البقرة ٧٦
گسترشکپی متن آیه |
---|
ترجمه
البقرة ٧٥ | آیه ٧٦ | البقرة ٧٧ | ||||||||||||||
|
معنی کلمات و عبارات
«لَقُوا»: برخورد کردند. رسیدند. «خَلا»: رفت. به خلوت نشست. «مَا فَتَحَ اللهُ عَلَیْکُمْ»: آنچه خداوند در کتاب آسمانی تورات به شما آموخته است. «لِیُحَآجُّوکُم بِهِ»: تا با شما بستیزند و آن را بر شما حجّت گیرند.
آیات مرتبط (تعداد ریشههای مشترک)
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسی» گوید: از امام باقر|امام محمدباقر عليهالسلام روايت شده كه فرمودند: قومى از يهود كه از دشمنان محسوب نمى شدند هنگامى كه مسلمين را ملاقات ميكردند با آنها از صفت محمد صلى اللّه عليه و آله كه در تورات بود سخن مى گفتند ولى بزرگان آنها ايشان را از اين گونه سخنان با مسلمين بازداشته و به آنها مى گفتند با مسلمين از اين گونه گفتار به ميان نياوريد و آنچه در تورات از صفت محمد صلى اللّه عليه و آله گفته شده ذكر نكنيد زيرا آنان آن را دستاويز قرار داده و با شما به جدال و گفتگو پردازند سپس اين آيه نازل گرديد، مجاهد گويد اين آيه درباره طايفه بنىقريظه نازل شد وقتى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله آنها را برادران ميمون و خوك خطاب نمود. آنان گفتند: چه كسى از اين گونه اخبار به محمد داده است.[۳]
سدى گويد: درباره يهوديانى نازل شد كه نخست ايمان آورده بودند سپس منافق گرديدند و با مؤمنين عرب به گفتگو مى پرداختند.[۴]
تفسیر
نکات آیه
۱ - عوام، یهود در حضور مسلمانان به حقانیت پیامبر اسلام (ص) و انطباق نشانه هاى پیامبر موعود، بر آن حضرت اعتراف مى کردند. (و إذا لقوا الذین ءامنوا قالوا ءامنا ... قالوا أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم) جمله «أتحدثونهم ...; چرا حقایقى که خدا در اختیار شما نهاده به مسلمانان باز مى گویید؟» دلالت بر این دارد که مراد از «آمنا» بیان ویژگیهاى پیامبر موعود در تورات و تطبیق آن با رسول اکرم(ص) است. بنابراین «آمنا»; یعنى، ما تصدیق مى کنیم که محمّد(ص) همان پیامبر موعود است و ویژگیهاى بیان شده بر او تطبیق مى کند.
۲ - یهودیان عصر بعثت، مطمئن به حقانیت رسالت پیامبر و انطباق علایم پیامبر موعود بر آن حضرت (و إذا لقوا الذین ءامنوا قالوا ءامنا ... قالوا أتحدثونهم بما فتح اللّه) عبارت «لیجاجوکم به ...; تا به استناد آن حقایق در پیشگاه خدا علیه شما استدلال کنند.» مى رساند که مصداق مورد نظر از «ما فتح اللّه» حقانیت اسلام و رسول اکرم(ص) است که در تورات بیان شده است. بنابراین همه یهودیان - چه عالمان و چه عوام ایشان - به رسالت پیامبر(ص) اطمینان داشتند.
۳ - تورات، بیانگر بعثت پیامبر اسلام و تبیین کننده صفات و ویژگیهاى آن حضرت (قالوا أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم) از معانى «فتح» مطلع ساختن و تعلیم دادن است. بنابراین «ما فتح اللّه علیکم»; یعنى، حقایقى که خداوند شما را از آن مطلع ساخته و در اختیار شما قرار داده است. از آن جا که تورات تنها منبع یهودیان براى این گونه اطلاعات است مى توان به برداشت فوق دست یافت.
