تفسیر:المیزان جلد۱۱ بخش۴۳: تفاوت میان نسخه‌ها

==اقوال مختلف در تفسير جمله: «و من عنده علم الكتاب»==

«'''و من عنده علم الكتاب '''» - يعنى در شهادت ميان من و شما كسانى كه علم كتاب را دارند، كافی اند. بعضى از مفسران گفته اند: مقصود از «كتاب»، لوح محفوظ است. و بنابراين تفسير، مقصود از موصول «من: كسى كه»، خداى سبحان خواهد بود. در حقيقت گفته است: «كفايت مى كند در شهادت خدايی كه نزد اوست علم كتاب».

«قل كفى بالذى يستحق العبادة، و بالذى لا يعلم علم ما فى اللوح الا هو شهيدا بينى و بينكم - بگو آن كس كه مستحق عبادت است و آن كس كه علم لوح محفوظ نزد كسى جز او نيست، بس است براى شهادت بين من و شما».  

و براى تصحيح كلام مزبور، لفظ جلاله «اللّه» را به معناى «الذى يستحق العبادة»، و لفظ «من» را به «الذى» برگردانيده، تا هر دو به صورت وصف درآمده، عطف هم عطف صفت بر صفت شود، و حكم شهادت به ذات داده شود. چيزى كه هست، دو صفت مذكور در دادن حكم دخالت دارند، همان طور كه در خود حكم دخالت دارند - دقّت فرمایيد.

علاوه بر اين كه اگر در آنچه ما در معناى اين شهادت گفتيم، دقّت شود و بدانيم كه مراد از آن تصديق قرآن كريم است بر رسالت خاتم الانبياء، آنگاه خواهيم دانست كه كلمه جلاله «اللّه»، آن طور كه زمخشرى به معناى وصفی اش گرفته نيست، بلكه مراد از آن ذات خداى تعالى است، و شهادت را به ذات مقدس و مستجمع جميع صفات كمال نسبت داده. چون شهادت چنين كسى از هر شهادتى بزرگتر است، همچنان كه خود قرآن فرموده: «قل اىّ شئ اكبر شهادة قل اللّه شهيد بينى و بينكم».

مگر آن كه روايت صحيحى كه بتوان به آن اعتماد نمود، اين احتمال را تأييد كند. علاوه بر اين كه از نقل بر مى آيد مفسران تصريح كرده اند بر اين كه اين سوره در مكه نازل شده است.  

و ثانيا اين كه در پاره اى از سوره هاى مكّى، آيات مدنى وجود دارد، در آن مواردی است كه آيات مدنى در خلال سوره هاى مكّى قرار داده شده است، نه در مثل آيه مورد بحث، كه در آخر سوره قرار دارد، و به آيات اول سوره مرتبط است، و معنا ندارد بعضى از كلام مرتبط به هم چند سال به بيفتد.

جواب اين است كه: باعث خرابى حجت و سقوط آن حجيّت مى شود. زيرا معنا ندارد در پاسخ كسانى كه در مكّه به آن جناب مى گويند: «لست مرسلا - تو پيغمبر نيستى»، گفته شود: شما امروز بدون دليل او را تصديق بكنيد، و دليل او بعدها به شما خواهد رسيد. چون مردمى از علماى اهل كتاب مسلمان مى شوند، و بر رسالت او شهادت مى دهند.

«تلك آيات الكتاب و الذى انزل اليك من ربك الحق ولكن اكثر الناس لا يؤمنون»، و آخر سوره به اول آن و همچنين به وسط آن عطف مى شود كه فرمود: «افمن يعلم انّما انزل اليك من ربك الحق كمن هو اعمى انّما يتذكّر اولوا الالباب».

و اين گفتار از خداى سبحان، در حقيقت يارى كردن قرآن و دفاع از آن است، در قبال توهينى كه كفار از آن كرده و مكرر گفتند: «لولا انزل عليه آية من ربه».

البته براى افاده اين معنا جا داشت كه صريحا متعرض وضع قرآن شده، بفرمايد قرآن، بزرگترين آيت بر رسالت است، وليكن فرمود: «قل كفى باللّه شهيدا بينى و بينكم و من عنده علم الكتاب»، تا اين غرض را ايفاء كرده باشد، و از بزرگترين شواهد اين معنايى كه براى آيه كرديم، اين است كه آيه شريفه مثل بقيه آيات اين سوره در مكّه نازل شده است.

و با همين بيان گفته جمعى كه گفته اند: آيه شريفه در حق على (عليه السّلام) نازل شده و همچنين رواياتى كه در اين باره وارد شده، تأييد مى شود.  

پس اگر جمله «و من عنده علم الكتاب»، به كسى از گروندگان به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله و سلم) منطبق گردد، قطعا به على (عليه السّلام) منطبق خواهد شد. چون او بود كه به شهادت روايات صحيح و بسيار، از تمامى امّت مسلمان داناتر به كتاب خدا بود.  

و اگر هيچ يك آن روايات نبود جز روايت ثقلين، كه هم از طرق شيعه و هم از طرق سنى، به ما رسيده، در اثبات اين مدعا كافى بود. زيرا در آن روايت فرمود: «انّى تارك فيكم الثقلين، كتاب اللّه و عترتى، اهل بيتى لن يفترقا حتى يردا على الحوض ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا بعدى ابدا - من در ميان شما دو چيز بس بزرگ مى گذارم: يكى كتاب خدا، و يكى عترتم، اهل بيتم. اين دو هرگز از هم جدا نمى شوند تا كنار حوض بر من در آيند، و شما مادام كه به اين دو تمسك جوييد، بعد از من هرگز گمراه نخواهيد شد».