الأنبياء ٢٨
ترجمه
الأنبياء ٢٧ | آیه ٢٨ | الأنبياء ٢٩ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ مَاخَلْفَهُمْ»: (نگا: بقره / . «خَشْیَةِ»: خوف همراه با تعظیم و تکریم و هیبت و رهبت (نگا: فاطر / ). «مُشْفِقُونَ»: افراد ترسان. اشخاص برحذر.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
اللَّهُ لاَ إِلٰهَ إِلاَّ هُوَ... (۶) لَنْ يَسْتَنْکِفَ الْمَسِيحُ أَنْ... (۰) يَوْمَئِذٍ لاَ تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ... (۲) اللَّهُ لاَ إِلٰهَ إِلاَّ هُوَ... (۵) وَ لاَ تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ... (۱) وَ لاَ تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱۶ - ۳۳ سوره انبياء
- استدلال بر حقيقت معاد و حقانيت دعوت پيامبر(صلى الله عليه و آله )
- آفرينش آسمان و زمين عبث و به انگيزه لهو و لعب نبوده است
- بيان ملازمه بين لهو و لعب نبودن خلقت زمين و آسمان با حقانيت معاد و نبوت
- وجوهى كه مفسرين در معناى آيه :((لو اردنا ان نتخذ لهوا لا تخذناه من لدنا(( گفته اند
- توضيح معنى و مفاد آيه : ((بلنقذف بالحق على الباطل ...(( و اشاراتى درباره حق وباطل
- سنت جارى الهى درباره حق و باطل در جهان
- حال مقربان درگاه الهى (استغراق در عبوديت و استمرار در عبادت ) از آثار مالكيت مطلقه الهى است
- اشاره به معتقد بودن بت پرستان به واجب الوجود، و مورد اختلاف آنان باموحدين
- تقرير و توضيح استدلال بر نفى وجود آلهه جز خدا، در جمله :((لو كان فيهما آلهة الاالله لفسدتا(( و پاسخ به دو شبهه
- بررسى وجوهى كه مفسرين در معناى (لا يسئل عمايفعل و هم يسئلون ) گفته اند
- اختيار اين وجه كه عدم سؤ ال ناشى از مالكيت مطلقه خداوند است
- گفتارى فلسفى و قرآنى پيرامون حكمت خداى تعالى و اينكه افعال او داراى مصلحت است
- معناى حكمت و مصلحت در افعال انسان
- افعال خداوند عين حكمت و مصلحت است لذا مورد سئوال واقع نمى شود
- قول خداوند و فعل او يكى است
- مطالبه ((برهان (( از مشركين در مقابل قرآن و كتب آسمانى پيشين
- بيان حال و وصف ملائكه ، كه نه آلهه بل عباد مكرمون خدايند
- اراده و عمل ملائكه تابع اراده خداوند است
- تقرير برهانى بر توحيد خداى تعالى در ربوبيت و تدبير
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به : قذف به حق برباطل ، وصف ملائكه ، استدلال بر نفى آلهه و...)
- وصف ملائكه از زبان مبارك اميرالمؤ منين (ع ) در نهج البلاغه
- حديث پرمعنائى از پيامبر اكرم (ص ) درباره افعال خداوند و حكمتها و مصالح
- رواياتى درباره شفاعت در قيامت در ذيل (و لا يشفعون الا لمن ارتضى )
نکات آیه
۱- خداوند به تمامى گفتار و کردار ملائکه و گذشته و حال آنان آگاه است. (یعلم ما بین أیدیهم و ما خلفهم )
۲- آگاهى ملائکه از علم مطلق خداوند به تمامى گفتار و رفتار و حالات، موجب انقیاد آنان و بازدارنده ایشان از هرگونه نافرمانى (لایسبقونه ... بأمره یعملون . یعلم ما بین أیدیهم و ما خلفهم ) جمله «یعلم ما...» مى تواند در حکم تعلیل براى آیه قبل (لایسبقونه... بأمره یعملون) باشد; یعنى، چون فرشتگان آگاه اند که خداوند به تمامى حرکات آنان دانا است، از این رو گوش به فرمان خدا و تسلیم محض او هستند.
۳- توجه انسان به علم مطلق خداوند، عامل بازدارنده وى از معصیت و گناه (لایسبقونه ... بأمره یعملون . یعلم ما بین أیدیهم و ما خلفهم )
۴- ملائکه، بدون رضایت خداوند هیچ کس را شفاعت نمى کنند. (لایشفعون إلاّلمن ارتضى ) برداشت یاد شده مبتنى بر این است که مفعول «ارتضى» شفاعت باشد; یعنى، فرشتگان شفاعت نمى کنند، مگر براى کسى که خداوند به شفاعت آنان رضایت دهد.
