الزخرف ٤٩
ترجمه
| الزخرف ٤٨ | آیه ٤٩ | الزخرف ٥٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«السَّاحِرُ»: جادوگر. از لحن آنان، مثل (رَبَّکَ) و (بِمَا عَهِدَ عِندَکَ) پیدا است که مستکبران مغرور و طاغوتهای مستبد در آغاز موسی را ساحر می‌خوانند، و سپس دست به دامنش می‌زنند، و در پایان وعده قبول هدایت می‌دهند. یا این که ساحر به معنی عالم و ماهر است. چرا که سحر و جادو در نظرشان مقبول و پسندیده، و جادوگران مورد تعظیم و تکریم ایشان بوده‌اند. «بِمَا عَهِدَ عِندَکَ»: با توسّل به عهدی که با تو کرده است. مراد اکرام پروردگار در حق موسی، به وسیله پیغمبر نمودن او است (نگا: اعراف / . یا منظورشان این است که اگر ایمان بیاوریم و از تو پیروی کنیم خدا عذاب را از ما برطرف می‌سازد (نگا: المختصر).
تفسیر
نکات آیه
۱ - متهم شدن موسى(ع)، به سحر و افسون گرى از سوى فرعونیان (و قالوا یأیّه الساحر ادع)
۲ - استمرار مواضع خصمانه و حق ستیزانه فرعونیان در مقابل موسى(ع)، حتى پس از گرفتار آمدن آنان به عذاب الهى (إذا هم منها یضحکون ... و أخذنهم بالعذاب ... و قالوا یأیّه الساحر) فرعونیان پس از گرفتار شدن به عذاب هاى متعدد، همچنان راه کج خویش را ادامه داده و موسى(ع) را ساحر مى نامیدند.
۳ - آشنایى مردم عصر موسى(ع)، با مقوله سحر و آثار شگفت آن (و قالوا یأیّه الساحر) متهم کردن موسى(ع)، به سحر پس از مشاهده آیات شگفت الهى، نشان مى دهد که فرعونیان مشابه آن کارها را در توان ساحران مى دیدند.
۴ - اتهام ساحرى و جادوگرى به پیامبران، ترفندى از سوى مخالفان ایشان (و قالوا یأیّه الساحر)
۵ - ساحران، داراى موقعیت و احترام در میان جامعه فرعونى * (و قالوا یأیّه الساحر) برداشت یاد شده بدین احتمال است که خطاب «یأیّه الساحر»، استهزایى نباشد; بلکه براى احترام ادا شده باشد. و مؤید آن، ذیل آیه شریفه است که فرعونیان از موسى(ع) تقاضاى رفع عذاب کردند.
۶ - درخواست عاجزانه فرعونیان از موسى(ع)، در رفع عذاب از آنان و أخذنهم بالعذاب ... ادع لنا ربّک بما عهد عندک ۷ - فرعونیان، گرفتار تناقض فکرى و رفتارى در برابر دعوت موسى(ع) (و قالوا یأیّه الساحر ادع لنا ربّک ) فرعونیان، از یک سو موسى(ع) را ساحر مى خوانند و از سوى دیگر براى رفع بلا دست به دامان او مى شوند و این خود نمایانگر تشتت و تناقضى است که بدان گرفتار آمده اند.
۸ - غرور و تبختر فرعونیان، در اوج درماندگى و احساس نیاز به موسى(ع) (و قالوا یأیّه الساحر ادع لنا ربّک )
۹ - اصرار و لجاجت فرعونیان، در نپذیرفتن ربوبیت مطلقه الهى، حتى پس از گرفتار آمدن به عذاب (ادع لنا ربّک ) فرعونیان به جاى «ربّنا» «ربّک» گفته اند; با این که موسى(ع) خداوند را «ربّ العالمین» معرفى کرد. از این مطلب اعتراف نکردن به ربوبیت مطلقه و در نتیجه لجاجت آنان استفاده مى شود.
۱۰ - وعده خداوند به موسى(ع)، درباره رفع عذاب فرعونیان، در صورت روى آوردن آنان به حق (ادع لنا ربّک بما عهد عندک إنّنا لمهتدون) به قرینه ذیل این آیه و آیه بعد، به دست مى آید که مراد از «ما عهد عندک»، وعده خداوند به رفع عذاب از فرعونیان در صورت پذیرش هدایت است.
۱۱ - مجازات حق ناپذیران، پیمان خداوند با پیامبران خویش (ادع لنا ربّک بما عهد عندک إنّنا لمهتدون) با توجه به سیاق آیات - که راجع به عذاب است - استفاده مى شود که عهد الهى همان عذاب هدایت ناپذیران است.
۱۲ - فرعونیان پس از گرفتارى به عذاب الهى به موسى(ع) وعده دادند که در صورت رفع عذاب، ایمان خواهند آورد. (و قالوا یأیّه السحر ادع لنا ربّک بما عهد عندک إنّنا لمهتدون)
۱۳ - فرعونیان پس از گرفتارى به عذاب الهى، اظهار ایمان کرده و خود را مردمى هدایت یافته قلمداد کردند.* (و قالوا ... إنّنا لمهتدون) جمله «إنّنا لمهتدون» ممکن است خبر از تسلیم شدن در برابر هدایت هاى الهى باشد. در این صورت مفاد آیه این است که فرعونیان پس از نزول عذاب، ادعاى ایمان کرده و از موسى(ع) خواستند که خداوند نیز به عهدش در رفع عذاب از آنان، وفا کند.
موضوعات مرتبط
- انبیا: تهمت جادوگرى به انبیا ۴; روش برخورد مخالفان انبیا ۴
- بنى اسرائیل: تاریخ بنى اسرائیل ۵
- جادو: تاریخ جادو ۳; جادو در دوران بنى اسرائیل ۳; جادو در دوران موسى(ع) ۳
- جادوگران فرعون: احترام جادوگران فرعون ۵; موقعیت اجتماعى جادوگران فرعون ۵
- حق: کیفر حق ناپذیران ۱۱
- خدا: عهد خدا با انبیا ۱۱; مکذبان ربوبیت خدا ۹; وعده هاى خدا ۱۰
- عذاب: درخواست رفع عذاب ۶
- فرعونیان: آثار حق پذیرى فرعونیان ۱۰; آثار عذاب فرعونیان ۱۲، ۱۳; استمداد فرعونیان ۶; اظهار ایمان فرعونیان ۱۳; بینش فرعونیان ۱۳; تداوم حق ستیزى فرعونیان ۲; تداوم دشمنى فرعونیان ۲; تضاد در رفتار فرعونیان ۷; تضاد فکرى فرعونیان ۷; تکبر فرعونیان ۸; تهمتهاى فرعونیان ۱; خواسته هاى فرعونیان ۶; زمینه ایمان فرعونیان ۱۲; شرایط رفع عذاب از فرعونیان ۱۰; عجب فرعونیان ۸; عجز فرعونیان ۸; عذاب فرعونیان ۹; فرعونیان و دعوت موسى(ع) ۷; فرعونیان و موسى(ع) ۲; لجاجت فرعونیان ۹
- موسى(ع): استمداد از موسى(ع) ۶; تهمت جادوگرى به موسى(ع) ۱; قصه موسى(ع) ۱۰، ۱۲; موسى(ع) و فرعونیان ۶; وعده به موسى(ع) ۱۰، ۱۲
