الشورى ٢٣
ترجمه
| الشورى ٢٢ | آیه ٢٣ | الشورى ٢٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«عَلَیْهِ»: در برابر آن همه فضل و لطفی که در آخرت نصیب مؤمنان نیکوکار می‌شود. در برابر تبلیغ رسالت و رنج دعوت. «إِلاّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی»: مگر شور و شوق تقرّب به خدا با انجام حسنات و دوری از سیّئات. یعنی آنچه از شما می‌خواهم در پیش گرفتن راه خدا است (نگا: فرقان / ). «الْقُرْبی»: تقرّب. «یَقْتَرِفْ»: کسب کند. به دست آورد. «حُسْناً»: زیبائی. «نَزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْناً»: بر زیبائی حسنه او می‌افزائیم. یعنی آن را جزای مضاعف می‌دهیم و ده برابر و بیشتر بشمار می‌آوریم (نگا: انعام / بقره / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
أَمْ تَسْأَلُهُمْ خَرْجاً فَخَرَاجُ... (۱) إِنَ اللَّهَ لاَ يَظْلِمُ مِثْقَالَ... (۳)
يَا قَوْمِ لَکُمُ الْمُلْکُ... (۱) وَ قَرْنَ فِي بُيُوتِکُنَ وَ لاَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۱۷ - ۲۶ سوره شورى
- مقصود از ((كتاب )) و ((ميزان )) در آيه : ((الله الذىانزل الكتاب بالحق و الميزان ....))
- سخن ديگر مفسرين در معناى ((ميزان ))
- معناى اينكه فرمود: خدا به بندگان خود ((لطيف )) است
- مقصود از زراعت آخرت و زراعت دنيا و اينكه فرمود در زراعت آخرت مى افزاييم
- استخدام در اين آيه و حاصل معناى آن و آيه قبلى
- توضيح و تفسير آيه : ((قل لا اسالكم عليه اجرا الا الموده فى القربى ))
- بررسى اقوال مختلف مفسرين درباره مراد از مودت قرباىرسول خدا (ص )
- قول بعضى كه خطاب در آيه را به انصار دانسته اند نه قريش
- قول به اينكه مراد از مودت به قربى مودت خود قربى است واشكال آن
- مودت به قربى نمى تواند كنايه از صله رحم باشد
- آنچه در آيه شريفه مودت است نه تودد
- بيان اين وجه كه مقصود از مودت قربى ، محبت عترت واهل بيت پيامبر (عليهم الصلاة و السلام ) است
- بطلان گفتار كسانى كه بر اين وجه ايراد گرفته اند
- تاءييداتى بر وجه اخير كه مراد از مودت ، مودت به اهل بيت عليه السلام باشد
- اشاره به معناى اينكه خداوند بر حسن عمل مى افزايد
- وجوه مختلف در معناى جمله ((فان يشاء الله يختم على قلبك ))
- (رواياتى درباره اينكه در آيه مودت مراد از قربىاهل بيت رسول الله (ص ) است
نکات آیه
۱ - فضل و بخشش بى کران الهى در بهشت، بشارت خداوند به مؤمنان نیک کردار (و الذین ءامنوا و عملوا الصلحت ... ذلک الذى یبشّر اللّه عباده الذین ءامنوا و عملوا الصلحت) «ذلک» اشاره به بهشت و تفضل الهى دارد که در آیه قبل ذکر شده است.
۲ - اهل ایمان و عمل صالح، بندگان خاص و مقرب خداوند (یبشّر اللّه عباده الذین ءامنوا و عملوا الصلحت) از اضافه «عباده» به ضمیر راجع به «اللّه» - که اضافه تشریفیه است - برداشت یاد شده استفاده مى شود.
۳ - دستابى به بهشت و نعمت هاى فراوان آن، منوط به عبودیت و بندگى انسان به درگاه خداوند است. (یبشّر اللّه عباده الذین ءامنوا) ذکر کلمه «عباد»، مى تواند اشعار به این داشته باشد که عبودیت بندگان صالح، موجب برخوردارى آنان از بهشت و نعمت هاى آن شده است.