۵- اطلاع ملائکه از علم گسترده الهى، مانع از شفاعت خودسرانه آنان است. (یعلم ... و لایشفعون إلاّلمن ارتضى )
۶- ملائکه، از حق شفاعت برخوردارند. (لایشفعون إلاّلمن ارتضى )
۷- پندار مشرکان در مستقل بودن فرشتگان در شفاعت (لایشفعون إلاّلمن ارتضى ) از این که استقلال در شفاعت نفى شده، به دست مى آید که مشرکان (مخاطبان این آیه) چنین پندارى داشته اند.
۸- مشرکان، از شفاعت شافعان محروم اند. (لایشفعون إلاّلمن ارتضى ) تأکید خداوند به این که شفاعت ملائکه تنها به رضایت ما است،حکایت از آن دارد که مشرکان از کسانى خواهند بود که خداوند به شفاعت در باره آنان رضایت نخواهد داد گفتنى است که این آیات در باره رد اعتقاد مشرکان و محکومیت آنان است.
۹- شفاعت شافعان (فرشتگان و ...) تنها شامل کسانى مى شود که خدا ازآنان راضى باشد. (لایشفعون إلاّلمن ارتضى ) برداشت یاد شده مبتنى بر این است که مفعول مقدر «ارتضى» ضمیرى باشد که به «مَن» برگردد و تقدیر جمله چنین باشد: «ارتضاه اللّه»; یعنى، کسى که خدا از او راضى است و همه کارهایش مورد رضایت و پسند خداوند است.
۱۰- جلب رضایت خداوند، شرط برخوردار شدن از شفاعت شافعان (فرشتگان و ...) (لایشفعون إلاّلمن ارتضى )
۱۱- فرشتگان، بر اثر ترس از خداوند، هراسان و نگران اند. (و هم من خشیته مشفقون ) برداشت یاد شده بر این اساس است که «مِن» براى تعلیل و سببیت باشد.
۱۲- ترس فرشتگان از خداوند، آمیخته با تعظیم، احترام و توجه ویژه به خداوند است. (و هم من خشیته مشفقون ) «خشیت» ترس توأم با تعظیم و احترام و «اشفاق» ترس آمیخته با عنایت است (مفردات راغب).
۱۳- لزوم بیم و هراس بندگان از خداوند، هر چند داراى مرتبه اى والا باشند. (بل عباد مکرمون ... و هم من خشیته مشفقون )
۱۴- مقام عصمت، مانع از خوف و هراس از خداوند نیست. (و هم بأمره یعملون ... و هم من خشیته مشفقون )
۱۵- خشیت و ترس از خداوند، از ویژگى هاى بندگان مقرب و از اوصاف پسندیده است. (بل عباد مکرمون ... و هم من خشیته مشفقون )
روایات و احادیث
۱۶- «عن موسى بن جعفر(ع): أما قول اللّه عزّوجلّ «و لایشفعون إلاّلمن ارتضى» فإنّهم لایشفعون إلاّ لمن ارتضى اللّه دینه و الدین الإقرار بالجزاء على الحسنات و السیئات; از امام موسى بن جعفر(ع) روایت شده است: اما قول خداوند - عزّوجلّ - «و لایشفعون إلاّلمن ارتضى» [معنایش این است که] آنان شفاعت نمى کنند، مگر براى کسى که خدا دین او را پسندیده است و دین [پسندیده] اقرار به جزا بر نیکى ها و بدى ها است».[۱]
موضوعات مرتبط
- اخلاق: فضایل اخلاقى ۱۵
- بندگان خدا: خشیت بندگان خدا ۱۳
- ترس: ترس از خدا ۱۵
- خدا: آثار جلب رضایت خدا ۱۰; آثار رحمانیت خدا ۴; آثار رضایت خدا ۹، ۱۶ ;احترام به خدا ۱۲; علم غیب خدا ۱; وسعت علم خدا ۲، ۵
- ذکر: آثار ذکر علم خدا ۳
- شفاعت: شرایط شفاعت ۹، ۱۰، ۱۶; محرومان از شفاعت ۸; موانع شفاعت بیجا ۵
- عصمت: آثار عصمت ۱۴
- گناه: موانع گناه ۳
- مشرکان: بینش مشرکان ۷; محرومیت مشرکان ۸
- معصومان: خشیت معصومان ۱۴
- مقربان: خشیت مقربان ۱۵; ویژگیهاى مقربان ۱۵
- ملائکه: آثار علم ملائکه ۲، ۵; ادب ملائکه ۱۲; انقیاد ملائکه ۵; خشیت ملائکه ۱۱; سخن ملائکه ۱; شفاعت ملائکه ۶، ۷، ۱۰; عمل ملائکه ۱; عوامل انقیاد ملائکه ۲; منشأ شفاعت ملائکه ۴ موانع عصیان ملائکه ۲; نگرانى ملائکه ۱۱; ویژگیهاى خشیت ملائکه ۱۲
منابع
- ↑ توحید صدوق، ص ۴۰۸، ب ۶۳، ح ۶; نورالثقلین، ج ۳، ص ۴۲۴، ح ۵۰.