الأنبياء ١٧

لَوْ أَرَدْنَا أَنْ‌ نَتَّخِذَ لَهْواً لاَتَّخَذْنَاهُ‌ مِنْ‌ لَدُنَّا إِنْ‌ کُنَّا فَاعِلِينَ‌

ترجمه

مکارم شیرازیبهرامپورفولادوندالهی قمشه‌ایانصاریانآیتیخرمشاهیمجتبویخرمدلصادقی تهرانیمعزی

(بفرض محال) اگر می‌خواستیم سرگرمی انتخاب کنیم، چیزی متناسب خود انتخاب می‌کردیم!

|اگر مى‌خواستيم مشغوليتى بگيريم، قطعا آن را از نزد خود اختيار مى‌كرديم

اگر مى‌خواستيم بازيچه‌اى بگيريم، قطعاً آن را از پيش خود اختيار مى‌كرديم.

اگر می‌خواستیم جهان را به بازی گرفته و کاری بیهوده انجام دهیم می‌کردیم.

اگر می خواستیم بازیچه و سرگرمی انتخاب کنیم، چنان چه، [بر فرض محال] کننده [این کار] بودیم، آن را از نزدِ ذاتِ خود [برابر با شأنمان] انتخاب می کردیم [نه از آسمان و زمین که مملوکِ ما هستند.]

اگر خواستار بازيچه‌اى مى‌بوديم خود آن را مى‌آفريديم، اگر خواسته بوديم.

اگر می‌خواستیم که بازیچه بگیریم، به اختیار خویش می‌گرفتیم که ما کاردانیم‌

اگر مى‌خواستيم سرگرمى و بازيچه‌اى بگيريم- مثل آنكه گفتند خدا همسر و فرزند و شريك گرفت-، آن را از نزد خويش مى‌گرفتيم، اگر كننده [اين كار] بوديم.

(به فرض محال) اگر می‌خواستیم سرگرمی انتخاب کنیم، چیزی مناسب خود انتخاب می‌کردیم (و لهو و لعب خدایانه‌ای برمی‌گزیدیم). ما چنین کاری را نمی‌کنیم.

اگر بخواهیم بازیچه‌ای برگیریم، به‌راستی آن را از پیش خود اختیار می‌کنیم‌؛ اگر کننده‌(ی این کار) بوده‌ایم.

اگر می‌خواستیم برگیریم سرگرمیی همانا برمی گرفتیمش از نزد خود اگر بودیم کنندگان‌

الأنبياء ١٦	آیه ١٧	الأنبياء ١٨
سوره : سوره الأنبياء نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مِن لَّدُنَّا»: متناسب با شأن خدایانه خود. «إِن کُنَّا فَاعِلِینَ»: اگر چنین کاری می‌کردیم. ما چنین کاری نمی‌کنیم. با توجّه به معنی دوم، حرف «إِنْ»: نافیه است (نگا: مریم / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

لَوْ أَرَادَ اللَّهُ‌ أَنْ‌ يَتَّخِذَ... (۲)

ذٰلِکَ‌ هُدَى‌ اللَّهِ‌ يَهْدِي‌ بِهِ‌... (۱)

تفسیر

المیزاننمونهتسنیمنور

• آيات ۱۶ - ۳۳ سوره انبياء
• استدلال بر حقيقت معاد و حقانيت دعوت پيامبر(صلى الله عليه و آله )
• آفرينش آسمان و زمين عبث و به انگيزه لهو و لعب نبوده است
• بيان ملازمه بين لهو و لعب نبودن خلقت زمين و آسمان با حقانيت معاد و نبوت
• وجوهى كه مفسرين در معناى آيه :((لو اردنا ان نتخذ لهوا لا تخذناه من لدنا(( گفته اند
• توضيح معنى و مفاد آيه : ((بلنقذف بالحق على الباطل ...(( و اشاراتى درباره حق وباطل
• سنت جارى الهى درباره حق و باطل در جهان
• حال مقربان درگاه الهى (استغراق در عبوديت و استمرار در عبادت ) از آثار مالكيت مطلقه الهى است
• اشاره به معتقد بودن بت پرستان به واجب الوجود، و مورد اختلاف آنان باموحدين
• تقرير و توضيح استدلال بر نفى وجود آلهه جز خدا، در جمله :((لو كان فيهما آلهة الاالله لفسدتا(( و پاسخ به دو شبهه
• بررسى وجوهى كه مفسرين در معناى (لا يسئل عمايفعل و هم يسئلون ) گفته اند
• اختيار اين وجه كه عدم سؤ ال ناشى از مالكيت مطلقه خداوند است
• گفتارى فلسفى و قرآنى پيرامون حكمت خداى تعالى و اينكه افعال او داراى مصلحت است
• معناى حكمت و مصلحت در افعال انسان
• افعال خداوند عين حكمت و مصلحت است لذا مورد سئوال واقع نمى شود
• قول خداوند و فعل او يكى است
• مطالبه ((برهان (( از مشركين در مقابل قرآن و كتب آسمانى پيشين
• بيان حال و وصف ملائكه ، كه نه آلهه بل عباد مكرمون خدايند
• اراده و عمل ملائكه تابع اراده خداوند است
• تقرير برهانى بر توحيد خداى تعالى در ربوبيت و تدبير
• بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به : قذف به حق برباطل ، وصف ملائكه ، استدلال بر نفى آلهه و...)
• وصف ملائكه از زبان مبارك اميرالمؤ منين (ع ) در نهج البلاغه
• حديث پرمعنائى از پيامبر اكرم (ص ) درباره افعال خداوند و حكمتها و مصالح
• رواياتى درباره شفاعت در قيامت در ذيل (و لا يشفعون الا لمن ارتضى )

