ق ١١
ترجمه
| ق ١٠ | آیه ١١ | ق ١٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«رِزْقاً»: مفعول‌به فعل محذوف و یا مفعول‌له است، و یا حال و به معنی اسم مفعول، یعنی مرزوق است. «بَلْدَةً»: سرزمین. ناحیه. «الْخُرُوجُ»: بیرون آمدن از گورها در روز قیامت.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۴، سوره ق
- محتواى سوره مباركه ق
- اقوال مختلف درباره جواب قسم ((و القرآن المجيد))
- مفاد آيه : ((قد علمنا ما تنقص الارض منهم ...)) كه در مقام ردّ سخن مشركين مبنى بر استبعادمعاد است
- مراد از كتاب در ((عندنا كتاب حفيظ)) لوح محفوظ است
- مقصود از اينكه فرمود تكذيب كنندگان قيامت حق را تكذيب كرده در ((امر مريج )) هستند
- اشاره به برهانى كه جمله : ((و احيينا به بلدة ميتا كذلك لك الخروج )) در ردّ استبعادمعاد توسط مشركين متضمن است
- (رواياتى درباره كوه قاف و بيان اينكه اين روايات غيرقابل اعتماد و مردودند)
نکات آیه
۱- تأمین روزى خلق، از اهداف مهم ریزش باران و رویش درخت ها و گیاهان (و نزّلنا من السماء ... فأنبتنا به جنّ-ت و حبّ الحصید ... رزقًا للعباد)
۲- اهمیت خرما و درخت هاى نخل، در تغذیه آدمیان * (و النخل باسقت ... رزقًا للعباد) از این که «النخل» به گونه مجزّا یاد شده است، اهمیت خرما در تغذیه خلق استفاده مى شود.
۳- زیبایى، شگفتى و ثمربخشى، آمیخته به هم در مظاهر طبیعت و آفریده هاى خدا * (زوج بهیج . تبصرة و ذکرى ... ماء مبرکًا ...و النخل باسقت لها طلع نضید . رزقًا للعباد ) خداوند در این آیات، با یادآورى هر یک از نعمت هاو مظاهر طبیعت وصفى حاکى از زیبایى و شگفتى علمى نیز براى آن آورده است و در پایان به ثمر بخشى عینى آنها - که تغذیه خلق باشد - اشاره کرده است; یعنى، رزق هاى آفریده خداوند یک بُعدى نیست و خداوند به وسیله آنها تنها تغذیه نمى کند; بلکه این روزى را با هنر و اسرار در مى آمیزد.
۴- مظاهر طبیعت با گستردگى و تنوع، در خدمت منافع انسان (و نزّلنا ... فأنبتنا ... و النخل ... رزقًا للعباد)
۵- بهرهورى خلق از روزى خداوند، مقتضى سر نهادن آنان به بندگى او * (فأنبتنا به ... و النخل باسقت ... رزقًا للعباد) برداشت یادشده بدان احتمال است که آمدن «للعباد»، به جاى هر عنوان دیگرى (مانند «للخلق»، «للناس» یا «لکم») بیانگر وجود رابطه مستحکم میان رزّاقیت خدا و عبودیت انسان باشد.
۶- اراده الهى، حاکم بر نزول باران و رویش زندگى در سرزمین هاى مرده (و نزّلنا من السماء ... و أحیینا به بلدة میتًا) انتساب فعل «نزّلنا» و «أحیینا» به خداوند و عوامل تحت فرمان او، تأکیدى بر حاکمیت اراده او بر هستى است.
۷- پیدایشِ حیات به وسیله باران، آیتى الهى و دلیلى بر امکان معاد (و أحیینا به بلدة میتًا کذلک الخروج)
۸- رویشِ دوباره گیاهان در پى خزان، نمودى از حیات دوباره انسان ها پس از مرگ (و أحیینا به بلدة میتًا کذلک الخروج)
۹- کارایى و تأثیر وسایط طبیعى، در تحقق معاد و حیات مجدد انسان ها * (و أحیینا به بلدة میتًا کذلک الخروج) از این که در «مشبّه به» تعبیر «به» آمده است - که واسطه بودن باران در حیات زمین را مى رساند - این احتمال جان مى گیرد که در «مشبّه» نیز وسایط مؤثّر باشند; یعنى، معاد انسان ها نیز، در نتیجه تحولاتى طبیعى به تدبیر و اراده خداوند صورت مى گیرد.
۱۰- معارف دین در زمینه مسائل و مصادیق «غیب»، داراى مثال هاى عینى در جهان محسوس (و أحیینا به ... کذلک الخروج) مسأله معاد از امور غیبى است; یعنى، حقیقت آن اکنون بر بشر نامعلوم است. ولى خداوند براى نزدیک کردن این معرفت غیبى به ذهن بشر، نمونه هاى مثالى از آن را در جهان طبیعت قرار داده است تا راه درک آن را هموارتر سازد.
۱۱- توجّه به علم و قدرت الهى و نمودهاى رستاخیز در طبیعت، زداینده هر شک در امکان معاد (قد علمنا ما تنقص الأرض منهم ... أفلم ینظروا إلى السماء فوقهم کیف بنینها ... و أحیینا به بلدة میتًا کذلک الخروج) خداوند در پاسخ به شبهات منکران معاد، در این آیات به سه نکته اشاره کرده است: ۱- علم، ۲- قدرت، ۳-نمودهاى رستاخیز در طبیعت.
موضوعات مرتبط
- آفرینش: تنوع موجودات آفرینش ۴; خالق آفرینش ۳; زیبایى آفرینش ۳; شگفتیهاى آفرینش ۳; فلسفه آفرینش ۴
- انسان: فضایل انسان ۴; منافع انسان ۴
- باران: فلسفه بارش باران ۱; منشأ باران ۶; نقش باران ۷
- تشبیهات قرآن: تشبیه به محسوسات ۱۰; تشبیه حقایق غیبى ۱۰; تشبیه معقول به محسوس ۱۰
- تغذیه: منابع تغذیه ۲
- حیات: عوامل حیات ۷
- خدا: حاکمیت اراده خدا ۶; خالقیت خدا ۳
- خرما: اهمیت خرما ۲; نقش خرما ۲
- درختان: اهمیت درخت خرما ۲; فلسفه رویش درختان ۱
- ذکر: آثار ذکر علم خدا ۱۱; آثار ذکر قدرت خدا ۱۱
- روزى: آثار استفاده از روزى ۵; زمینه روزى ۱
- زمین: منشأ احیاى زمین ۶
- عبودیت: زمینه عبودیت ۵
- عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۹
- گیاهان: آثار رویش گیاهان ۸; فلسفه رویش گیاهان ۱
- مردگان: زمینه احیاى مردگان ۹
- معاد: دلایل معاد ۷، ۸; زمینه رفع شبهات معاد ۱۱; زمینه معاد ۹; نشانه هاى معاد ۱۱
