التوبة ٧٣

يَا أَيُّهَا النَّبِيُ‌ جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنَافِقِينَ‌ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ‌ وَ مَأْوَاهُمْ‌ جَهَنَّمُ‌ وَ بِئْسَ‌ الْمَصِيرُ

کپی متن آیه
يَا أَيُّهَا النَّبِيُ‌ جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنَافِقِينَ‌ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ‌ وَ مَأْوَاهُمْ‌ جَهَنَّمُ‌ وَ بِئْسَ‌ الْمَصِيرُ

ترجمه

مکارم شیرازیبهرامپورفولادوندالهی قمشه‌ایانصاریانآیتیخرمشاهیمجتبویخرمدلصادقی تهرانیمعزیenglish

ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن، و بر آنها سخت بگیر! جایگاهشان جهنم است؛ و چه بد سرنوشتی دارند!

اى پيامبر! با كافران و منافقان جهاد كن و بر آنان سخت بگير و جايگاهشان دوزخ است، و چه بد سر انجامى است

اى پيامبر، با كافران و منافقان جهاد كن و بر آنان سخت بگير، و جايگاهشان دوزخ است، و چه بد سرانجامى است.

ای پیغمبر با کافران و منافقان جهاد و مبارزه کن و بر آنها بسیار سخت‌گیر، و مسکن و مأوای آنها دوزخ است که بسیار بد بازگشتگاه و منزلگاهی است.

ای پیامبر! با کافران و منافقان به جهاد برخیز و نسبت به آنان سخت گیری کن [و درشت خو باش]؛ و جایگاهشان دوزخ است؛ و دوزخ بد بازگشت گاهی است.

اى پيامبر، با كافران و منافقان بجنگ و با آنان به شدت رفتار كن، جايگاهشان جهنم است كه بد سرانجامى است.

ای پیامبر با کافران و منافقان جهاد کن و با آنان درشتی کن که سر او سرانجامشان جهنم است و بد سرانجامی است‌

اى پيامبر، با كافران و منافقان جهاد كن و بر آنان سخت گير و درشتى نما، و جاى آنها دوزخ است و بد بازگشتگاهى است.

ای پیغمبر! با کافران و منافقان جهاد و پیکار کن (تا ایشان را از کفر و نفاق برگردانی) و بر آنان سخت بگیر و (با ایشان خشن باش. این مجازات کنونی ایشان است و در آخرت) جایگاهشان دوزخ است و چه بد سرنوشت و چه زشت جایگاهی است!

هان ای پیامبر برجسته! با کافران و منافقان جهاد کن و بر آنان سخت بگیر. و پناهگاهشان دوزخ است و چه بد سرانجامی است.

ای پیمبر نبرد کن با کافران و منافقان و درشتی نمای بر ایشان و جایگاه ایشان است دوزخ و چه بد جایگاهی است‌

O Prophet! Strive against the disbelievers and the hypocrites, and be stern with them. Their abode is Hell—what a miserable destination!

ترتیل:

ترجمه:

التوبة ٧٢	آیه ٧٣	التوبة ٧٤
سوره : سوره التوبة نزول : ٧ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أُغْلُظْ عَلَیْهِمْ»: با کفّار به جهاد بی‌امان بپرداز، و منافقان را سخت تهدید و سرزنش کن و حدود و مقرّرات خدا را درباره ایشان اجرا نما (نگا: نور / . «الْمَصِیرُ»: سرنوشت. جایگاه.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

فَإِذَا انْسَلَخَ‌ الْأَشْهُرُ... (۰) قَاتِلُوا الَّذِينَ‌ لاَ يُؤْمِنُونَ‌... (۰) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ‌ آمَنُوا قَاتِلُوا... (۲) فَلاَ تُطِعِ‌ الْکَافِرِينَ‌ وَ... (۳)

فَإِذَا انْسَلَخَ‌ الْأَشْهُرُ... (۰) وَ إِنْ‌ طَائِفَتَانِ‌ مِنَ‌... (۰)

نزول

پیامبر اسلام در مراحل اولیه فقط با کفار با شمشیر به جهاد و جنگ مى پرداخت و با منافقین با شمشیر جهاد و مبارزه نمى نمود. این آیه بدان جهت نازل گردید که رسول خدا صلی الله علیه و آله از آن به بعد علاوه بر کفار با منافقین نیز با شمشیر جهاد و مبارزه کند و به جنگ پردازد.