۴ - یهودیان عصر بعثت داراى جلسات سرّى و مخفیانه براى توطئه چینى علیه اسلام (و إذا خلا بعضهم إلى بعض)
۵ - عالمان و پیشوایان یهود، مردم خویش را از بازگویى صفات پیامبر موعود و اعتراف به انطباق آن به رسول اکرم(ص)، بر حذر مى داشتند. (قالوا أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم) استفهام در «أتحدثونهم» انکار توبیخى است.
۶ - ناتوانى مسلمانان از احتجاج علیه یهود در پیشگاه خدا، توجیه عالمان یهود براى بازدارى مردم خویش از بازگویى و نشر صفات پیامبر موعود (أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم لیحاجوکم به عند ربکم)
۷ - یهودیان عصر بعثت در تلاش براى کتمان حقانیت اسلام و رسالت پیامبر(ص) (أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم)
۸ - پیشوایان یهود، بازگویى صفات پیامبر موعود و اعتراف به حقانیت او را، نشانه بى خردى بازگو کننده مى شمردند. (أتحدثونهم ... أفلا تعقلون)
۹ - پیشوایان و عالمان یهود در عصر بعثت، مردمانى لجوج و حق ناپذیر (أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم ... أفلا تعقلون)
۱۰ - لجاجت و حق ناپذیرى عالمان و پیشوایان یهود، دلیل نا به جا بودن امید و دل بستن مسلمانان به ایمان آوردن آنان (أفتطمعون أن یؤمنوا لکم ... قالوا أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم) آیه مورد بحث عطف بر جمله حالیه «و قد کان ...» و یا عطف بر جمله «یسمعون ...» در آیه قبل مى باشد. در هر صورت، بیانگر علتى دیگر براى «أفتطمعون ...» مى باشد.
۱۱ - حفظ منافع قوم و جامعه یهود، برتر از اعتراف به باورها و عقاید دینى در دیدگاه عالمان و پیشوایان آنان (أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم ... أفلا تعقلون)
۱۲ - پیشوایان و عالمان یهود، اعتراف به حقایق دینى و معارف الهى را، در صورتى که مخدوش کننده منافع قومى آنان گردد، ناروا و برخاسته از بى خردى مى دانستند. (أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم ... أفلا تعقلون)
۱۳ - یهودیان معتقد به برپایى قیامت، بر قرارى صحنه هاى محاکمه در آن روز و احتجاج انسانها علیه یکدیگر در پیشگاه خدا (أتحدثونهم ... لیحاجوکم به عند ربکم)
۱۴ - یهودیان، معتقد به ربوبیت خداوند (أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم لیحاجوکم به عند ربکم)
۱۵ - آگاه نبودن خدا به اسرار نهانى انسانها، از باورها و پندارهاى باطل یهود (أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم لیحاجوکم به عند ربکم) از جمله «أتحدثونهم ... لیحاجوکم» چنین بر مى آید که یهود آن گاه راه احتجاج علیه خویش را گشوده مى دیدند که حقایق و دانسته هاى خویش را آشکار کنند; ولى اگر حقایق را آشکار نکنند علیه آنان احتجاج نمى شود و مؤاخذه نمى گردند. این پندار بیانگر برداشت فوق است.
۱۶ - سوء استفاده عالمان یهود، از ضعف بینشهاى دینى و اعتقادى مردم خویش (أتحدثونهم بما فتح اللّه علیکم لیحاجوکم به عند ربکم)
روایات و احادیث
۱۷ - از امام باقر (ع) روایت شده که: «انه قال کان قوم من الیهود لیسوا من المعاندین المتواطئین إذا لقوا المسلمین حدثوهم بما فى التوراة من صفة محمّد(ص) فنهاهم کبرائهم عن ذلک، و قالوا: لا تخبروهم بما فى التوراة، من صفة محمّد(ص) فیحاجوکم به عند ربکم فنزلت هذه الآیة;[۵] گروهى از یهود - که کینه اى به مسلمانان نداشتند - هنگامى که با مسلمانان روبرو مى شدند از اوصاف رسول خدا(ص) که در تورات آمده بود سخن مى گفتند; بزرگان یهود با خبر شده و آنها را نهى کردند و گفتند: از صفات محمّد [[ص] - که در تورات آمده - مسلمانان را مطلع نسازید که به وسیله آن با شما در نزد پروردگارتان استدلال و احتجاج خواهند نمود، پس آیه فوق نازل گشت.».
