نار» که به معناى آتش افروزى است، مى تواند کنایه از مکرها و شیطنت هایى باشد که یهودیان به وسیله آن مردم خویش و یا دیگر طوایف را علیه مسلمانان مى شوراندند.
۲۹- ناکامى همواره یهود در آتش افروزیهاى خویش علیه مسلمانان (کلما اوقدوا ناراً للحرب اطفأها اللّه)
۳۰- خداوند، فرو نشاننده آتش هر جنگى که یهودیان علیه مسلمانان بر افروزند. (کلما اوقدوا ناراً للحرب اطفأها اللّه)
۳۱- خداوند، حامى مؤمنان، در برابر توطئه هاى یهودیان و دشمنان دین (کلما اوقدوا ناراً للحرب اطفأها اللّه)
۳۲- ایجاد دشمنى و کینه توزى در بین یهود، تدبیرى الهى جهت خاموش نمودن جنگ افروزى آنان علیه مسلمانان* (و القینا بینهم العدوة و البغضاء ... کلما اوقدوا ناراً للحرب اطفأها اللّه) بدان احتمال که جمله «کلما اوقدوا ...» بیان نتیجه اى براى جمله «القینا بینهم...» باشد ; وصل آن دو جمله بدون حرف عطف که حکایت از شدت اتصال مضمون آنها دارد، تأییدى براى برداشت فوق است.
۳۳- ناکامى یهود در جنگ افروزیهاى خود علیه مسلمانان، نمود ناتوانى آنان بر اثر نفرین خداوند (غلت ایدیهم ... کلما اوقدوا ناراً للحرب اطفأها اللّه) برداشت فوق بر این اساس است که جمله «کلما اوقدوا ...» بیان نتیجه اى براى «غلت ایدیهم» باشد.
۳۴- دشمنى و کینه توزى در جامعه، مانع پیروزى و موفقیت (القینا بینهم العدوة و البغضاء إلى یوم القیمة کلما اوقدوا ناراً للحرب)
۳۵- تلاش مستمر یهود براى ایجاد فساد و تباهى در زمین (و یسعون فى الارض فساداً) فعل مضارع «یسعون» حاکى از تلاش پیگیر و مستمر است.
۳۶- مفسده جویى یهود، برخاسته از طغیان گرى و کفرورزى آنان* (طغیناً و کفراً ... و یسعون فى الارض فساداً)
۳۷- مفسده جویان، محروم از جلب محبت الهى (و اللّه لایحب المفسدین)
۳۸- مفسده جویى یهود، عامل محرومیت آنان از محبت خداوند (و یسعون فى الارض فساداً و اللّه لایحب المفسدین)
۳۹- محبوب خدا بودن، معیارى براى ارزشیابى انسانها وعملکردشان (و اللّه لایحب المفسدین)
۴۰- دستیابى آدمى به محبت خداوند و محرومیت از آن، وابسته به عملکرد خود اوست. (و اللّه لایحب المفسدین) جمله « و اللّه لایحب المفسدین» مى رساند که خداوند بى دلیل کسى را از محبت خویش محروم نمى سازد، همانگونه که به گزاف کسى را مورد محبت خویش قرار نخواهد داد، بلکه ریشه و اساس آن، نوع عملکرد آدمى است.
روایات و احادیث
۴۱- اعتقاد یهود به کناره گزینى خداوند از تدبیر امور جهان پس از فراغت از آفرینش آن (و قالت الیهود ید اللّه مغلولة) از امام صادق (ع) در توضیح آیه فوق روایت شده: ... قالوا قد فرع من الامر فلایزید و لاینقص ... .[۴]
موضوعات مرتبط
- آفرینش: تدبیر آفرینش ۱، ۴۱
- ارزش: ملاک ارزش ۳۹
- ارزشها:۲۵
- ارزیابى: ملاک ارزیابى ۳۹
- انفاق: اجتناب از انفاق ۵
- بخیلان:۵، ۶
- بغض: آثار بغض ۳۴ ; زمینه بغض ۲۴ ; منشأ بغض ۲۰
- پیروزى: موانع پیروزى ۳۴