تفسیر

المیزاننمونهتفسیر نوراثنی عشریروان جاویداطیب البیانبرگزیده تفسیر نمونهتسنیم

---

• آيات ۷۴ - ۶۴، سوره توبه
• بيان اين دسته از آيات مربوط به منافقين و توطئه آنها براى قتل پيامبر (ص ) در راه تبوك
• نگرانى منافقين از جهت افشاء توطئه پليدشان توسط رسول الله (ص )
• اشكالاتي كه بر أيه : يحذر المنافقون ... ايراد شده و جواب أنها
• اشكال دوم در ارتباط با آيه (يحذر المنافقون ...) و پاسخ هايى كه به آن داده شده است
• جواب منافقين به سؤ ال از رفتار توطئه گرانه شان
• معناى كلمه (طائفة )
• مراد از ايمان منافقين در جمله : (( لقد كفرتم بعد ايمانكم ))
• اشكالى به آيه در مورد عفو بعضى منافقين و عذاب بعضى ديگر و پاسخ به آن
• اوصاف عمومى و جامع منافقين
• بيان حال عامه مؤ منين
• رضوان خدا، حقيقت رستگارى است و حتى در بهشت رضاى خدا نباشد بهشت هم عذاب خواهد بود
• مراد از جهاد با منافقين مقاومت و خشونت در برابر آنها است
• روايات مختلفى كه در ذيل آيه : (( يحذر المنافقون ... )) و شاءن نزول آن نقل شده اند
• كداميك از روايات با آيات مورد بحث تطبيق مى كند؟
• چند روايت در بيان مقصود از جمله : (( نسواالله فنسيهم ))
• رواياتى در مورد خشنودى و رضاى الهى در ذيل جمله : (( و رضوان من الله اكبر ))

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ «73»

اى پيامبر! با كافران و منافقان ستيز كن و بر آنان سخت‌گير وخشن باش كه جايگاهشان دوزخ است و بد سرنوشتى دارند.

نکته ها

تا منافقان دست به جنگ نزده و توطئه نكرده‌اند و مثل كافر حربى نشده‌اند، جهاد با آنان تنها با زبان است. «1»

پيامبر صلى الله عليه و آله پيش از اين آيه، با منافقان رفتارى كريمانه داشت، امّا پس از نزول اين آيه، برخورد حضرت شدّت يافت. «2»

پیام ها

1- جهاد بايد مطابق فرمان و نظر رهبر مسلمانان باشد. «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ»

در نظام اسلامى، فرمانده كل قوّا، رهبر است. «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ»

3- اسلام، آيين جهاد و مبارزه با كفر و نفاق است. «جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ»

4- هم با دشمنانِ آشكار خارجى مبارزه كنيم، «جاهِدِ الْكُفَّارَ»، هم با دشمنانِ پنهانِ داخلى. «وَ الْمُنافِقِينَ»

5- رهبر مسلمانان بايد در برابر استكبار قاطع باشد. «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ، وَ اغْلُظْ»

6- با آنكه پيامبر، سرچشمه‌ى رحمت است، ولى به خاطر كفر و نفاق دشمنان، مأمور به خشونت مى‌شود. «وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ»

7- جهاد با كفّار و منافقان، جزاى دنيوى آنان است و كيفر اخروى‌شان جهنّم است. «وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ»

8- منافق، بدعاقبت است. «بِئْسَ الْمَصِيرُ»

---

«1». تفسير المنار.