۴ - ایمان و عمل صالح، تجلى عبودیت و بندگى انسان به درگاه خداوند است. (عباده الذین ءامنوا و عملوا الصلحت) توصیف بندگان خداوند به مؤمنان داراى عمل صالح، حکایت از آن دارد که ایمان و عمل صالح، تبلورى از عبودیت و بندگى او است.
۵ - جایگاه والاى ایمان و عمل صالح در پیشگاه خدا (و الذین ءامنوا و ... الذین ءامنوا و عملوا الصلحت) با توجه به تأکید خدا در این آیه و آیه قبل درباره ایمان و عمل صالح، ارزش و اهمیت آن استفاده مى شود.
۶ - تشویق و بشارت، شیوه اى کار آمد در زمینه هدایت و تربیت انسان (یبشّر اللّه عباده الذین ءامنوا)
۷ - تمامى ره پویان مسیر هدایت، حتى بندگان مقرب الهى، نیازمند بشارت هاى پیوسته و مستمر خداهستند. (یبشّر اللّه عباده الذین ءامنوا و عملوا الصلحت) برداشت یاد شده باتوجّه به دومطلب است: الف) بندگان مقرب الهى از «عباده الذین ءامنوا» استفاده مى شود. ب) با توجه به واژه «یبشّر» - که از باب تفعیل و مفید تکرار است - این نکته بر مى آید که مؤمنان صالح، نیازمند بشارت هاى مداوم خداوند هستند.
۸ - پیامبر(ص) در راه انجام رسالت خویش، پاداشى جز مودت نزدیکانش (اهل بیت) نطلبیده است. (قل لا أسئلکم علیه أجرًا إلاّ المودة فى القربى) براساس روایات فراوان و آراى بسیارى از مفسران، منظور از قربى «اهل بیت» پیامبر(ص) است.
۹ - پیامبر(ص)، مأمور به انجام رسالت خویش، بى هیچ چشمداشت مادى از مردم (قل لا أسئلکم علیه أجرًا)
۱۰ - محبت مؤمنان نسبت به اهل بیت، پاداشى تعیین شده از جانب خداوند براى پیامبر(ص) (قل لا أسئلکم)
۱۱ - لزوم تبلیغ دین، بدون چشمداشت مادى (قل لا أسئلکم علیه أجرًا) از این که پیامبر(ص) مکلف شده است که مطالبه اجر و مزد نکند، چنین بر مى آید که مبلغان الهى نباید اجر و پاداش مادى را هدف خویش قرار دهند.
۱۲ - امت اسلامى، موظف به داشتن محبت اهل بیت پیامبر(ص) (قل لا أسئلکم علیه أجرًا إلاّ المودة فى القربى)
۱۳ - اهمیت و ارزش والاى محبت به اهل بیت، در مجموعه تکالیف دین (قل لا أسئلکم علیه أجرًاإلاّ المودة فى القربى) این که تنها دوستى اهل بیت پاداش رسالت پیامبر قرار گرفته، نشانگر اهمیت والاى دوستى آنان است.
۱۴ - مؤمنان در برابر تلاش هاى پیامبران، موظف به قدردانى و سپاسگزارى (قل لا أسئلکم علیه أجرًا إلاّ) آیه شریفه، اصل اجر و مزد خواهى در برابر رسالت را نفى نکرده; بلکه جنبه مادى آن راانکار نموده است.
۱۵ - تمامى اعمال نیک آدمى حتى کوچک ترین آنها، برخوردار از پاداش افزون الهى (و من یقترف حسنة نزد له فیها حسنًا) تنکیر «حسنة» براى تنویع است و شامل تمامى اعمال مؤمنان - از کوچک ترین تا بزرگ ترین آنها - مى شود.
۱۶ - جبران کاستى اعمال نیک مؤمنان، از سوى خداوند (و من یقترف حسنة نزد له فیها حسنًا) برداشت یاد شده بنابر نظر عده اى از مفسران است که «نزد له فیها حسناً» را بدین معنا گرفته اند: اگر در انجام عمل نیک نقص و کاستى باشد، خداوند آن را جبران نموده و بر حسن آن مى افزاید.
