مريم ١٧
| کپی متن آیه |
|---|
| فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَاباً فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَراً سَوِيّاً |
ترجمه
| مريم ١٦ | آیه ١٧ | مريم ١٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«رُوحَنَا»: روح متعلّق به خود. مراد از روح، جبریل است (نگا: شعراء / . «تَمَثَّلَ»: مجسّم گردید. پدیدار شد. «سَوِیّاً»: (نگا: مریم / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۶ - ۴۰ سوره مريم
- شباهت هاى داستان زندگی يحيى و داستان عيسى «ع»
- مراد از جملۀ: «فَاتَّخَذَت مِن دُونِهِم حِجَاباً»
- مقصود از روحى كه براى مريم «ع»، به صورت بشر متمثّل شد
- گفتارى در معناى تمثّل
- بررسى چهار اشكال پيرامون جبرئيل براى مريم«ع»
- حاصل سخن درباره حقيقت تمثّل
- پناه بردن مريم به خدا، هنگام رویارویی با جبرئيل «ع»
- حكايت وضع حمل مريم و اندوه و نگرانى او در اين باره
- تسلّی و دلداری حضرت عيسى «ع» به مادر خود
- سفارش به گرفتن روزه سكوت، براى رهايى از زخم زبان مردم
- وجوم مختلف درباره لفظ «كَانَ»، در جملۀ «كَيفَ نُكَلِّمُ مَن كَانَ فِى المَهدِ صَبِيّاً»
- سخن گفتن عيسى «ع» در گهواره با مردم
- تقرير حجتى بر نفى فرزند بودن عيسى «ع» براى خدا
- معناى جملۀ «ستمگران، در قیامت، در گمراهی آشکار هستند»
- روز قيامت، براى ظالمان، روز حسرت است
- بحث روايتى: (رواياتى ذيل برخی آيات گذشته)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا «17»
آنگاه دور از ديگران براى خود پرده‌اى قرارداد، در اين هنگام ما (روح‌القدس) روح خود را به سوى او فرستاديم، پس به شكل انسانى راست قامت بر او نمايان شد.
نکته ها
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: مريم يكى از چهار زن نمونه است. «1»
«نَبذ» به معناى دور افكندن چيزى از روى بى‌اعتنايى به آن است و «انتباذ» به گوشه‌گيرى كردن از مردم گفته مى‌شود. از آنجا كه مريم وقف مسجدالاقصى شده بود، لذا گوشه‌اى در شرق مسجد را براى خود برگزيده بود.
پیام ها
1- يكى از وظايف رهبران دينى، بزرگداشت پاكان تاريخ است. وَ اذْكُرْ ...
تاريخ زنان قهرمان نيز همچون تاريخ مردان بزرگ بايد زنده نگه داشته شود.
«وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ»، «وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِبْراهِيمَ» «2»
3- براى عبادت، مكان خلوتى را انتخاب كنيم. «فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً»
4- عبادت، زمينه‌ى نزول الطاف الهى است «فَاتَّخَذَتْ- فَأَرْسَلْنا»
5- جدا كردن وآويختن پرده در جايى كه بانوان عبادت مى‌كنند، يك ارزش است. «فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً» مريم براى عبادت در گوشه‌اى از مسجد،
«1». بحار، ج 14، ص 201.
«2». مريم، 41.
جلد 5 - صفحه 254
پرده‌اى آويخته بود. 6- جبرئيل نزد خداوند مقام والايى دارد. «رُوحَنا»
7- فرشتگان مى‌توانند بدون آنكه تغيير ماهيّت دهند، به شكلى در آيند كه انسان آنها را ببيند. «فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً»
8- گاهى براى انجام برخى مأموريت‌ها بايد چهره عوض كرد. «فَتَمَثَّلَ لَها»
9- تربيت بايد گام به گام باشد. خداوند ابتدا داستان تولّد يحيى را از پدر و مادرى پير نقل كرد، سپس تولّد عيسى را بدون پدر بيان فرمود. «فَتَمَثَّلَ لَها»
10- جبرئيل نزد غير انبيا نيز مى‌رود. «فَتَمَثَّلَ لَها»
11- زن، مى‌تواند به مقامى برسد كه فرشته با او تماس بگيرد. «فَتَمَثَّلَ لَها»
12- قدرت و اراده‌ى خداوند، در چهارچوب وسايل و علل محدود نيست، بلكه بر آنها غالب است. «فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا «17»
«1» مستدرك سفينة البحار ج 4 ص 177 به نقل از بحار الانوار ج 45 ص 295 و ج 52 ص 303.