«2». تفسير فى‌ظلال‌القرآن.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌3، ص: 467

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ (73)

بعد از آن امر به جهاد مى‌فرمايد:

يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ‌: اى پيغمبر محترم، جهاد نما با كافران به شمشير و با منافقان به الزام حجت و اقامه حدود بر ايشان، و يا به وعظ و تخويف. ابن عباس گفته كه: جهاد كن با منافقان به انواع ثلاثه به حسب امكان يعنى اول به شمشير، و اگر ميسر نشد به زبان، و بعد به قلب دشمن آنها باش. طبرسى (رحمه الله) در مجمع فرمايد: در قرائت اهل بيت روايت شده جاهد الكفّار بالمنافقين گفته‌اند به جهت اينكه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله مقاتله با منافقين ننمايد، بلكه تأليف قلوب آنها فرمايد، زيرا منافقين اظهار كفر نكنند و در علم الهى است تا مادامى كه اظهار كلمه ايمان نمايند قتل آنها مباح نباشد. وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ‌: و ترش‌روى باش بر ايشان و كلام غليظ شديد و سخت بر آنها فرما بدون رقت و رأفت. وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ‌: و بازگشت و مسكن هر دو فرقه جهنم است. وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ: و بد بازگشتى است جهنم و بد جايگاهى است.

تنبيه- صاحب كنز العرفان گويد: در آيه شريفه چند فايده است:

اول: جهاد با كفار، و آنها دو قسمند: يكى اهل كتاب و كسانى كه شبهه كتاب با آنها باشد مانند مجوس كه شبهه آن است كه اهل كتاب باشد جهاد با

ج5، ص 149

آنها واجب است يا اسلام آرند يا شرايط ذمه را قبول كنند و در صورت تخلف كشته شوند. و ديگر: كفار غير اهل كتاب، با آنها جهاد بايد كرد، يا اسلام يا كشته شوند.

دوم: امر است به جهاد با منافقان به اقامه حجت، و در اين داخل است جهاد با هر مبتدع كه معتقد خلاف حق باشد و از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله مروى است كه اذا ظهرت البدع فى امّتى فليظهر العالم علمه و من لم يفعل فعليه لعنة اللّه: هرگاه كه بدعتها در ميان امت من پيدا شود، بايد عالمان اظهار كنند علم خود را، و هر كه چنين نكند پس لعنت خدا بر او باد.

سيم: امر به غلظت شامل كفار و منافقان است، پس واجب است غلظت و اهانت بر كفار و منافقان و اصحاب بدعت و معتقدان خلاف، مگر موقع تقيه و خوف ضرر.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْكُفَّارَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ (73)

ترجمه‌

اى پيغمبر جهاد كن با كافران و منافقان و خشونت كن بر آنها و جايگاه آنها دوزخ است و بد جاى بازگشتى است.

تفسير

جهاد كوشش و ممارست بر امر مشكل است و گفته‌اند جهاد پيغمبر (ص) با كفّار بشمشير بود و با منافقان بالزام حجت و اقامه حدود بود و قمى ره از امام باقر (ع) نقل نموده كه جهاد كن با كفار و منافقان بالزام بر واجبات و در مجمع فرموده در قرائت اهل بيت عليهم السلام وارد شده جاهد الكفار بالمنافقين يعنى جهاد كن با كفار بتوسط منافقان براى آنكه پيغمبر (ص) با منافقان جنگ ننمود بلكه با آنها الفت ميفرمود چون آنها اظهار كفر نمى‌نمودند و علم خدا بكفر باطنى آنها مجوّز قتلشان با تظاهر بايمان نميشود و در سوره تحريم هم اين معنى را از امام صادق (ع) نقل نموده و قمى نيز اين قرائت را با اين بيان اينجا نقل نموده و در سوره تحريم از امام صادق (ع) در تفسير قول خداوند جاهد الكفار و المنافقين نقل نموده كه اين چنين نازل شد پس جهاد نمود پيغمبر (ص) با كفار و جهاد نمود على (ع) با منافقان پس على (ع) جهاد پيغمبر (ص) را نمود و بنظر حقير جهاد اگر چه در اصل لغت بمعنى كوشش است و شامل ميشود جهاد با شمشير و بيان و رفتار اولى وقتى ميگويند با اين دو فرقه جهاد كن ظاهر در آنست كه يك معنى نسبت بهر دو فرقه اراده شده و آن معنى مقاتله است و چون پيغمبر (ص) با منافقان جنگ نفرمود ائمه اطهار در روايات سابقه خواستند بفرمايند نميشود ظاهر آيه مراد باشد و شايد مقام اقتضاء نداشته كه پرده از چهره مطلوب برداشته شود تا در روايت اخيره كه اشاره بمطلب فرموده‌اند و آن اينست كه چون امير المؤمنين (ع) بمقتضاى آيه مباهله بمنزله نفس پيغمبر (ص) است خطاب در اين آيه نسبت بجهاد با منافقان متوجه بآنحضرت بوده لذا پيغمبر (ص) اقدام نفرمود و امير المؤمنين (ع)

