الفتح ٢

لِيَغْفِرَ لَکَ‌ اللَّهُ‌ مَا تَقَدَّمَ‌ مِنْ‌ ذَنْبِکَ‌ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ يُتِمَ‌ نِعْمَتَهُ‌ عَلَيْکَ‌ وَ يَهْدِيَکَ‌ صِرَاطاً مُسْتَقِيماً

ترجمه

تا خداوند گناهان گذشته و آینده‌ای را که به تو نسبت می‌دادند ببخشد (و حقّانیت تو را ثابت نموده) و نعمتش را بر تو تمام کند و به راه راست هدایتت فرماید؛

تا خدا گناه گذشته و اخيرت را [كه به تو نسبت مى‌دادند] برطرف سازد و نعمتش را بر تو تمام كند و تو را به راهى راست هدايت نمايد

تا خداوند از گناه گذشته و آينده تو درگذرد و نعمت خود را بر تو تمام گرداند و تو را به راهى راست هدايت كند.

تا خدا از گناه گذشته و آینده تو در گذرد (مفسرین در این آیه گویند: مراد از گناه پیغمبر گناه او بود به عقیده مشرکان که دعوت او را به توحید خدا بزرگترین گناه او می‌شمردند و مقصود از گناه گذشته و آینده دعوت قبل از هجرت و بعد از هجرت بود) و نعمت خود را بر تو به حد کمال رساند و تو را به راه مستقیم (شرع اسلام به وحی خود) هدایت کند.

تا خدا [با این پیروزی آشکار] آنچه را [به وسیله دشمنان از توطئه ها و موانع و مشکلات در راه پیشرفت دعوتت به اسلام] در گذشته پیش آمده و آینده پیش خواهد آمد از میان بردارد، و نعمتش را بر تو کامل کند، و به راهی راست راهنمایی ات نماید؛

تا خدا گناه تو را آنچه پيش از اين بوده و آنچه پس از اين باشد براى تو بيامرزد و نعمت خود را بر تو تمام كند و تو را به صراط مستقيم راه نمايد.

تا سرانجام خداوند گناه نخستین و اخیر [امت‌] تو را برای تو بیامرزد و نعمتش را بر تو به کمال برساند و تو را به راهی راست هدایت فرماید

تا خدا گناه تو- كارهاى ناروايى كه مشركان و دشمنان درباره تو روا داشتند- را، آنچه در گذشته بوده و آنچه اكنون و سپس‌تر باشد، بيامرزد- بپوشاند و بزدايد- و نعمت خود را بر تو تمام كند و تو را راه راست بنمايد،

هدف این بود که خداوند گناهان پیشین و پسین تو را ببخشاید، و نعمت خود را بر تو تمام نماید، و به راه راست هدایتت فرماید.

تا خدا پی‌آمد خطرناک دنیوی کار (رسالت)تو را - گذشته و آینده‌اش - را بپوشاند و نعمت خود را بر تو تمام گرداند و تو را به راهی راست هدایت کند.

تا بیامرزد برایت خدا آنچه را که پیشی گرفت از گناهت و آنچه را پس آمد و انجام رساند نعمتش را بر تو و رهبریت کند به راهی راست‌

الفتح ١	آیه ٢	الفتح ٣
سوره : سوره الفتح نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لِیَغْفِرَ لَکَ اللهُ مَا ...»: حرف لام برای تعلیل است. فتح، سبب غفران بحساب آمده است، چرا که فتح، جهاد است، و جهاد عبادت است، و عبادت موجب عفو و بخشش. در اصل فتح را خدا کرده است، و جائزه‌اش را به پیغمبرش داده است. مغفرت، تکمیل نعمت، هدایت، نصرت. «ذَنبِکَ»: (نگا: یوسف / ، غافر / ، محمد / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

لِيُدْخِلَ‌ الْمُؤْمِنِينَ‌ وَ... (۰) وَ وَضَعْنَا عَنْکَ‌ وِزْرَکَ‌ (۰)