«2» تفسير قمى، ج 2، ص 49- 48.
جلد 8 - صفحه 158
فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً: پس فرا گرفت از پيش ايشان پرده‌اى، يعنى از پيش نظر اهل خود پرده‌اى ببست، يا در پس ديوارى رفت، يا در پس كوه پنهان شد تا مانع ديدن آنها شود. و بعد از آنكه غسل كرد و جامه پوشيد يا از نماز فارغ شد. فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا: پس فرستاديم به سوى او جبرئيل را. مراد روح، جبرئيل است به دليل قوله تعالى: «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ» «1» نكته: اضافه روح به خود، تشريف و تخصيص است، و تسميه جبرئيل به روح، به جهت آنست كه دين به وحى او زنده شد، چنانچه بدن به روح حيات يافت.
فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا: پس ممثل و مصور شد براى مريم آدم تمام الخلقه مستوى القامه، يعنى به صورت آدمى با خلقت تمام خود را به مريم نمود. و تمثل او به صورت انسان، به جهت آن بود كه مريم به كلام او مستأنس گردد و از او متنفر نشود، و تمثل او به صورت جميله فائقه نورانيه براى امتحان مريم بود به آن، و ظهور عفت و عصمت او تبصره: از نقل محققين مفسرين چنين معلوم مى‌شود كه مريم، مطهره از حيض و نفاس بوده، چنانچه يكى از وجوه آيه شريفه «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ» «2» بر طهارت از ارجاس و اقذار صورى و معنوى تفسير شده.
در تفسير لوامع- خاصه و عامه روايت نموده‌اند از حضرت نبوى صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در ذيل حديثى قالوا يا رسول اللّه (صلّى اللّه عليه و آله) قلت مرارا انّ فاطمة (سلام اللّه عليها) بنتى حوراء انسيّة و انّها و مريم بتول. فما معنى البتول فقال: انّ فاطمة لم تحض و لم تطمث فكذا مريم فانّ ذلك فى بنات الانبياء مكروه.
صحابه عرض كردند: يا رسول اللّه، مكرر فرموده‌اى كه فاطمه (سلام اللّه
«1» سوره شعرا آيه 193.
«2» سوره آل عمران آيه 42.
جلد 8 - صفحه 159
عليها) دختر من حوريه آدميه است، و فاطمه و مريم بتولند، بتول چه معنى دارد؟
فرمود: بتحقيق فاطمه سلام اللّه عليها حائض نمى‌شد و خون نمى‌ديد، همچنين مريم؛ زيرا اين در دختران پيغمبران مكروه و نقصان است «1».
و در كتاب مودة القربى همدانى شافعى روايت نموده، فرمود حضرت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله: انّما سميت فاطمة بالبتول لأنّها تبتلت من الحيض و النّفاس لأنّ ذلك تجب فى بنات الانبياء: اينست و جز اين نيست ناميده شد فاطمه (عليها سلام اللّه) به بتول به جهت آنكه منقطع بود از حيض و نفاس، به جهت آنكه اين در دختران پيغمبران واجب باشد «2».
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا «16» فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا «17» قالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا «18» قالَ إِنَّما أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلاماً زَكِيًّا «19» قالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلامٌ وَ لَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَ لَمْ أَكُ بَغِيًّا «20»
قالَ كَذلِكِ قالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَ لِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَ رَحْمَةً مِنَّا وَ كانَ أَمْراً مَقْضِيًّا «21»
ترجمه
و ياد كن در كتاب مريم را هنگاميكه كناره‌گيرى كرد از كسانش در جائى از جانب مشرق
پس گرفت از برابر ايشان پرده‌اى پس فرستاديم بسوى او روح خودمان را پس متمثّل شد براى او بصورت انسانى درست اندام
گفت همانا من پناه ميبرم بخداى بخشنده از تو اگر هستى پرهيزكار
گفت نيستم من مگر فرستاده پروردگارت تا ببخشم بتو پسر پاكيزه‌اى
گفت از كجا ميباشد مرا پسرى با آنكه دست نرسانده بمن انسانى و نبودم زناكار
گفت اينچنين گفت پروردگار تو كه آن بر من آسان است و تا بگردانم آنرا علامتى براى مردم و رحمتى از ما و بوده است امرى مقرّر شده.