---

جلد 2 صفحه 602

امر او را بانجام رسانيد و اين خود دليل ديگرى بر اتحاد واقعى آندو وجود شريف است با يكديگر كه در آيه مباهله بنظر حقير رسيد و اشاره نمودم و بنابر اين ظاهر آيه شريفه محفوظ و اشكالى وارد نيست و مثبت افضليّت امير المؤمنين (ع) است از تمام انبياء و اوصياء و ملائكه جز شخص خاتم النبيّين صلى اللّه عليه و آله اجمعين و اين استفاده هم از غنائم اين كتاب بشمار ميرود و مراد از غلظت خشونت در گفتار و رفتار است كه در موقعش با هر دو فرقه بايد بشود ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

يا أَيُّهَا النَّبِي‌ُّ جاهِدِ الكُفّارَ وَ المُنافِقِين‌َ وَ اغلُظ عَلَيهِم‌ وَ مَأواهُم‌ جَهَنَّم‌ُ وَ بِئس‌َ المَصِيرُ (73)

اي‌ نبي‌ اكرم‌ جهاد و مجاهده‌ كن‌ ‌با‌ كفار و منافقين‌ و سخت‌ بگير ‌با‌ تندي‌ و غلظت‌ ‌با‌ ‌آنها‌ و جايگاه‌ ‌آنها‌ جهنم‌ ‌است‌ و بد بازگشتي‌ ‌است‌.

اشكال‌‌-‌ گفتند پيغمبر صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ ‌با‌ منافقين‌ جهاد بسيف‌ نميكرد ‌پس‌ ‌اينکه‌ امر چيست‌، مفسرين‌ بعضي‌ گفتند مراد جهاد بزبان‌ ‌است‌ وعظ و نصيحت‌ و پند و اندرز بعضي‌ گفتند اقامه‌ حدود ‌است‌ ‌بر‌ ‌آنها‌، بعضي‌ گفتند بانواع‌ ثلاث‌ اولا باليد و ‌ان‌ ‌لم‌ يتمكن‌ ‌پس‌ بلسان‌ و ‌ان‌ ‌لم‌ يمكن‌ فبالقلب‌، لكن‌ تمام‌ تفسير برأي‌ ‌است‌ و ظاهر ‌آيه‌ بقرينه‌ عطف‌ بالكفار همان‌ جهاد بسيف‌ ‌است‌ غاية الامر ‌بعد‌ ‌از‌ ظهور نفاق‌ ‌آنها‌ و كشف‌ نفاق‌ ‌آنها‌ و آيات‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ باب‌ بسيار ‌است‌ لذا ميفرمايد يا أَيُّهَا النَّبِي‌ُّ خطاب‌ و ‌لو‌ بحضرت‌ رسالت‌ ‌است‌ لكن‌ شامل‌ جميع‌ مؤمنين‌ ميشود زيرا بتنهايي‌

جلد 8 - صفحه 270

جهاد نميكرد ‌با‌ اصحاب‌ و مسلمين‌ تشريف‌ ميبرد.

