إِثْم
«اِثْم» از مادّه «اثم» به گفته «معجم مقاییس اللغة» در اصل، به معناى کُندى و عقب افتادن است; و از آنجا که گناه، انسان را از رسیدن به خیرات، عقب مى اندازد، این واژه بر آن اطلاق شده است. به هر حال، «اثم» به هر کار و هر چیزى گفته مى شود که حالتى در روح و عقل به وجود مى آورد، و انسان را از رسیدن به نیکى ها و کمالات باز مى دارد.
و به معناى هر گونه کارى است که زیانبخش باشد و موجب انحطاط مقام انسان گردد، و او را از رسیدن به ثواب و پاداش نیک باز دارد; بنابراین هر نوع گناهى در مفهوم وسیع «اثم» داخل است.
ولى بعضى از مفسران، «إِثْم» را در اینجا تنها به معناى «شراب» گرفته اند و شامل گناهانى مى شود که جنبه فردى دارد (مانند شرب خمر).
ریشه کلمه
- اثم (۴۸ بار)
قاموس قرآن
گناه - خمر - قمار - كار حرام -(قاموس) نام كارهايى است كه از ثواب باز مىدارند (مفردات) به نظر مىآيد كه معنى اصلى اِثم، ضرر باشد در قرآن مىخوانيم [بقره:219] از تو از خمر و قمار مىپرسند، بگو در آن دو ضررى بزرگ و نيز منافعى براى مردم هست ولى ضررشان از نفعشان بيشتر است. از مقابله اثم به منافع و اثمها با نفعها بدست مىآيد كه معنى اصلى آن ضرر است زيرا هميشه ضرر مقابل نفع است. در المنار ذيل آيه فوق گويد: اثم هر آن چيزى است كه در آن ضرر و زيان باشد. در اين صورت به گناه و قمار و خمر و مطلق كار حرام از آن جهت اِثم گفته شده كه ضرراند و از خير باز مىدارند. اَثام در آيه [فرقان:68] بمعنى عذاب و عقوبت است، گويا بعذاب از آن جهت اَثام اطلاق شده كه مسبّب باسم سبب است آثِم يعنى: گناهكار بضرر افتاده. [بقره:283] هر كه كتمان شهادت كند قلبش گناهكار است اَثيم صيغه مبالغه است [جاثية:7]. تأثيم نسبت دادن گناه به ديگرى است [واقعة:25] يعنى در بهشت بيهوده و نسبت دادن گناه به يكديگر نمىشوند كلمه اثم با سائر مشتقات آن 48 بار در قرآن بكار رفته است.
