النمل ٨٢
ترجمه
| النمل ٨١ | آیه ٨٢ | النمل ٨٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«وَقَعَ»: رخ داد. فرا رسید. حتمی و ثابت شد (نگا: اعراف / و و یونس / ، واقعه / حاقّه / ). در اینجا مراد نزدیک شدن قیامت و پیدایش نشانه‌های ظهور آن است. «الْقَوْلُ»: فرمان و حکم خدا. مراد فرموده خداوندی دالّ بر وعید کافران به عذاب است (نگا: اسراء / ، قصص / ، زمر / ، ِ / ). «دَآبَّةً»: جنبنده. حیوان. مراد حیوانی است که دارای مشخّصات و صفات خاصّ خود بوده و ظهور آن یکی از علائم فرا رسیدن قیامت و بسته شدن درگاه توبه است. قرآن به اجمال از آن گذشته است و این ما را بس. احادیث فراوانی را درباره نوع و شکل و محلّ خروج و کارهای وی، به پیغمبر (نسبت داده‌اند که علماء و فقهاء، اغلب آنها را مردود و نامقبول دانسته‌اند (نگا: تفسیر روح‌المعانی، قاسمی، کبیر، الواضح، المراغی). حتی برخی (دَآبَّة) را مفرد و برخی جمع، و گروهی آن را حیوان یا حیوانها، و دسته‌ای آن را انسان یا انسانهای مصلح دانسته‌اند (نگا: تفسیر الواضح، تفسیر عبدالکریم خطیب، نمونه ...). «أَنَّ النَّاسَ ...»: در اصل: بِأَنَّ النَّاسَ ... لاِنَّ النَّاسَ ... است.
تفسیر
- آيات ۸۲ - ۹۳، سوره نمل
- مقصود از ((قول )) و اخراج جنبنده اى از زمين كه با مردم سخن مى گويد
- مراد از ((آيات )) و خشر فوجى از هر امت در آيه : ((و يوم نحشر منكل امة فوجا ممن كذب بآياتنا...))
- مقصود از نفخ در صور در آيه : ((و يوم ينفح فى الصور ففزع من فى السموات و منفى الارض ...)) كدام نفخه است ؟
- وجه اينكه تخريب و ويرانى عالم با پيدايش قيامت را صنع متقن خود خواند (صنع اللهالذى اتقن كل شى ء)
- حمل آيه : ((و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى تمرّمرّ السحاب )) بر حركت جوهرى و برحركت انتقالى زمين
- من ماءمور به عبادت خدا و تلاوت قرآن هستم و بس ، هر كه ايمان آورد براى خود و هر كه گمراه گشت عليه خود
- رواياتى درباره مراد از ((دابة من الاءرض )) در آيه : ((و اذا وقع القول عليهم اخرجنا لهم دابة من الاءرض ))
- چند روايت راجع به مراد از ((حسنه )) در آيه : ((من جاء بالحسنة فله خير منها))
نکات آیه
۱ - تعلق اراده الهى بر خروج جنبنده اى شگفت از زمین در آینده (و إذا وقع القول علیهم أخرجنا لهم دابّة من الأرض) «دابّة» به معناى جنبنده است و نکره آمدن آن، نشانگر عظمت و شگفتى آن مى باشد. گفتنى است که به کارگیرى واژه «إذا» در عبارت «إذا وقع القول...» بیانگر آن است که ظهور آن آیت الهى، امرى قطعى و غیرقابل تخلف است و با توجه به این که این حادثه در گذشته رخ نداده است، معلوم مى شود مربوط به تاریخ آینده بشر است.
۲ - جنبنده شگفت و موعود الهى، موجودى سخنگو، داراى پیام و تذکردهنده روزگار طولانى بى ایمانى بشر (أخرجنا لهم دابّة من الأرض تکلّمهم أنّ الناس کانوا بایتنا لایوقنون) عبارت «أنّ الناس...» مى تواند به تقدیر «بأنّ الناس» و متعلق به «تکلّمهم» باشد. هم چنین مى تواند به تقدیر «لأنّ الناس...» و تعلیل براى «أخرجنا» باشد. برداشت یاد شده بر پایه احتمال اول است; یعنى، آن جنبده به مردم خواهد گفت که... .
۳ - تردید و ناباورى نسبت به آیات الهى، مشکل مجموعه هاى آینده بشرى (أنّ الناس کانوا بایتنا لایوقنون)
۴ - پاکسازى نهایى زمین از وجود کافران، وعده اى حتمى و تخلف ناپذیر (و إذا وقع القول علیهم ... أنّ الناس کانوا بایتنا لایوقنون) تعبیر «أنّ الناس...» دربرگیرنده همه کافران است.
