النساء ٣٨
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لاَ بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ يَکُنِ الشَّيْطَانُ لَهُ قَرِيناً فَسَاءَ قَرِيناً |
ترجمه
| النساء ٣٧ | آیه ٣٨ | النساء ٣٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«رِئَاءَ»: ریا. خودنمائی. مصدر باب مفاعله و مفعولٌ‌له است، و یا حال ضمیر (و) در (یُنفِقُونَ) بشمار است و تقدیر چنین می‌شود: مُرَآئِینَ النَّاسَ. «قَرِیناً»: همدم. همنشین. همصحبت.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
محل نزول:
این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
از سدى روايت كنند كه اين آيه درباره منافقين نازل گرديده و نيز گويند: درباره مشركين مكه آمده كه مال خود را در راه عداوت و دشمنى با پيامبر اسلام خرج مي‌نمودند.[۳]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً فَساءَ قَرِيناً «38»
و (متكبّران خودبرتربين) كسانى هستند كه اموال خود را از روى ريا و براى نشان دادن به مردم انفاق مى‌كنند و به خدا و روز قيامت ايمان ندارند و هر كس كه شيطان همدم او باشد، پس چه بد همدمى است.
«1» فصلت 7.
جلد 2 - صفحه 69
نکته ها
شيطان، گاهى از دور چيزى را به افراد القا و وسوسه مى‌كند و گاهى از نزديك همدم آنان‌مى‌شود. مؤمنان از وسوسه‌ها و القائات شيطان مى‌گريزند، امّا آنگونه كه در آيه‌ى 36 سوره‌ى زخرف مى‌خوانيم: «مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ» هركه از ياد خدا رخ برتافت، شيطانى براى او برمى‌انگيزيم تا يار و همنشين دائمى او باشد.
پیام ها
1- هم بخل وترك انفاق بد است، هم انفاق ريايى. در آيه‌ى پيشين از بخل نكوهش شد و در اينجا از بخشش‌هاى رياكارانه. يَبْخَلُونَ، يُنْفِقُونَ ... رِئاءَ النَّاسِ
2- عامل ريا، عدم ايمان واقعى به خدا و قيامت است. «رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ»
3- هدف از انفاق، تنها سير كردن گرسنگان نيست، چون اين هدف با رياكارى هم تأمين مى‌شود. بلكه هدف، رشد معنوى انفاق كننده نيز مى‌باشد. «يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ»
4- خداوند رياكاران را دوست ندارد. لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالًا فَخُوراً ... وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ
5- دل كه از خدا تهى شد، جايگاه هميشگى شيطان مى‌شود. لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ ... يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً فَساءَ قَرِيناً (38)
«1» منهج الصادقين، جلد 3، صفحه 25.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 438
وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ: و همچنين خدا دوست ندارد به اعطاى مثوبت آنانكه خرج كنند اموال خود را براى ديدن مردمان و ملاحظه ناموس و اظهار جرئت و احسان خود، تا مردمان تحسين ايشان كنند. يا آماده ساخته‌ايم عذاب مهين را براى كفار و خراجين اموال به قصد ريا و شهرت.
مشاركت اهل بخل و انفاق بر سبيل ريا در ذم وعيد، براى آنست كه بخل و سرف، يعنى انفاق بر غير حق كه طرفين افراط و تفريطند، يكسانند در قبح استجلاب و ذم. وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ: و ايمان نمى‌آورند به خدا و وحدانيت الهى، وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ: و مقر نيستند به روز قيامت تا به سبب آن در انفاق، قصد قربت و رضاى سبحانى و ثواب اخروى را نمايند؛ اين جماعت مصاحب شيطانند. وَ مَنْ يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً: و هر كه مى‌باشد شيطان و اعوان او از جن و انس مر او را همنشين و مصاحب، فَساءَ قَرِيناً: پس بد همنشين است شيطان، زيرا ابليس داعى انسان است به كفر و معصيت، كه مؤدى به آتش و عذاب حجيم است. يا متصفين به صفات مذكوره، مصاحب شيطانند. و اين تنبيه است بر آنكه چون شيطان قرين آنها باشد، حامل ايشان است به انفاق به ريا و كفر و مزين اين دو امر قبيح در نظر آنها، كقوله: إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كانُوا إِخْوانَ الشَّياطِينِ: و ابالسه انسيه نيز داخلند. و يمكن توعيد است به قرين بودن شيطان در جهنم و استغاثه آنها از جوار او كه: يا ليت بينى و بينك بعد المشرقين فبئس القرين. بنا به قولى مراد اين جماعت، مشركان مكه‌اند كه به دشمنى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم جمع لشگر و خرج مال مى‌نمودند. يا منافقان كه انفاق آنها مبتنى به ريا و سمعه بود. يا يهود كه به جهت اغراض، به قوم انفاق مى‌نمودند.