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱، ۴، ۶، ۷ ،۸; توطئه علیه اسلام ۴
- اقرار: اقرار به حقانیت محمّد(ص) ۱
- تورات: تعالیم تورات ۳، ۱۷
- خدا: خدا و جهل ۱۵
- عقیده: عقیده به ربوبیت خدا ۱۴; عقیده به قیامت ۱۳
- علماى یهود: بینش علماى یهود ۶، ۸، ۱۱، ۱۲; توجیه گرى علماى یهود ۶; حق ناپذیرى علماى یهود ۹، ۱۰; زمینه توجیه گرى علماى یهود ۶; سوء استفاده علماى یهود ۱۶; علماى یهود و سفاهت ۸، ۱۲; علماى یهود و کتمان حق ۱۲; علماى یهود و محمّد(ص) ۵، ۶، ۸; علماى یهود و مسلمانان ۶; علماى یهود و یهود ۵، ۱۶; لجاجت علماى یهود ۹، ۱۰; نژاد پرستى علماى یهود ۱۱
- قیامت: احتجاج در قیامت ۱۳; مؤاخذه در قیامت ۱۳
- محمّد(ص): حقانیت محمّد(ص) ۲; محمّد(ص) در تورات ۳، ۱۷
- مردم: سوء استفاده از ضعف مردم ۱۶
- مسلمانان: مسلمانان و علماى یهود ۱۰
- یهود: اقرار عوام یهود ۱; توطئه یهود ۴; جلسات سرّى یهود صدر اسلام ۴; عقیده یهود ۱۳، ۱۴; عقیده باطل یهود ۱۵; عوام یهود و پیامبر موعود ۱; عوام یهود و محمّد(ص) ۱; یأس از اسلام یهود ۱۰; یهود صدر اسلام و اسلام ۷; یهود صدر اسلام و پیامبر موعود ۲; یهود صدر اسلام و کتمان حق ۷; یهود صدر اسلام و محمّد (ص) ۲، ۷، ۱۷; یهود و حفظ منافع قومى ۱۱، ۱۲; یهود و ربوبیت خدا ۱۴; یهود و علم غیب خدا ۱۵; یهود و کتمان حق ۱۷
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۱، ص ۱۱۱.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱۲.
- ↑ صاحب روض الجنان از خاصه از مجاهد راجع به شرح قضيه چنين گويد: بعد از فتح جنگ احزاب رسول خدا صلى الله عليه و آله قصد طوايف بنىقريظه و بنىالنضير فرمود: لشكر اسلام در پاى ديوار آنان خيمه زدند و پيامبر پرچم را به على مرتضى عليهالسلام سپرد و فرمود: به يارى خدا پيروز خواهى گشت، آنان كه على را ديدند ترسيدند زيرا به يادشان بود كه على قاتل عمرو بن عبدود در جنگ بوده لذا با حال اضطراب فرياد ميزدند و پيامبر و مسلمين را دشنام ميدادند. على گفت: در اين ميان رسول خدا صلى الله عليه و آله رسيد و به آنان با صداى بلند فرمود: يا اخوة القردة والخنازير؛ اى برادران ميمون و خوك ما هر جا كه به يارى خدا رو نهاديم دشمن را منكوب نموديم، طبرى نيز از مجاهد جريان نزول را بدون ذكر نام على مرتضى عليهالسلام آورده است.
- ↑ در تفسير على بن ابراهيم از خاصه نيز اين موضوع ذكر شده است.
- ↑ مجمع البیان، ج ۱، ص ۲۸۶; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۹۲، ح ۲۵۳.