۵ - آینده بشر، شاهد نزول عذاب قهر الهى بر کافران (و إذا وقع القول علیهم) مفسران، کلمه «القول» را کنایه از عذاب گرفته اند.
۶ - نیاز بشر آینده به معجزه اى بزرگ، شگفت و بى سابقه براى گرایش به ایمان (أخرجنا لهم دابّة من الأرض تکلّمهم) بیرون آمدن جنبنده اى سخنگو از زمین پدیده اى است که در گذشته تاریخ سابقه ندارد و نکره آمدن «دابّة» بیانگر عظمت و سترگى آن است.
۷ - اقدام خداوند به اتمام حجت بر کافران، پیش از فرستادن عذاب بر آنان (أخرجنا لهم دابّة من الأرض تکلّمهم) ارائه معجزه به کافران، پیش از هلاک ساختن آنان با «عذاب استیصال»، مى تواند براى این باشد که حجت خدا بر آنان تمام شود و آنان هیچ عذرى نداشته باشند.
۸ - استمرار یافتن تردید و ناباورى بشر نسبت به آیات الهى، عامل نابودى آنان با عذاب قهر الهى (و إذا وقع القول ... أنّ الناس کانوا بایتنا لایوقنون) تعبیر «کانوا بأیاتنا...» بیانگر استمرار یافتن کفر و ناباورى نسبت به آیات الهى است.
۹ - ارائه معجزه اى سترگ، اعطاى فرصتى از سوى خداوند به کافران براى گرایش به ایمان (و إذا وقع القول علیهم أخرجنا لهم دابّة من الأرض تکلّمهم) ارائه معجزه به یک معنا اعطاى فرصت به کافران است تا آن دسته اى که زمینه ایمان آوردن دارند، از این فرصت استفاده کرده و ایمان آورند.
روایات و احادیث
۱۰ - «عن أبى سعید الخدرى قال: سئل رسول اللّه(ص) عن قول اللّه «إذا وقع القول علیهم أخرجنالهم دابّة من الأرض تکلّمهم» قال إذا ترکوا الأمر بالمعروف و النهى عن المنکر وجب السخط علیهم;[۱] از ابى سعید خدرى روایت شده که از رسول اکرم(ص) درباره سخن خدا «إذا وقع القول علیهم أخرجنا لهم دابّة من الأرض تکلّمهم» سؤال شد، فرمود: زمانى که امر به معروف و نهى از منکر را ترک کنند، غضب خدا بر آنان محقق مى گردد».
۱۱ - «عن أبى عمر قال رسول اللّه(ص) إذا کان الوعد الذى قال اللّه: «أخرجنالهم دابّة من الأرض تکلّمهم» قال: لیس ذلک حدیثاً و لا کلاماً و لکنّه سمة تسم من أمرها اللّه به...;[۲] از ابى عمر روایت شده: رسول خدا(ص) فرمود: زمانى که وعده الهى «أخرجنالهم دابّة من الأرض تکلّمهم» فرا رسد، تکلم آن دابّه نه به صورت حدیث است و نه گفتار، بلکه علامتى است که هر که را خداوند امر فرموده به وسیله آن، علامت گذارى مى کند».
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: آثار اصرار بر تکذیب آیات خدا ۸; مکذبان آیات خدا ۳
- آیندگان: مشکلات آیندگان ۳; نیازهاى معنوى آیندگان ۶
- اتمام حجت: آثار اتمام حجت ۷
- امربه معروف: آثار ترک امربه معروف ۱۰
- ایمان: زمینه ایمان ۶، ۹
- خدا: اراده خدا ۱; زمینه غضب خدا ۱۰; عذابهاى خدا ۸; مهلت هاى خدا ۹; وعده هاى خدا ۴، ۵
- دابة الارض: تعالیم دابة الارض ۲; تکلم دابة الارض ۲، ۱۱; حقیقت دابة الارض ۲; خروج دابة الارض ۱; شگفتى دابة الارض ۱
- عذاب: زمینه عذاب ۷; موجبات عذاب ۸
- قرآن: پیشگوییهاى قرآن ۳، ۵
- کافران: اتمام حجت بر کافران ۷; عذاب کافران ۷; فرجام کافران ۴; مهلت به کافران ۹; وعده عذاب کافران ۵; هلاکت کافران ۴
- معجزه: آثار معجزه ۹
- نهى ازمنکر: آثار ترک نهى ازمنکر ۱۰
- نیازها: نیاز به معجزه ۶
