تفسیر:المیزان جلد۱۵ بخش۲۹: تفاوت میان نسخه‌ها

==گفتگوى موسى عليه السّلام با فرعون ==

«'''فَأْتِيَا فِرْعَوْنَ فَقُولا إِنَّا رَسولُ رَب الْعَالَمِينَ أَنْ أَرْسِلْ مَعَنَا بَنى إِسرائيلَ'''»:

اين جمله بيان دستورى است كه در آيه قبل بود و فرمود: «فاذهبا باياتنا». و جمله «فقولا انا رسول رب العالمين - پس بگوييد كه ما فرستاده رب العالمينيم»، تفريع بر رفتن نزد فرعون است و اگر كلمه «رسول» را مفرد آورد، با اينكه دو نفر بودند، يا به اين اعتبار است كه هر يك از آن دو رسول بودند، و يا به اين اعتبار كه رسالتشان يكى بوده و آن اين بوده كه «'''ان ارسل ... - بنى اسرائيل را با ما بفرستى '''» و يا به اين اعتبار كه كلمه رسول در اصل مصدر بوده و مصدر در مفرد و جمع يكسان مى آيد و تقدير كلام اين است كه : «'''ما دو نفر صاحب رسول رب العالمينيم '''» يعنى صاحب رسالت او هستيم . و اين احتمال آخرى را ديگران نيز آورده اند.

و جمله «'''ان ارسل معنا بنى اسرائيل '''» تفسير رسالتى است كه از سياق استفاده مى شود، و مقصود از اين رسالت (كه بنى اسرائيل را با ما بفرستى ) اين است كه دست از آنان بردارى و آزادشان كنى ، ولى چون مقصود اصلى اين بوده كه بنى اسرائيل را از مصر به سرزمين مقدس ‍ منتقل كنند، سرزمينى كه خداى تعالى وعده اش را به ايشان داده بود به همانجايى كه موطن اصلى پدرانشان ابراهيم و اسحاق و يعقوب (عليهماالسلام ) بود، به همين جهت نگفتند: «'''بنى اسرائيل را آزاد كن '''»، بلكه گفتند: «'''با ما بفرست '''» يعنى با ما به سر زمين فلسطين بفرست .

«'''قَالَ أَ لَمْ نُرَبِّك فِينَا وَلِيداً وَ لَبِثْت فِينَا مِنْ عُمُرِك سِنِينَ'''»:

اين جمله استفهام انكارى است و توبيخ و سرزنش را مى رساند و كلمه «'''نربك '''» صيغه مع الغير از مضارع تربيت است و كلمه «'''وليد'''» به معناى كودك است .

وقتى كه فرعون متوجه سخنان موسى و هارون مى شود و سخنان آن دو را مى شنود، موسى را مى شناسد و لذا خطاب را متوجه او به تنهايى مى كند و مى گويد: «'''آيا تو نبودى كه ما، در كودكى تو را تربيت كرديم '''» و مقصودش از اين سخن اعتراض بر موسى بود از جهت دعايى كه موسى كرد، خلاصه : منظورش اين است كه تو خيال كرده اى ما تو را نمى شناسيم ؟ مگر تو همان نبودى كه ما، در آغوش خود بزرگت كرديم در حالى كه كودك بودى و سالها از عمرت را در ميان ما به سربردى ؟ ما اسم و رسم تو را مى شناسيم و هيچ خاطره اى از تو و احوال تو را فراموش نكرده ايم ، آن وقت چطور شد كه ناگهان رسول شدى ، تو كجا و رسالت كجا؟ با اينكه اصل و فرعت را مى شناسيم .

كلمه «'''فعله '''» - به فتح فاء صيغه مره از فعل است و يكبار را مى رساند مثل اينكه مى گوييم «'''ضربته ضربة '''» يعنى او را زدم يك بار زدن ، و علت اينكه فعله را توصيف كرد به جمله «'''التى فعلت - آن يك عملت كه انجام دادى '''» اين بود كه بفهماند آن يك عملت جرم بسيار بزرگ و رسوا بود.

و نظير اين تعبير در آيه «'''فغشيهم من اليم ما غشيهم '''» است و منظور فرعون ، از آن يك عملى كه موسى (عليه السلام ) كرد همان داستان كشتن مرد قبطى بود.

مفاد جمله: «و انت من الكافرين» كه در خطاب فرعون به موسى«ع» آمده است

و اينكه گفت : «'''و انت من الكافرين - و تو از كافران بودى '''»، از ظاهر سياق - به طورى كه بعدا به آن اشاره خواهيم كرد - بر مى آيد كه مراد فرعون از كفر موسى ، كفران نعمت است و اينكه تو نمك پرورده ما بودى و مع ذلك آن مرد قبطى ما را كشتى ، و در سرزمين ما فساد انگيختى با اينكه سالها از نعمت ما برخوردار بودى و ما تو را مانند ساير مواليد بنى اسرائيل نكشتيم و در عوض در خانه خود تربيت كرديم ، از اين همه بالاتر (البته به زعم فرعون ) تو مانند ساير بنى اسرائيل برده ما بودى ، چون بنى اسرائيل همه بندگان ما هستند و من به آنان نعمت مى دهم ، آن وقت تو كه يكى از همين بردگان هستى مردى از قوم و فاميل مرا كشتى و از رسم عبوديت و شكر نعمت من سرباز زدى ؟!

پس ، خلاصه اعتراض فرعون در اين دو آيه اين است كه تو همان كسى هستى كه ما در كودكى و خردسالى ات تو را تربيت كرديم و سالهايى چند از عمرت را نزد ما به سر بردى و با كشتن مردى از دودمان من كفران نعمت من كردى با اينكه تو عبدى از عبيد من ، يعنى از بنى اسرائيل بودى آن وقت با اين سوابق سوئى كه دارى ، ادعاى رسالت هم مى كنى تو را چه به رسالت ؟ اگر تو را نمى شناختيم باز مطلبى بود، ما كه تو را و نمك نشناسى ها و فسادت را مى دانيم و كاملا تو را مى شناسيم .

با اين بيان روشن مى شود اينكه بعضى از مفسرين كلمه كفر را در مقابل ايمان گرفته و گفته اند: معناى آيه اين است كه تو به الوهيت من كافر بودى و يا اين است كه تو به همان خدايى كه ادعاى رسالتش را مى كنى ، كافرى و به آن خدا هم ايمان ندارى براى اينكه تو سالها نزد ما بودى و با ما معاشرت داشتى و در كيش ما و ملت ما بودى معناى درستى نيست .

تفسير خوبى نكرده است ، براى اينكه آيه شريفه مى فرمايد «'''تو از كافرانى '''» و از ظاهر آن بر مى آيد كه مراد فرعون ، كفران نعمتى است كه به عموم بنى اسرائيل داشته و نيز آن نعمت ها كه به خصوص موسى ارزانى داشته است ، نه تنها نعمتهاى خاصه به موسى .