جاهِدِ الكُفّارَ مگر كساني‌ ‌که‌ معاهده‌ كردند و اهل‌ كتابي‌ ‌که‌ بشرائط ذمه‌ عمل‌ كنند و كساني‌ ‌که‌ ‌در‌ امان‌ مسلمين‌ باشند و ‌ يا ‌ پناه‌ بآنها بياورند وَ المُنافِقِين‌َ ‌که‌ نفاق‌ ‌آنها‌ ظاهر شود ‌به‌ اينكه‌ ‌خود‌ ‌آنها‌ ظاهر كنند ‌ يا ‌ خداوند خبر دهد ‌ يا ‌ مسلمين‌ كشف‌ كنند وَ اغلُظ عَلَيهِم‌ ‌با‌ كمال‌ غلظت‌ و شدت‌ و شجاعت‌ و شهامت‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ سخت‌گيري‌ كن‌ اينها ديگر قابل‌ هدايت‌ نيستند وَ مَأواهُم‌ جَهَنَّم‌ُ و عذاب‌ سخت‌ ‌آن‌ وَ بِئس‌َ المَصِيرُ بازگشت‌ ‌آنها‌ ‌که‌ ‌در‌ قيامت‌ زنده‌ شوند بد جايگاهيست‌

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 73)- پیکار با کفار و منافقان: سر انجام در این آیه دستور به شدت عمل در برابر کفّار و منافقان داده، می‌گوید: «ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن» (یا أَیُّهَا النَّبِیُّ جاهِدِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنافِقِینَ).

«و در برابر آنها روش سخت و خشنی در پیش گیر» (وَ اغْلُظْ عَلَیْهِمْ).

این مجازات آنها در دنیاست، و در آخرت «جایگاهشان دوزخ است که بدترین سرنوشت و جایگاه است» (وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ).

البته طرز جهاد در برابر «کفار» جهاد همه جانبه، و مخصوصا جهاد مسلحانه

ج2، ص230

است. و منظور از جهاد با منافقان انواع و اشکال دیگر مبارزه غیر از مبارزه مسلحانه است، مانند مذمت و توبیخ و تهدید و رسوا ساختن آنها، و شاید جمله «وَ اغْلُظْ عَلَیْهِمْ) اشاره به همین معنی باشد.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - نبرد بى امان با کافران و منافقان، و سخت گیرى و عدم ترحم به آنان، فرمان خدا به پیامبر (ص) (یأیها النبى جهد الکفار و المنفقین و اغلظ علیهم)

۲ - لزوم جهاد با کافران و منافقان و عدم مماشات با آنان (جهد الکفار ... و اغلظ علیهم)

۳ - تصمیم به جهاد با کافران و منافقان، در محدوده مسؤولیتهاى رهبر جامعه اسلامى (یأیها النبى جهد الکفار) به کارگیرى خطاب «یا أیها النبى» به جاى «یا أیها الذین آمنوا» بیانگر این است که: تصمیم گیرى درباره جنگ با کفار و منافقان، از وظایف رهبر جامعه ایمانى است.

۴ - لزوم برخورد شدید و بدون ترحم، با کافران و منافقان حق ستیز (و اغلظ علیهم)

۵ - جهنم، جایگاه کافران و منافقان و فرجامى سخت و دردناک براى آنان (و مأویهم جهنم و بئس المصیر)

۶ - کفر و نفاق، عامل دوزخى شدن انسان (جهد الکفار و المنفقین ... و مأویهم جهنم)

روایات و احادیث

۷ - «عن ابى جعفر (ع) قال: « جاهد الکفار و المنفقین» بالزام الفرائض; از امام باقر (ع) [در توضیح سخن خدا که فرمود : ]«با کفار و منافقان مجاهده کن» روایت شده: مقصود الزام آنان به انجام فرایض است».

موضوعات مرتبط

• جهاد: جهاد با کافران ۱، ۲، ۳، ۷; جهاد با منافقان ۱، ۲، ۳، ۷
• جهنم: موجبات جهنم ۶
• جهنمیان ۵:
• خدا: اوامر خدا ۱
• رهبران دینى: مسؤولیت رهبران دینى ۳
• فرجام: شوم ۵
• کافران: برخورد با کافران ۴; سختگیرى بر کافران ۱، ۲، ۴; فرجام کافران ۵; کافران در جهنم ۵
• کفر: آثار کفر ۶
• محمّد (ص): محمّد (ص) و کافران ۱; محمّد (ص) و منافقان ۱; مسؤولیت محمّد (ص) ۱
• منافقان: روش برخورد با منافقان ۴; سختگیرى بر منافقان ۱، ۲ ۴; فرجام منافقان ۵; منافقان در جهنم ۵
• نفاق: آثار نفاق ۶