آل عمران ٧٢

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ قَالَتْ‌ طَائِفَةٌ مِنْ‌ أَهْلِ‌ الْکِتَابِ‌ آمِنُوا بِالَّذِي‌ أُنْزِلَ‌ عَلَى‌ الَّذِينَ‌ آمَنُوا وَجْهَ‌ النَّهَارِ وَ اکْفُرُوا آخِرَهُ‌ لَعَلَّهُمْ‌ يَرْجِعُونَ‌

ترجمه

و جمعی از اهل کتاب (از یهود) گفتند: «(بروید در ظاهر) به آنچه بر مؤمنان نازل شده، در آغاز روز ایمان بیاورید؛ و در پایان روز، کافر شوید (و باز گردید)! شاید آنها (از آیین خود) بازگردند! (زیرا شما را، اهل کتاب و آگاه از بشارات آسمانی پیشین می‌دانند؛ و این توطئه کافی است که آنها را متزلزل سازد).

ترتیل:
ترجمه:
آل عمران ٧١ آیه ٧٢ آل عمران ٧٣
سوره : سوره آل عمران
نزول : ٢ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٩
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أَلَّذِی»: آنچه. «وَجْهَ الْنَّهَارِ»: آغاز روز. مراد از اوّل و آخر روز، مدّتی از زمان است؛ نه آغاز و انجام اصطلاحیِ یک روز (نگا: واژه «غَداً» در کهف / و لقمان / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]

شأن نزول آیات ۷۱ و ۷۲:[۲]

ابن عباس روايت كند كه عبدالله بن الصيف و عدى بن زيد و حرث بن عوف به يكديگر مى گفتند: برويم نزد محمد و اصحاب او و به او ایمان بياوريم ولى كارى كه بايد انجام دهيم آنست كه صبح ايمان بياوريم و سپس عصر نسبت به او كافر شويم تا از اين طريق ايجاد شك و شبهه در اصحاب او بنمائيم سپس اين دو آيه نازل گرديد.[۳]

حسن بصرى و سدى روايت كنند كه دوازده نفر از احبار يهود خيبر با يكديگر درباره دين محمد توطئه‌چينى كردند و گفتند: صبح ايمان بياوريم و عصر از دين او برگشته و كافر شويم و از اين راه ايجاد شبهه در ميان مسلمين بنمائيم تا از اين شك ما بطلان دين خود را بيابند سپس آيه ۷۲ نازل گرديد.[۴]

از مقاتل و كلبى و مجاهد روايت كنند كه آيه ۷۲ درباره قبله نازل شد در هنگامى كه قبله به طرف خانه كعبه تحويل شد و اين تحويل و برگردانده شدن قبله بر يهوديان گران آمد سپس كعب بن الاشرف گفت: برويد و به محمد ايمان بياوريد و با او در اول وقت روز به طرف كعبه نماز بخوانيد و آخر وقت روز به طرف قبله خودتان نماز بخوانيد تا از اين طريق ايجاد شك و شبهه در ميان اصحاب او بنمائيد.[۵]

تفسیر


نکات آیه

۱ - تظاهر به پذیرش اسلام و قرآن و سپس کفر به آن دو، از راههاى آمیختن حق به باطل توسط اهل کتاب (یا اهل الکتاب لم تلبسون الحقّ بالباطل ... و طائفة من اهل الکتاب) به نظر مى رسد جمله «و قالت طائفة ... »، پس از «لم تلبسون»، ذکر مصداقى براى تلبیس حق به باطل باشد.

۲ - توصیه گروهى از اهل کتاب به دیگران مبنى بر ایمان به قرآن در اوّل روز و کفر به آن در آخر روز، به منظور بازگشت مؤمنان از اسلام (و قالت طائفة من اهل الکتاب ... لعلهم یرجعون) بنابراینکه «وجه النهار»، متعلّق به «امنوا» و «اخره»، متعلق به «اکفروا» باشد.

۳ - اظهار ایمان در ابتداى روز و کفر در انتهاى آن، حیله یهود براى متزلزل ساختن مؤمنان (و قالت طائفة ... لعلّهم یرجعون) مفسّرین طبق شأن نزول، آیه را حمل بر یهودیان کرده اند.