۱۷ - محبت اهل بیت، برجسته ترین عمل نیک اهل ایمان (قل لا أسئلکم ... إلاّالمودة فى القربى و من یقترف حسنة نزد له فیها حسنًا) برداشت یاد شده بنابراین نکته است که مراد از «حسنة» مودت فى القربى باشد - چنان که از سیاق آیه استفاده مى شود - و نیز با توجه به اهمیت مودت اهل بیت است که در فراز قبل مطرح شده بود.
۱۸ - دوستى عترت پیامبر(ص)، موجب بهره مندى مؤمنان از پاداش مضاعف الهى (إلاّ المودة فى القربى و من یقترف حسنة نزد له فیها حسنًا) مراد از «من» در «من یقترف حسنة» به قرینه ذکر آن پس از «إلاّ المودة فى القربى» مؤمنان دوستدار عترت هستند. گفتنى است که در برداشت یاد شده مراد از «نزد له فیها حسناً» - طبق نظر عده اى از مفسران - افزایش پاداش الهى در نظر گرفته شده است.
۱۹ - خداوند، غفور (آمرزنده) و شکور (سپاسگزار) است. (إنّ اللّه غفور شکور)
۲۰ - پذیرش کمترین عمل نیک مؤمنان از سوى خداوند، نشانى از ارج گذارى او به بندگان خود (و من یقترف حسنة ... إنّ اللّه غفور شکور)
۲۱ - تکمیل نقایص عملکرد نیک از سوى خدا، نشانى از مغفرت بى پایان او است. (و من یقترف ... إنّ اللّه غفور شکور)
۲۲ - مودت اهل بیت پیامبر(ص)، زمینه ساز برخوردارى انسان از غفران و لطف الهى (قل لا أسئلکم علیه أجرًا إلاّ المودة فى القربى ... غفور شکور) با توجه به این که «إنّ اللّه غفور شکور» پس از طرح محبت اهل بیت ذکر گردیده، مطلب بالا را مى توان استفاده کرد.
۲۳ - پاداش مضاعف خداوند به اعمال نیک مؤمنان، جلوه اى از غفران و سپاسگزارى او است. (و من یقترف ... إنّ اللّه غفور شکور)
روایات و احادیث
۲۴ - «محمدبن مسلم قال: سمعت أباجعفر(ع) یقول: فى قول اللّه «قل لا أسئلکم علیه أجراً إلاّ المودّة فى القربى» یعنى فى أهل بیته;[۱] محمدبن مسلم مى گوید: از امام باقر(ع) شنیدم که درباره آیه «قل لا أسئلکم علیه أجراً إلاّ المودّة فى القربى» فرمود: یعنى درباره اهل بیت او...».
۲۵ - «على بن أبى طالب یقول: سمعت رسول اللّه(ص) یقول: لما نزلت الآیة «قل لا أسئلکم علیه أجرًا إلاّ المودة فى القربى» قال جبرئیل(ع) یا محمد(ص) إنّ لکلّ دین أصلاً و دعامة و فرعاً و بنیاناً و إنّ أصل الدین و دعامته قول «لا إله إلاّ اللّه» و إنّ فرعه و بنیانه محبتکم أهل البیت;[۲] امام على(ع) مى فرماید: از رسول خدا شنیدم که مى فرمود: چون آیه «قل لا أسئلکم علیه أجراً إلاّ المودّة فى القربى» نازل شد. جبرئیل گفت : اى محمد هر دینى داراى یک پایه و زیربنا است و یک فرع و روبنا. پایه و زیر بناى این دین کلمه «لا إله إلاّ اللّه» است و فرع و رو بناى آن محبت شما اهل بیت».