- خدا: آثار لعن خدا ۱۵، ۲۳، ۲۴ ; افعال خدا ۲۰، ۳۰ ; انفاق خدا ۱۱ ; انکار اراده خدا ۱ ; انکار قدرت خدا ۱ ; تدبیر خدا ۳۲، ۴۱ ; خدا و مسلمانان ۳۰ ; خدا و مؤمنان ۳۱ ; خدا و یهود ۲۰ ; ربوبیت خدا ۱۷ ; رحمت خاص خدا ۱۶ ; رحمت خدا ۲۳ ; زمینه محبت خدا ۴۰ ; قدرت خدا ۲، ۱۰ ; لعن خدا ۷، ۱۴ ; محرومیت از رحمت خدا ۷، ۸، ۹ ; محرومیت از محبت خدا ۳۷، ۳۸، ۴۰ ; مشیّت خدا ۱۱ ; موجبات لعن خدا ۹ ; نعمتهاى خدا ۱۱ ; نفرین خدا ۴، ۵، ۳۳
- دشمنان: توطئه دشمنان دین ۳۱ ; دشمنان دین و مؤمنان ۳۱
- دشمنى: آثار دشمنى ۳۴ ; زمینه دشمنى ۲۴ ; منشأ دشمنى ۲۰
- طغیان: آثار طغیان ۳۶ ; زمینه ازدیاد طغیان ۱۵ ; مراتب طغیان ۱۸
- طغیانگران:۱۳
- عقیده: آثار عقیده باطل ۹ ; عقیده باطل ۲، ۳، ۸
- عمل: آثار عمل ۲۰
- قرآن: قبول تعالیم قرآن ۱۶ ; قرآن و یهود ۱۴ ; محرمیّت از قرآن ۱۵ ; نزول قرآن ۱۷
- کافران:۱۳
- کفر: آثار کفر ۳۶ ; زمینه ازدیاد کفر ۱۵ ; مراتب کفر ۱۸
- گناه: موارد گناه ۳
- محبوبان خدا:۳۹
- محمّد (ص): تعالیم محمّد (ص) ۱۲
- مسلمانان: افساد مسلمانان ۳۳
- مشمولان لعن:۷، ۱۴، ۲۳
- مفسدان:۳۵، ۳۶، ۳۸ محرومیت مفسدان ۳۵، ۳۶، ۳۸ ۳۷
- موجودات: روزى موجودات ۲، ۱۱
- مؤمنان: حمایت از مؤمنان ۳۱
- مهربانى: ارزش مهربانى ۲۵
- یداللّه:۳
- یهود: آثار طغیان یهود ۲۲ ; آثار کفر یهود ۲۲ ; ادعاهاى یهود ۳ ; افساد یهود ۲۸، ۲۹، ۳۰، ۳۲، ۳۵، ۳۶، ۳۸ ; اکثریّت یهود ۳، ۱۲ ; بخل یهود ۵، ۶ ; بغض یهود ۱۹، ۲۰، ۲۱، ۲۳ ; توطئه یهود ۳۱ ; دشمنى در یهود ۱۹، ۲۰، ۲۱، ۲۳، ۲۷ ; زمینه بغض در یهود ۲۲ ; زمینه دشمنى در یهود ۲۲ ; زمینه طغیان یهود ۱۲ ; زمینه کفر یهود ۱۲ ; شکست یهود ۲۹، ۳۳ ; ضعف یهود ۴، ۶ ; طغیان یهود ۱۳، ۱۴، ۳۶ ; عقیده یهود ۱، ۲، ۲۶، ۴۱ ; فرجام یهود ۲۶، ۲۷ ; فلسفه بغض در یهود ۳۲ ; فلسفه دشمنى در یهود ۳۲ ; کفر یهود ۱۳، ۱۴، ۳۶ ; کیفر دنیوى یهود ۲۱ ; لعن بر یهود ۷، ۱۴ ; محرومیّت یهود ۷، ۸، ۳۸ ; نارواگویى یهود ۳، ۸ ; نفرین بر یهود ۴، ۵، ۳۳ ; یهود صدر اسلام ۱۳ ; یهود و آفرینش ۴۱ ; یهود و خدا ۱، ۲، ۸ ; یهود و مسلمانان ۲۸، ۲۹، ۳۲، ۳۳ ; یهود و مؤمنان ۳۱
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۳، ص ۲۳۱.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۲۹۸.
- ↑ عبدالله بن عباس گويد: سبب نزول آيه چنين بوده كه خداوند از لطف و عنايت خود نعمت را بر يهوديان پيش از آمدن پيامبر اسلام زياد و فراخ نموده بود ولى بعد از بعثت رسول خدا صلی الله علیه و آله به خاطر كفر خود و لجاج و عناد با پيامبر اسلام خداوند نعمت را از آنها گرفت و به جاى توانگرى به بيچارگى افتادند و از زمره آنها فنحاص بن عازورا بود كه مي‌گفت: (يداللّه مغلولة) سپس اين آيه نازل گرديد و نيز طبرانى از ابن عباس نقل كند كه يكى از يهوديان به نام نباش بن قيس به پيامبر گفت: يا محمد خداى تو بخيل است و بخششى در كار او نيست سپس اين آيه آمد.
- ↑ توحید صدوق، ص ۱۶۷، ح ۱، ب ۲۵; نورالثقلین، ج ۱، ص ۶۴۹، ح ۲۷۸.