تفسير
خداوند تعالى بعد از قصّه حضرت زكريّا و يحيى شروع بذكر قصّه مريم و عيسى عليه السّلام نمود براى نسبت ايشان با يكديگر و شباهت احوالشان و اينكه قدرت خداوند در ولادت عيسى عليه السّلام بى‌پدر بيشتر ظاهر شد از ولادت يحيى از پدر پير و مادر نازا باين تقريب كه فرمود اى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ياد كن در قرآن از قصّه مريم بنت عمران وقتى كه اعتزال و كناره‌گيرى نمود از اقوام و عشاير خود براى عبادت در مكانيكه از اماكن شرقى بود براى آنكه آفتاب رو باشد و بعضى گفته‌اند ميخواست غسل كند و سرش را شانه نمايد و پرده‌اى آويخت براى آنكه از كسانش مستور باشد و از اينجا معلوم ميشود كه حجاب در شرايع سابقه هم ثابت بوده و اختصاص بدين مقدّس اسلام ندارد چون اگر نبود حضرت مريم عليها السلام از كسان خود اتّخاذ حجاب نميفرمود ناگاه جبرئيل كه ملقّب بروح الامين
جلد 3 صفحه 467
است از جانب خداوند نزد او آمد بصورت جوانى زيبا و خوش اندام مريم از نهايت عفّت بوحشت افتاد و گفت من پناه ميبرم بخداوند رحمن از تو اگر با تقوى و پرهيزكارى چون شخص خدا ترس اگر اتفاقا قصد سوئى به كسى داشته باشد اگر طرف از شرّ او پناه بخدا ببرد از آنقصد بر ميگردد و اگر متوجّه نباشد كه آن عمل سوء منافى با تقوى است متوجّه ميشود مانند آنكه بگويند اگر مسلمانى مردم آزارى مكن جبرئيل گفت آسوده خاطر باش كه من از طرف همان خداى رحمن كه پناه باو بردى آمدم تا ببخشم بتو از جانب او و بعضى بجاى لأهب ليهب قرائت نموده‌اند يعنى تا ببخشد او بتو پسرى كه پاك و پاكيزه باشد از گناه و اخلاق رذيله بتوسط دميدن من در پيراهن تو روح او را مريم گفت از كجا باشد براى من چنين پسرى با آنكه دست بشرى بمن نرسيده از راه حلال و هيچگاه العياذ باللّه زناكار نبودم جبرئيل گفت اينچنين گفت پروردگار تو كه آن براى من آسان است و اين كار را ميكنم براى آنكه وجود آن پسر را از مثل تو زن پاك دامنى بدون پدر علامت و دليل قدرت خود قرار دهم براى خلق و تا رحمتى باشد از من بر بندگان كه هدايت و ارشاد شوند بتوسط او براه راست و دين حقّ و اين كار از قضاى حتم و حكم قطعى الهى بود كه در علم ازلى گذشته بود واقع شود و شد ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَاتَّخَذَت مِن دُونِهِم حِجاباً فَأَرسَلنا إِلَيها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا «17»
پس مريم اختيار كرد و قرار داد از نزد قوم حجابي که مانع باشد بين خود و قوم که او را مشاهده نكنند پس ما فرستاديم بسوي او روح خود را که حضرت جبرئيل باشد که او را روح الامين نامند پس خود را در مقابل مريم متمثل شد بصورت بشري تمام جوان خوش سيما فَاتَّخَذَت مِن دُونِهِم حِجاباً نظر به اينكه در مقام اينکه بود که دائما در بيت المقدس مشغول عبادت باشد يك حجابي بر خود اتخاذ كرد که ديگران که در بيت المقدس مي‌آيند او را نظر نكنند و محجوب باشد که احدي نتواند بر او وارد شود فَأَرسَلنا إِلَيها رُوحَنا.