۲۶ - «عن إبن عباس(رض) قال: لمّا نزلت «قل لا أسئلکم علیه أجراًإلاّ المودة فى القربى» قالوا یا رسول اللّه من قرابتک الذین وجبت علینا مودتهم؟ قال: على و فاطمة و ابناهما;[۳] از ابن عباس نقل شده است که گفت: هنگامى که آیه «قل لا أسئلکم علیه أجراً إلاّ المودة فى القربى» نازل شد گفتند یا رسول اللّه آن نزدیکان تو که دوستى آنان بر ما واجب شده است چه کسانى هستند؟ فرمود: على و فاطمه و دو فرزندانشان».
موضوعات مرتبط
- آمرزش: زمینه آمرزش ۲۲
- اسماء و صفات: شکور ۱۹; غفور ۱۹
- امام حسن(ع): اهمیت محبت به امام حسن(ع) ۲۶
- امام حسین(ع): اهمیت محبت به امام حسین(ع) ۲۶
- امام على(ع): اهمیت محبت به امام على(ع) ۲۶
- انبیا: تشکر از انبیا ۱۴
- انسان: نیازهاى معنوى انسان ها ۷
- اهل بیت(ع): آثار محبت اهل بیت(ع) ۱۸، ۲۲; اهمیت محبت اهل بیت(ع) ۱۲، ۱۳، ۱۷، ۲۵; محبت اهل بیت(ع) ۸، ۱۰
- ایمان: آثار ایمان ۴; فضیلت ایمان ۵
- بشارت: بشارت بهشت ۱
- بندگان خدا: ۲ نیازهاى معنوى بندگان خدا ۷
- بهشت: زمینه نعمتهاى بهشت ۳; موجبات بهشت ۳
- پاداش: عوامل پاداش مضاعف ۱۸
- تبلیغ: اهمیت تبلیغ مجانى ۱۱; تبلیغ مجانى ۹; عوامل مؤثر در تبلیغ ۱۱
- تربیت: بشارت در تربیت ۶; تشویق در تربیت ۶; روش تربیت ۶
- تکلیف: مهمترین تکلیف ۱۳
- خدا: آمرزشهاى خدا ۲۲; بشارتهاى خدا ۱; پاداشهاى خدا ۱۵; زمینه لطف خدا ۲۲; نشانه وسعت آمرزشهاى خدا ۲۱; نشانه هاى آمرزشهاى خدا ۲۳; نشانه هاى شکرگزارى خدا ۲۳
- صالحان: بشارت به صالحان ۱; تقرب صالحان ۲; عبودیت صالحان ۲; مقامات صالحان ۲
- عبودیت: آثار عبودیت ۳; نشانه هاى عبودیت ۴
- عمل: پاداش عمل ۱۵; جبران نقص عمل پسندیده ۲۱
- عمل صالح: آثار عمل صالح ۴; پاداش مضاعف عمل صالح ۲۳; فضیلت عمل صالح ۵
- فاطمه(ع): اهمیت محبت به فاطمه(ع) ۲۶
- فضل خدا: مشمولان فضل خدا ۱۵
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۱۶، ۲۰
- مؤمنان: بشارت به مؤمنان ۱; بهترین عمل مؤمنان ۱۷; پاداش مضاعف مؤمنان ۱۸، ۲۳; تقرب مؤمنان ۲; تکلیف مؤمنان ۱۴; جبران نقص عمل مؤمنان ۱۶; عبودیت مؤمنان ۲; عمل پسندیده مؤمنان ۱۶، ۱۷; فضایل مؤمنان ۲۰; قبول عمل پسندیده مؤمنان ۲۰; محبت مؤمنان ۱۰; مقامات مؤمنان ۲
- محمد(ص): پاداش محمد(ص) ۱۰; مراد از ذوالقرباى محمد(ص) ۲۴، ۲۶; مزد رسالت محمد(ص) ۸، ۹
- مسلمانان: تکلیف مسلمانان ۱۲
- مقربان: ۲ نیازهاى معنوى مقربان ۷
- مهتدین: نیازهاى معنوى مهتدین ۷
- نیازها: نیاز به بشارتهاى خدا ۷
- هدایت: بشارت در هدایت ۶; تشویق در هدایت ۶; روش هدایت ۶