تبصره: چون آيات قرآنى عبرت به عموم لفظ است نه خصوص سبب، لذا اين آيه شريفه عموميت دارد تا قيامت نسبت به كسانى كه مقدم شوند بر انهدام و تخريب و تغيير شريعت نبويه احمديه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم «جانا مالا
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 439
قدما قلما» و مهيا است براى آنها عذاب مهين و مصاحبت شيطان لعين.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَرِيناً فَساءَ قَرِيناً (38)
ترجمه
و آنانكه انفاق ميكنند مالهاى خودشان را براى نمايش بمردم و ايمان نميآورند بخداوند بروز بازپسين و كسيكه باشد شيطان او را همنشين پس بد همنشينى است.
تفسير
نكته عطف در آيه قبل اشاره شد و انفاق ريائى اگر چه فيض ره فرموده
جلد 2 صفحه 56
مشارك با بخل و در حكم عدم انفاق است ولى بنظر حقير بدتر است زيرا ريا حرام و شرك خفى است و در اينجا چون بغرض مفاخرت است مكمّل اين خلق مذموم و مؤكد اين عمل مشئوم است لذا مرائى در آيه شريفه متصف بعدم ايمان بخدا و روز جزا شده است چون اگر معتقد بخدا و روز جزا باشد ميداند وعده خداوند تخلف ندارد و نعم اخروى را بمفاخره موهوم دنيوى نميفروشد و از اينجا معلوم ميشود كه قرين و انيس و مصاحب او شيطان است كه اين قبيل آثار موهومه را در نظر او جلوه داده مال دنيا و نعيم عقبى را از او گرفته و عذاب آخرت را براى او آماده نموده چه رفيقى است بدتر از آنكه دنيا و آخرت شخص را بباد دهد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ الَّذِينَ يُنفِقُون‌َ أَموالَهُم رِئاءَ النّاس‌ِ وَ لا يُؤمِنُون‌َ بِاللّه‌ِ وَ لا بِاليَوم‌ِ الآخِرِ وَ مَن يَكُنِ الشَّيطان‌ُ لَهُ قَرِيناً فَساءَ قَرِيناً (38)
و كساني که انفاق ميكنند اموال خود را لكن از روي رياء و سمعه و نمايش و خود نمايي و ايمان بخدا و روز قيامت ندارند و متابعت شيطان ميكنند و شيطان قريب و صاحب و مصاحب آنها ميباشد و حال آنكه بد قريني است زيرا آنها را بجهنم ميبرد و در آتش بآنها لعن و طرد ميكند و اذيت ميرساند.
شخص مرائي هم مشرك است که عمل خود را براي خوش آمد مردم ميكند و لذا گفتند رياء شرك خفي است، و هم منافق است که ظاهرش براي خدا و باطن براي خلق، و هم كافر است زيرا اعتقاد بثواب و اجر آخرتي ندارد، و هم فاسق است زيرا رياء از گناهان كبيره است و عمل او هم باطل است و لو در خلال او رياء بيايد و در قيامت هم او را باين چهار وصف خطاب ميكنند ( يا مشرك، يا كافر، يا منافق، يا فاسق) برو اجر خود را از آنهايي که براي آنها كرده‌اي بگير.
و البته هر شرك و كفر و نفاق و فسق باغواء شيطان است و متابعت او است و در اخبار است که فرداي قيامت اهل عذاب را يك طرف آنها يك شيطان و يك طرف سنگ كبريت و با آنها بجهنم واصل ميكنند. پس شيطان قرين مرائيست هم در دنيا
جلد 5 - صفحه 81
که او را اغواء كند و هم در آخرت که او را اذيت كند و بد قريني است و بهمين بيان شرح آيه معلوم شد.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- خداوند، کسانى را که ریاکارانه انفاق مى کنند، دوست ندارد. (انّ اللّه لا یحبّ من کان مختالا فخوراً ... و الذین ینفقون اموالهم رئاء الناس) در برداشت فوق، «الذین ینفقون» بر «الذین یبخلون» عطف گرفته شده و بنابراین، توصیفى براى «مختال» و «فخور» است.
۲- حرمت ریاکارى (و اعتدنا للکافرین عذاباً مهیناً. و الذین ینفقون اموالهم رئاء النّاس) اگر «الذین ینفقون» عطف بر «الکافرین» باشد، ریاکاران به عذاب تهدید شده اند و تهدید به عذاب نشانه حرمت است.
۳- عذاب خوارکننده الهى، کیفر انفاق کنندگان ریاکار (و اعتدنا للکافرین عذاباً مهیناً. و الذین ینفقون اموالهم رئاء النّاس) بنابر اینکه «الذین» عطف بر «الکافرین» باشد.