أَمْ‌ يَقُولُونَ‌ افْتَرَاهُ‌ قُلْ‌... (۱)

تفسیر

• آيات ۱ - ۷، سوره فتح
• اشاره به مضامين سوره مباركه فتح و انطباق آن با ماجراى صلح حديبيه
• توضيح و توجيه اينكه مقصود از فتح مبين در آيه : ((انا فتحنا لك فتحا مبينا)) صلح حديبيه است
• صلح حديبيه مؤ ثرترين عامل براى فتح مكه در قرن هشتم هجرى بود
• توجيه بعضى از مفسرين براى فرار از عدم ارتباط فتح مذكور با آمرزش گناهان
• شرح مقصود از غفران ذنب متقدم و متاءخر پيامبر (ص ) در آيه : ((يغفر لك اللّه تقدم منذنبك و ما تاءخر...)) و ارتباط آن با فتح مبين
• وجود متعددى كه در بيان معنى و مفاد آيه فوق گفته شده است
• اشكال سوم : آمرزش گناهان بطور مطلق لازمه اش جايز بودن ارتكاب گناهان غيرقابل آمرزش همچون شرك به خدا است
• نظريه سيد مرتضى در توجيه غفران نبوت پيامبران
• مراد و مقصود از ((نصر عزيز)) در آيه ((ينصرك الله نصرا عزيزا))
• مراد از ((سيكينت )) و انزال آن بر قلوب مؤ منين
• سخن بعضى كه گفته اند مراد از ((انزل )) اسكان و قرار دادن است و رد سخن آنان
• (بيان اينكه ايمان علم و عمل - با هم - است و شدت و ضعف ايمان ناشى از شدت و ضعف علمو عمل است )
• سخن كسانى كه گفته اند: ايمان شدت و ضعف نمى پذيرد وعمل ربطى به ايمان ندارد و بيان ضعف و بى پايگى اين سخن
• بيان ضعف و بى پايگى اين سخن
• سخن بعضى از مفسرين درباره زيادت ايمان در آيه ((ليزدادوا ايمانا مع ايمانهم ))
• معناى اينكه فرمود: جنود آسمانها و زمين از آن خدا است
• روايتى پيرامون ماجراى صلح حديبيه و نزول آيات : ((انا فتحنا لك فتحا مبينا...))
• روايتى از ابن عباس در شر واقعه صلح حديبيه
• روايتى ديگر درباره جريان صلح حديبيه
• مضمون عهدنامه صلح حديبيه
• كاتب رسول خدا در معاهده صلح حديبيه على بن ابى طالب عليه السلام بود
• روايتى به نقل از تفسير ((الدرا المنثور)) در بيان شاءننزول سوره فتح
• دو روايت در بيان معناى آيه : ((ليغفر لك اللّه ما تقدم من ذنبك و ما تاءخر...))
• روايتى در باره مراد از ((سيكينت )) و روايتى درباره اينكه ايمانعمل است و شدت و ضعف و زيادت و نقصان دارد

• آيه ۲-۳
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• نكته ها:
• ۱ - پاسخ به چند سؤ ال مهم
• ۲ - منظور از ((ما تقدم )) و ((ما تاخر)) چيست ؟

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - صلح حدیبیه، مایه شوکت اسلام و فروخفتن کینه ها و خصومت هاى مشرکان نسبت به پیامبر(ص) (لیغفر لک اللّه ما تقدّم من ذنبک و ما تأخّر) با توجه به این که در این آیات، غفران مترتب بر فتح شده است، مى توان پى برد که مراد از «غفران» و «ذنب» معناى رایج آن نیست; زیرا ربطى میان صلح حدیبیه و بخشش گناهان دیده نمى شود. بر این اساس معناى دیگرى این جا مراد است و آن این که بعثت پیامبر(ص)، آن حضرت را در نظر دشمنانش گنه کار و متهم مى نمود; ولى در پرتو صلح حدیبیه، زمینه نشر دعوت پیامبر(ص) و بازشناخت شخصیت، اوصاف و خصال کریمانه آن حضرت فراهم آمد.