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- اراده خداوند، به انجام کارى به منظور بازیچه و سرگرمى خویش تعلق نمى گیرد. (و ما خلقنا ... لعبین . لو أردنا أن نتّخذ لهوًا ) برداشت یاد شده مبتنى براین است که «لو» امتناعیه باشد براین اساس معناى آیه چنین مى شود: «اگر ما چیزى را - بر فرض محال و صرف نظر از غیر ممکن بودن آن و یا دون شأن ما بودن آن - به منظور بازیچه و سرگرمى خویش مى گرفتیم...». گفتنى است که برخى از مفسران «إن» در «إن کنّا فاعلین» را نافیه دانسته اند; که در این صورت مؤید برداشت یاد شده خواهد بود.

۲- مخلوقات، هرگز اسباب سرگرمى و لعب و لهو آفریدگار خویش نیستند. (لو أردنا أن نتّخذ لهوًا لاَتّخذنه من لدنّا إن کنّا فعلین )

۳- توانایى بر آفریدن جهان کنونى براى بازیچه و سرگرمى خویش، تنها در قلمرو قدرت خدا است و هیچ موجودى قادر بر انجام این کار نیست. (لو أردنا أن نتّخذ لهوًا لاَتّخذنه من لدنّا ) برداشت یاد شده مبتنى بر این نکته است که «من لدنّا»، معناى «من جهة قدرتنا» را افاده کند (چنان که برخى از مفسران بزرگ بر این نظرند). و یا این که «من لدنّا» (ظرف مختص) در قبال «من لدن غیرنا» باشد. براین اساس پیام آیه چنین مى شود: «اگر بنا بود جهان را سرگرمى خود قرار دهیم، باز این کار تنها در توان ما است نه خدایان ادعایى مشرکان و یا دیگر قدرت ها; پس قدرت و ربوبیت مطلقه در انحصار خدا است». گفتنى است آمدن «لدنّا» - که براى ابتداى غایت است - به جاى «عندنا» - که براى صرف حضور است - مؤید برداشت یاد شده است.

۴- اگر خداوند - برفرض محال - به منظور سرگرمى خود جهانى مى آفرید، جهان طبیعت، شایسته این منظور نبود; بلکه جهانى برتر از آن را انتخاب مى کرد. (لو أردنا أن نتّخذ لهوًا لاَتّخذنه من لدنّا إن کنّا فعلین ) برداشت یاد شده مبتنى براین احتمال است که «من لدنّا»به معناى «ممّا عندنا» باشد و یا معناى «ممّا یلیق بحضرتنا...» را افاده کند; یعنى، بر فرض انتخاب سرگرمى، از عوالم و موجوداتى که پیش خودمان است و مقرّب تر به ما و برتر از جهان طبیعت است (از قبیل مجردات و ...) برمى گزیدیم.

۵- خداوند در کار آفرینش جهان، هدف و مقصودى حق و صحیح داشته است. (و ما خلقنا السماء ... لعبین . لو أردنا أن نتّخذ لهوًا لاَتّخذنه من لدنّا إن کنّا فعلین) خداوند در آیه قبل، آفرینش جهان را هدف دار دانسته و در این آیه براى تأکید بیشتر فرموده است: «ما جهان را به منظور بازیچه و سرگرمى خود نیافریدیم». از مجموع این دو آیه استفاده مى شود که در آفرنش جهان، هدفى لحاظ شده و این هدف هم حق و صحیح است; زیرا مفاد کلمه لعب و لهو، همان معناى باطل است و هرچه باطل نباشد حق و صحیح خواهد بود.

موضوعات مرتبط

• آفرینش: سرگرمى با آفرینش ۳، ۴; قانونمندى آفرینش ۵; هدفدارى آفرینش ۵
• توحید: توحید افعالى ۳
• خدا: خالقیت خدا ۳; خدا و لعب ۱، ۲، ۳، ۴; خدا و لهو ۱، ۲، ۳، ۴; قدرت خدا ۳; متعلق اراده خدا ۱
• موجودات: حقیقت موجودات ۲; سرگرمى با موجودات ۲