۴ - خداوند، رسواگر یهود با افشاى توطئه آنان در جهت متزلزل ساختن مؤمنان (و قالت طائفة ... لعلّهم یرجعون)

۵ - اظهار ایمان دروغین و داخل شدن در صفوف مسلمانان براى متزلزل ساختن آنان، از حیله هاى دشمنان دین (و قالت طائفة ... لعلّهم یرجعون)

۶ - از شیوه هاى مؤثر در سست کردن پیروان یک مکتب، اظهار عقیده به آن مکتب و سپس تبرّى از آن است.* (و قالت طائفة ... لعلّهم یرجعون) از اینکه خداوند توطئه یهود را در این جهت افشا مى کند، معلوم مى شود عمل یهود اثر ویژه اى در تزلزل مؤمنان داشته است.

۷ - یهود، آنچه را در اوّل روز بر پیامبر (ص) نازل شده بود (قبله بودن بیت المقدّس)، پذیرفتند و به آنچه در انتهاى روز نازل شده بود (قبله بودن کعبه)، کفر ورزیدند تا مؤمنان را گمراه سازند. (و قالت طائفة ... لعلّهم یرجعون) برخى از مفسّران برآنند که «وجه النهار» و «آخره» متعلق به «انزل» است ; و سیاق آیه مى رساند که مراد از «الذى»، حکمى خاص است ; برخى روایات دلالت دارد که آن حکم خاص، تغییر قبله بوده است که پیامبر (ص) در عصرگاهى مأمور شد نماز را به سوى کعبه بخواند و قبله مسلمانان را که تا صبحگاه آن روز، بیت المقدس بوده است تغییر دهد.

۸ - احتمال ارتداد و تأثیرپذیرى مؤمنان، از دیدگاه اهل کتاب (امنوا بالذى ... لعلّهم یرجعون)

۹ - هشدار خداوند به مؤمنان، نسبت به تلاش منافقانه اهل کتاب و دشمنان اسلام (و قالت طائفة ... لعلّهم یرجعون)

روایات و احادیث

۱۰ - دستور علماى یهود به پیروان خود مبنى بر پذیرش بیت المقدس به عنوان قبله و مخالفت با کعبه (و قالت طائفة من اهل الکتاب امنوا بالّذى انزل ... و اکفروا اخره) امام باقر (ع): ... فقالوا صلى محمّد الغداة فاستقبل قبلتنا فامنوا بالّذى انزل على محمّد وجه النهار و اکفروا اخره یعنون القبلة حین استقبل رسول اللّه (ص) المسجد الحرام.[۶]

۱۱ - امیدوارى یهود به قبله قرار داده شدن مجدد بیت المقدس، به جاى کعبه براى مسلمانان (لعلّهم یرجعون) امام باقر (ع) درباره آیه فوق فرمود: ... لعلّهم یرجعون الى قبلتنا.[۷]

موضوعات مرتبط

  • آیات خدا: ۱، ۲، ۳
  • اسلام: ۱، ۹ تاریخ صدر اسلام ۱، ۳، ۷
  • اضلال: ۲، ۳، ۴، ۵، ۷
  • التقاط: ۱
  • افشاگرى: ۴
  • اهل کتاب: ۱، ۹، ۱۰ توطئه اهل کتاب ۱، ۲، ۹ ; عقاید اهل کتاب ۸ ; علماى اهل کتاب ۱۰ ; اهل کتاب و اضلال مردم ۲، ۷ ; کفر اهل کتاب ۱، ۲ ; کعبه و اهل کتاب ۱۰ ; مسلمانان و اهل کتاب ۲، ۸
  • بیت المقدس: ۷، ۱۰
  • خدا: هشدارهاى خدا ۹
  • دشمنان: توطئه دشمنان ۵، ۹
  • قرآن: ۱، ۲
  • کافران: کافران و مسلمانان ۵
  • کعبه: ۷، ۱۰، ۱۱
  • مؤمنان: ارتداد مؤمنان ۸ ; اضلال مؤمنان ۲، ۳، ۴، ۵، ۷ ; هشدار به مؤمنان ۹
  • مبارزه: شیوه هاى مبارزه ۶
  • محمّد (ص): محمّد (ص) و یهود ۷
  • مسلمانان: ۲، ۳، ۴، ۵، ۸
  • نفاق: آثار نفاق ۵، ۶
  • یهود: توطئه یهود ۳، ۴، ۷ ; نفاق یهود ۷

منابع

  1. طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۲، ص ۶۹۳.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱۲۴.
  3. محمد بن اسحق.
  4. تفسير مجمع البيان.
  5. تفاسير روض الجنان و مجمع البيان و كشف الاسرار.
  6. تفسیر قمى، ج ۱، ص ۱۰۵ ; تفسیر برهان، ج ۱- ، ص ۲۹۲، ح ۱۱.
  7. تفسیر قمى، ج ۱، ص ۱۰۵ ; بحار الانوار، ج ۸۳- ، ص ۹۸.