خداوند قدرت نمايي كرد که ميتوان با وجود حجاب ما بفرستيم بسوي او روح الامين خود را فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا بصورة انسان جوان خوش سيما بسيار مضطر به شد و ترسيد که پناه بخداوند خود برد.
428
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 17)- در این هنگام، مریم «میان خود و آنان حجابی افکند» تا خلوتگاهش از هر نظر برای عبادت آماده باشد (فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً)
.«در این هنگام ما روح خود (یکی از فرشتگان بزرگ) را به سوی او فرستادیم و او در شکل انسان کامل بی‌عیب و نقص و خوش قیافه‌ای بر مریم ظاهر شد» (فَأَرْسَلْنا إِلَیْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیًّا)
نکات آیه
۱- حضرت مریم(س) در ناحیه شرقى مسجدالاقصى، مکانى دور از انظار براى خود برگزید و خود را از مردم پنهان ساخت. (فاتّخذت من دونهم حجابًا) «حجاب» به معناى ساتر و چیزى است که حائل مى شود. مراد از «اتّخذت... حجاباً» افکندن پرده و یا رفتن در مکانى است که داراى پوشش طبیعى، مانند دیوار یا کوه و مانند آن باشد.
۲- مکانى که مریم با رفتن به آن از دید مردم مخفى شد، به منطقه مسکونى مردم نزدیک بود. (من دونهم) کلمه «دون» گاه براى تقریب و گاه براى تحقیر به کار مى رود (العین).
۳- درپى استقرار مریم(س) در ناحیه شرقى و در مکانى مستور خداوند فرشته اى ارجمند را به سوى او فرستاد. (فاتّخذت من دونهم حجابًا فأرسلنا إلیها روحنا) مراد از «روحنا»، به دلیل صفاتى که در ادامه آیات براى او ذکر شده است، یکى از فرشتگان است که عظمت و ارجمندى او در پیشگاه پروردگار، مایه انتساب او به خداوند شده است. با توجه به آیاتى که جبرئیل را «روح الأمین» و «روح القدس» خوانده مى توان گفت: این فرشته، همان جبرئیل بوده است.
۴- باردارشدن مریم(س) به فرزندش عیسى(ع)، وابسته به حضور او در مکانى خلوت و به دور از انظار مردم بود. (فاتّخذت من دونهم حجابًا فأرسلنا إلیها روحنا) «فاء» در «فأرسلنا» براى تفریع است و نشان مى هد که کارهاى قبلى مریم زمینه آمادگى او براى مقام مادرى عیسى(ع) و پذیرش فرشته الهى شده است.
۵- مریم(س)، داراى منزلتى والا در پیشگاه خداوند (فأرسلنا إلیها روحنا)
۶- پرهیز از بدن نمایى و اهتمام به مستور داشتن خویش به هنگام عبادت، خصلتى ارزنده براى بانوان است. (فاتّخذت من دونهم حجابًا فأرسلنا إلیها روحنا) حضرت مریم(س) به مکانى مى رود که از انظار دور باشد و هنگام عبادت با نامحرمان برخوردى نداشته باشد.
۷- جبرئیل، موجودى غیرجسمانى، شریف و عالى مرتبه * (فأرسلنا إلیها روحنا) اضافه «روح» به «نا» اضافه تشریفیّه است. ارسال روح، گویاى این است که آن روح، موجودى مستقل و مطیع خداوند بوده و توان سیر و اداى رسالت داشته است و محتواى رسالت خویش را درک مى کرده است و تمثیل او به صورت بشر، دلیل قدرت او بر آن کار و سازگار بودن وجود او با تمثّلات جسمانى است. قابل انطباق بودن این ویژگى ها بر جبرئیل سبب شده است که برخى مفسران، فرشته نازل شده بر مریم(س) را، جبرئیل دانسته اند.