۲ - صلح حدیبیه، کاهش دهنده کینه مشرکان نسبت به پیامبر(ص)، در زمینه هاى مورد اختلاف آنان، قبل از هجرت و پس از آن * (إنّا فتحنا لک فتحًا مبینًا . لیغفر لک اللّه ما تقدّم من ذنبک و ما تأخّر) منظور از «ما تقدّم» و «ما تأخّر»، امور قبل از هجرت و پس از آن است.

۳ - مشرکان، تنها تسلیم و متواضع در برابر قدرت سیاسى و نظامى و نه منطق و برهان* (إنّا فتحنا ... لیغفر لک اللّه) مراد از «غفران ذنب»، مى تواند زدایش بدگمانى ها و بدخواهى ها از سینه دشمنان باشد. با توجه به این نکته، از مجموع دو آیه استفاده مى شود که دل هاى سخت مشرکان با منطق وحى، رام نگشته ولى با پیروزى سیاسى پیامبر(ص) در صلح حدیبیه، به تسلیم و تواضع واداشته شده است.

۴ - پیامبر(ص)، از نگاه مشرکان، فردى گنه کار و برهم زننده نظم اجتماعى شرک (لیغفر لک اللّه ما تقدّم من ذنبک و ما تأخّر) «ذنبک» به معناى اتهام ها و گناهانى است که مشرکان، براى پیامبر(ص) برمى شمردند; زیرا با بعثت آن حضرت، حرمت بت ها درهم ریخت، نظم جاهلى جامعه شرک - با ایمان آوردن طبقات مختلف اجتماعى - بر هم خورد و این همه امورى بود که از نظر مشرکان، جرم و گناه پیامبر(ص) تلقى مى شد.

۵ - صلح حدیبیه، اتمام نعمت خداوند بر پیامبر(ص) (لیغفر لک اللّه ... و یتمّ نعمته علیک) «یتمّ نعمته» بیانگر پیامد و نتیجه مستقیم صلح حدیبیه است.

۶ - صلح حدیبیه، پایانى بر خصومتورزى بى امان مشرکان علیه اسلام و نعمتى والا براى پیامبر(ص) و مسلمانان (إنّا فتحنا لک فتحًا مبینًا ... و یتمّ نعمته علیک) اهمیت صلح حدیبیه و اطلاق «فتح مبین» بر آن، از آن جهت است که این صلح، مقطع جدیدى در روابط و نگرش مشرکان نسبت به اسلام و مسلمانان به وجود آورد و چه بسا نعمت شمردن آن نیز بر این پایه بوده است.

۷ - نوید الهى، به تحقق نعمت کامل فتح مکه، در پى صلح حدیبیه (إنّا فتحنا لک ... و یتمّ نعمته علیک) «یتمّ نعمته» بیانگر نتیجه اى است که خداوند نوید تحقق آن را به پیامبر(ص) داد; یعنى، صلح حدیبیه راه را با مسالمت بر روى مسلمانان باز کرد و این نعمت بزرگى بود; اما اتمام این نعمت در آن روز صورت مى گرفت که مسلمانان فاتح مکه و صاحب اختیار آن باشند.

۸ - زدایش عداوت هاى مشرکان نسبت به پیامبر(ص)، نعمتى والا از سوى خداوند براى آن حضرت (لیغفر لک ... و یتمّ نعمته علیک ) «و یتمّ...» ممکن است تفسیر «لیغفر...» باشد; یعنى، نفس غفران، نعمت خداوندى است.

۹ - صلح با مشرکان، در شرایط سخت و دشوار مکه، نعمتى بزرگ و راه گشاى حرکت هاى سرنوشت ساز بعدى پیامبر(ص) * (فتحنا لک فتحًا ... و یتمّ نعمته علیک و یهدیک صرطًا مستقیمًا) با توجّه به این که صلح حدیبیه، در شرایط دشوار صورت گرفته است; احتمال مى رودکه نعمت شمرده شدن آن، از این جهت بوده که فرصتى براى تجدید قوا پدید آورده و راه را به سوى حرکت هاى مهم بعدى گشوده است (و یهدیک صراطاً مستقیماً).

