تفسیر:المیزان جلد۱۱ بخش۳۶: تفاوت میان نسخه‌ها

اين را نيز بايد دانست كه تذلل و تواضع همه موجودات در برابر ساحت پروردگارشان، خضوع و تذلل ذاتى است، كه هيچ موجودى از آن منفك، و آن از هيچ موجودى متخلف نيست. پس به طور مسلم، خضوع موجودات به طوع و بدون سفارش خواهد بود، و چگونه به سفارش و اكراه باشد و حال آن كه هيچ موجودى از خود هيچ چيز ندارد، تا درباره اش كراهت و يا امتناع و سركشى تصوّر شود. همچنان كه خداى تعالى فرموده: «فقال لها و للارض اتيا طوعا او كرها قالتا اتينا طائعين».

و اين عنايت، هر چند ايجاب مى كند كه سجده موجودات در برابر خداى تعالى، به طوع و رغبت بوده و راهى براى تصوّر اكراه باقى نگذارد، وليكن عنايت ديگرى در اين بين هست كه چه بسا نسبت اكراه را تا حدى براى بعضى از موجودات، يعنى انسان تصحيح كند، و آن عنايت، اين است كه پاره اى از موجودات در اجتماع تزاحم قرار گرفته، و با اين كه خود مجهّز به طبايعى هستند، مع ذلك چه بسا سبب هاى ديگرى هستند كه نمى گذارند اين موجودات به غايات و هدف هاى خود نائل شوند.  

 

بنابراين، موجودات اين نشئه در جميع شؤون راجع به خودشان ساجد و خاضع در برابر امر خدا هستند، وليكن در پاره اى از شؤون كه مخالف طبيعت آن ها است، از قبيل: مرگ و فساد و بطلان آثار و آفات و مرض ها و امثال آن، سجود و خضوعشان كرها،

و در آنچه كه موافق طبع آن ها است، از قبيل: حيات و بقاء و رسيدن به هدف و پيروزى و كمال، به طور طوع و انقياد، و مانند خضوع ملائكه است كه خدا را در آنچه كه دستورشان مى دهد، نافرمانى ننموده و عمل مى كنند.