القلم ٤٢
ترجمه
| القلم ٤١ | آیه ٤٢ | القلم ٤٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَوْمَ»: مراد روز قیامت است. «یُکْشَفُ عَن سَاقٍ»: پاچه‌ها بالا زده می‌شود. در فارسی گفته می‌شود: دامن به کمر زده می‌شود. کنایه از فرا رسیدن هنگامه هول و هراس و وخامت کار و شدّت و وحشت است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۳۴ - ۵۲، سوره قلم
- شرح مفاد آيه ((افنجعل المسلمين كالمجرمين )) و آيات بعد از آن كه در مقام نفى حكممكذبان به اينكه بر فرض وجود قيامت ، با مسلمانان برابرند مى باشد
- مراد از شركاى مشركين در آيه ((يوم يكشف عن ساق ))
- معناى اينكه درباره قيامت فرمود: ((يوم يكشف عن ساق ))
- معناى استدراج كفار و مكذبان (سنستدرجهم من حيث لايعلمون )
- امر به رسول الله (ص ) به صبر و نهى از اينكه چون يونس (ع ) ناشكيبا باشد
- بيان عدم منافات بين آيه : ((لو لا ان تداركه نعمة من ربه ...)) با آيه : ((فلولا انهكان من المسبحين ....))
- اشاره به اينكه دليلى بر نفى چشم زخم و خرافى بودن آن نيست
- رواياتى در ذيل آيه : ((يوم يكشف عن ساق ...))
- رواياتى در برهنه كردن خداوند ساق پايش را در قيامت كه به جهت مبتنى بودن برتشبيه مردوداند
- رواياتى درباره املاء و استدراج گنهكاران ، چشم زخم ، و....
نکات آیه
۱ - صحنه قیامت و مسائل مربوط به آن، شایان ذکر و یادآورى است. (یوم یکشف عن ساق) برداشت یاد شده، مبتنى بر این نکته است که «یوم» متعلق به فعل مقدر «اُذکر» باشد.
۲ - قیامت، روزى بسیار سخت و هولناک براى اهل محشر (یوم یکشف عن ساق) تعبیر «یکشف عن ساق» (ساق ها برهنه مى شود) در زبان عرب، کنایه از شدت هول و هراس و وخامت اوضاع است.
۳ - کافران و مشرکان در عرصه قیامت به سجده فرا خوانده مى شوند; ولى آنان از این کار ناتوان اند. (و یدعون إلى السجود فلایستطیعون)
۴ - ممکن نبودن عبادت و جبران کوتاهى ها و تقصیرها، در جهان آخرت (و یدعون إلى السجود فلایستطیعون) یادآورى شدّت هولناکى عرصه قیامت و ناتوانى کافران براى سجده و خضوع در برابر پروردگار، مى تواند اشاره به این حقیقت باشد که هیچ کس نمى تواند کوتاهى هاى گذشته خود را، در آخرت جبران کند.
روایات و احادیث
۵ - «عن أبى الحسن(ع) فى قوله عزّوجلّ: «یوم یکشف عن ساق» قال: حجابٌ من نور یُکْشَف، فیقع المؤمنون سُجَّداً و تُدمَج أصلابُ المنافقین فلایستطیعون السجود;[۱] از امام رضا(ع) درباره سخن خداى عزّوجلّ: «یوم یکشف عن ساق» روایت شده که فرمود: [در آن روز ]پرده اى از نور برداشته مى شود و مؤمنان به حالت سجده مى افتند و استخوان هاى پشت منافقان سخت و بى انعطاف مى گردد و قدرت سجده ندارند».
۶ - «عن أبى عبداللّه(ع) فى قوله عزّوجلّ: ...«و یدعون إلى السجود فلایستطیعون» قال: أُفحِم القومُ و دخلتْهم الهیبةُ و شَخَصَتِ الأبصار، و بلغتِ القلوبِ الحَناجِر;[۲] از امام صادق(ع) روایت شده که درباره سخن خداوند عزّوجلّ «و یدعون إلى السجود فلایستطیعون» فرمود: مهر سکوت بر دهان آنان زده مى شود، ترس تمام وجودشان را فرامى گیرد، چشمانشان خیره مى گردد، جان ها به حنجره ها مى رسد».
موضوعات مرتبط
- ذکر: اهمیت ذکر قیامت ۱
- سجده: دعوت به سجده ۳
- عبادت: عبادت در قیامت ۴
- قیامت: اهوال قیامت ۲، ۶; سجده در قیامت ۵، ۶; سختى قیامت ۲; ویژگیهاى قیامت ۲، ۴
- کافران: عجز اخروى کافران ۳; کافران در قیامت ۳
- مؤمنان: مؤمنان در قیامت ۵
- مشرکان: عجز اخروى مشرکان ۳; مشرکان در قیامت ۳
- منافقان: منافقان در قیامت ۵