۸- مأمور ویژه الهى، به صورت مردى معتدل و داراى همه خصوصیات جسمى یک انسان، براى مریم(س) نمودار شد. (فتمثّل لها بشرًا سویًّا) «تمثیل»، یعنى صورت پذیرى و به شکل چیزى نمودار شدن. «بشراً» حال است براى فاعل «تَمَثّلَ» و مراد از آن به قرینه آیه بعد، مرد است. «سوىّ» به معناى معتدل است و «بشراً سوّیاً»، یعنى انسانى معتدل که در خصوصیات جسمى خارج از حد افراط و تفریط باشد.
۹- چهره جلوه یافته فرشته الهى براى مریم(س)، چهره اى ناآشنا و بى شباهت به هم شهریان و خویشاوندان او بود. (بشرًا سویًّا) «بشراً» اسم نکره است و بر ناشناخته بودن شخص دلالت دارد.
۱۰- تمثّل و جلوه گر شدن فرشتگان به صورت هاى مادى، امرى ممکن و تحقق یافته است. (فأرسلنا إلیها روحنا فتمثّل لها بشرًا سویًّا)
۱۱- دیدن فرشتگان و سخن گفتن با آنان، در انحصار پیامبران نیست. (فأرسلنا إلیها روحنا فتمثّل لها بشرًا سویًّا) ظاهراً حضرت مریم(س) از مقام نبوت برخوردار نبوده است، ولى در عین حال به مشاهده فرشته و سخن با او نائل مى گردد. براین اساس، مشاهده فرشتگان در انحصار پیامبران نیست.
۱۲- زن، موجودى توان مند بر عروج به درجات بالاى معنویت و ملاقات و گفتوگو با فرشتگان (فأرسلنا إلیها روحنا فتمثّل لها بشرًا سویًّا)
روایات و احادیث
۱۳- «عن الأصبغ بن نباتة: ... قال علىّ(ع) جبرئیل من الملائکة والروح غیر جبرئیل ... قال (اللّه) لمریم «فأرسلنا إلیها روحنا فتمثّل لها بشرًا سویّاً» ... ; از اصبغ بن نباته روایت شده که:... حضرت على(ع) فرمود: جبرئیل از فرشتگان است و روح غیر از جبرئیل است... خداوند در باره مریم مى فرماید: «فأرسلنا إلیها روحنا فتمثّل لها بشرًا سویّاً» ...».[۱]
۱۴- «قال الباقر(ع): إنّها (مریم) بشرت بعیسى فبینا هى فى المحراب إذ تمثّل لها الروح الأمین بشراً سویّاً ; امام باقر(ع) فرمود: همانا او (مریم) به ولادت عیسى(ع) بشارت داده شد، پس در حالى که در محراب بود، ناگهان روح الامین به شکل انسانى کامل اندام بر او ظاهر گشت».[۲]
موضوعات مرتبط
- بشارت: بشارت ولادت عیسى(ع) ۱۴
- پوشش: ارزش رعایت پوشش ۶
- جبرئیل: تجسم جبرئیل ۱۴; حقیقت جبرئیل ۷; مراد از جبرئیل ۱۳; مقامات جبرئیل ۷; ویژگیهاى تجسم جبرئیل ۸
- روح: مراد از روح ۱۳
- زن: تکامل زن ۱۲; مقامات زن ۱۲
- عبادت: آداب عبادت ۶; پوشش در عبادت ۶
- عمل: عمل پسندیده ۶
- مریم(ع): بشارت به مریم(ع) ۱۴; پناهگاه مریم(ع) ۱، ۲; تقرب مریم(ع) ۵; زمینه باردارى مریم(ع) ۴; عزلت گزینى مریم(ع) ۱، ۴; قصه مریم(ع) ۱، ۲، ۳، ۴، ۸، ۹، ۱۴; مقامات مریم(ع) ۵; نزول جبرئیل بر مریم(ع) ۳، ۸
- مسجدالاقصى: شرق مسجدالاقصى ۱
- ملائکه: تجسم ملائکه ۹، ۱۰; رؤیت ملائکه ۱۱، ۱۲; گفتگو با ملائکه ۱۱، ۱۲
منابع