۱۰ - پیامبر(ص)، در مراحل مختلف زندگى خویش، بهره مند از هدایت هاى الهى به سوى راستى و درستى (و یهدیک صراطًا مستقیمًا)

۱۱ - پیامبر(ص)، نیازمند هدایت الهى، براى رهنمون شدن به راه راست و صلاح (و یهدیک صرطًا مستقیمًا)

روایات و احادیث

۱۲ - «قال الرضا(ع): لم یکن أحد عند مشرکى أهل مکّة أعظم ذنباً من رسول اللّه(ص) لأنّهم کانوا یعبدون من دون اللّه ثلثمأة و ستّین صنماً، فلمّا جاءهم(ص) بالدعوة إلى کلمة الإخلاص، کبر ذلک علیهم و عظم ... فلمّا فتح اللّه عزّوجلّ على نبیّه(ص) مکة قال له یا محمّد: «إنّا فتحنا لک [مکة] فتحاً مبیناً لیغفر لک اللّه ما تقدّم من ذنبک و ما تأخّر» عند مشرکى أهل مکة; امام رضا(ع) فرمود: هیچ کس در نزد مشرکان عرب، گناهش از گناه رسول خدا(ص) بزرگ تر نبود; زیرا مشرکان ۳۶۰ بت را مى پرستیدند و چون پیامبر(ص) آنان را به کلمه توحید و اخلاص دعوت کرد، در نظر آنان [گناه] بزرگ و عظیم بود ... پس چون خداى عزّوجلّ، مکه را براى پیامبرش فتح کرد; به آن حضرت فرمود: اى محمد! ما مکه را با فتح آشکارى براى تو فتح کردیم، تا خدا گناهان گذشته و آینده تو در نزد مشرکان اهل مکه را بپوشاند».

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۲، ۴، ۶، ۹; زمینه عزت اسلام ۱
• بشارت: بشارت فتح مکه ۷
• خدا: اتمام نعمت خدا ۵; بشارتهاى خدا ۷; نعمتهاى خدا ۸; هدایتهاى خدا ۱۰
• صراطمستقیم: هدایت به صراطمستقیم ۱۰، ۱۱
• صلح حدیبیه: آثار صلح حدیبیه ۱، ۲، ۶، ۷
• محمد(ص): اتمام نعمت بر محمد(ص) ۵; تهمت اخلالگرى به محمد(ص) ۴; تهمت گناه به محمد(ص) ۴; زمینه پیروزى محمد(ص) ۹; عفو مشرکان از محمد(ص) ۱۲; محمد(ص) و گناه ۱۲; نعمتهاى محمد(ص) ۶; نعمتهاى محمد(ص) ۸; نیازهاى معنوى محمد(ص) ۱۱; هدایت محمد(ص) ۱۰
• مسلمانان: نعمتهاى مسلمانان ۶
• مشرکان: بینش مشرکان ۴; بى منطقى مشرکان ۳; پایان دشمنى مشرکان ۶; تسلیم مشرکان ۳; تهمتهاى مشرکان ۴; زمینه رفع دشمنى مشرکان ۱; زمینه رفع کینه مشرکان ۱، ۲; صلح با مشرکان ۹; ضعف مشرکان ۳; مشرکان و محمد(ص) ۲; ویژگیهاى مشرکان ۳
• مشرکان مکه: بینش مشرکان مکه ۱۲
• مهتدین :۱۰
• نعمت: مراتب نعمت ۹; نعمت بزرگ ۹; نعمت رفع دشمنى مشرکان ۸; نعمت صلح حدیبیه ۵، ۶، ۹
• نیازها: نیاز به هدایتهاى خدا ۱۱