۴- خلوص، شرط ارزشمندى انفاق (و الذین ینفقون اموالهم رئاء النّاس)
۵- ریاکارى در انفاق از آثار تکبر و فخرفروشى* (انّ اللّه لا یحبّ من کان مختالا فخوراً ... و الذین ینفقون اموالهم رئاء النّاس)
۶- انفاق بخیلان از روى ریاکارى است. (الذین یبخلون ... و الذین ینفقون اموالهم رئاء النّاس) توصیف «مختالا فخوراً» از یکسو به بخلورزى و از سوى دیگر به انفاق ریائى، حاکى از آن است که بخیلان اگر انفاق کنند، از روى ریاکارى است.
۷- ریاکاران، ایمان واقعى به خدا و قیامت ندارند. (و الذین ینفقون اموالهم رئاء النّاس و لا یؤمنون باللّه و لا بالیوم الاخر) جمله «و لا یؤمنون» مى تواند تفسیر و توضیح جمله «ینفقون ... » باشد ; تکرار نشدن «الذین» مى تواند این معنا را تأیید کند.
۸- عذاب خوارکننده، کیفر ایمان نداشتن به خدا و قیامت (اعتدنا للکافرین عذاباً مهیناً. و الذین ... لا یؤمنون باللّه و لا بالیوم الاخر)
۹- ایمان نداشتن به وعده هاى الهى و قیامت، منشأ ریاکارى (رئاء النّاس و لا یؤمنون باللّه و لا بالیوم الاخر) بدان احتمال که جمله «الذین لا یؤمنون» بیانگر علت و ریشه انفاقهاى ریایى باشد.
۱۰- ناسازگارى تکبر و فخرفروشى با ایمان به خدا و قیامت (لا یحبّ من کان مختالا فخوراً ... و الذین ... و لا یؤمنون باللّه و لا بالیوم الاخر) برداشت فوق بر این مبناست که «الذین ... لا یؤمنون» عطف بر «الذین یبخلون» و توصیفى براى «مختالا فخوراً» باشد. یعنى فخرفروشان و مُتکبران ایمان واقعى به خدا و قیامت ندارند.
۱۱- شیطان، همراه با ریاکاران، بخیلان و متکبران (الذین یبخلون ... و الذین ینفقون اموالم رئاء النّاس ... و من یکن الشیطان له قریناً) مراد از «من یکن ... » تمام کسانى هستند که در این آیه و آیه قبل مورد مذمت قرار گرفتند.
۱۲- تکبّر، بخل و ریاکارى، پیامد همراهى شیطان با آدمى (مختالا فخوراً. الذین یبخلون ... و الذین ینفقون اموالم رئاء النّاس ... و من یکن الشیطان له قریناً) ظاهراً جمله «من یکن ... » بیان ریشه و علت صفات ذکر شده در این آیه و آیات قبل است.
۱۳- دلهاى تهى از ایمان به خدا و قیامت، جایگاه شیطان (لا یؤمنون باللّه و لا بالیوم الاخر و من یکن الشیطان له قریناً)
۱۴- شیطان، همدل و همراهى شوم و نامیمون است. (و من یکن الشیطان له قریناً فساء قریناً)
۱۵- نقش همراه و همدم در جان و روح آدمى و در اعمال و کردار وى (و الذین ینفقو اموالهم رئاء النّاس ... و من یکن الشیطان له قریناً فساء قریناً)
موضوعات مرتبط
- احکام:۲
- ارزش: ملاک ارزش ۴
- انفاق: اخلاص در انفاق ۴ ; ریا در انفاق ۱، ۳، ۵، ۶ ; شرایط انفاق ۴
- ایمان: آثار ایمان ۱۰ ; ایمان به خدا ۱۰ ; ایمان به قیامت ۱۰
- بخل: عوامل بخل ۱۲
- بخیل: انفاق بخیل ۶ ; بخیل و شیطان ۱۱ ; ریاکارى بخیل ۶
- تربیت: عوامل مؤثّر در تربیت ۱۵
- تفاخر: آثار تفاخر ۵، ۱۰
- تکبر: آثار تکبر ۵، ۱۰ ; عوامل تکبر ۱۲
- خدا: عذاب خدا ۳ ; محبت خدا ۱
- دوستى: آثار دوستى ۱۵
- ریا: حرمت ریا ۲ ; عوامل ریا ۵، ۹، ۱۲
- ریاکار: و شیطان ۱۱ ; سرزنش ریاکار ۱ ; کفر ریاکار ۷ ; کیفر ریاکار ۳
- شیطان: آثار اطاعت از شیطان ۱۲ ; دوستى با شیطان ۱۴ ; شومى شیطان ۱۴ ; عوامل نفوذ شیطان ۱۳
- عذاب: مراتب عذاب ۳، ۸
- کافران: قلب کافران ۱۳
- کفر: به خدا ۷، ۸، ۱۳ ; کفر به قیامت ۷، ۸، ۹، ۱۳ ; کفر به وعده خدا ۹ ; کیفر کفر ۸
- مبغوضان: خدا ۱
- متکبران: و شیطان ۱۱
منابع
