آل عمران ٢٠٠

از الکتاب
کپی متن آیه
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ‌ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صَابِرُوا وَ رَابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ‌ لَعَلَّکُمْ‌ تُفْلِحُونَ‌

ترجمه

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! (در برابر مشکلات و هوسها،) استقامت کنید! و در برابر دشمنان (نیز)، پایدار باشید و از مرزهای خود، مراقبت کنید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید!

ترتیل:
ترجمه:
آل عمران ١٩٩ آیه ٢٠٠ آل عمران ٢٠١
سوره : سوره آل عمران
نزول : ٣ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٤
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«صَابِرُوا»: بر دیگران در صبرکردن پیروز شوید و از آنان شکیباتر باشید. «رَابِطُوا»: مرزداری کنید و از سرزمین اسلامی خود مراقبت به عمل آورید.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]

شأن نزول:[۲]

محمد بن ابراهيم النعماني بعد از هفت واسطه از امام باقر|امام محمدباقر عليه‌السلام و ايشان از پدر بزرگوارش امام على بن الحسين عليه‌السلام روايت كند كه عبدالله بن عباس كسى نزد امام فرستاد تا درباره اين آيه از او سؤال كند.

امام زين العابدين عليه‌السلام در خشم شد و به شخص سائل فرمود: خيلى ميل داشتم با آن كسى كه تو را به اين منظور فرستاده مواجه مي‌شدم تا به خودش مى گفتم. سپس فرمود: اين آيه درباره ما اهل البيت علیهم‌السلام و پدرم نازل شده است و از اين به بعد دشمنى كه بايد از او خويشتن را محفوظ بداريم جز از نسل او نمي‌تواند باشد. (منظور امام خلفاء بنى‌عباس بوده اند كه از نسل عبدالله بن عباس بوده و نسبت به آل محمد و ائمه اطهار عليهم‌السلام دشمنى فراوان ابراز داشتند).[۳]

ابوذر از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كند و گويد: پيامبر به من فرمود: اى ابوذر آيا ميدانى اين آيه چرا نازل گرديده است؟ ابوذر گفت: نه يا رسول اللّه.

فرمود: درباره انتظار نماز بعد از به جاى آوردن هر نمازى نازل شده است.[۴]

و نيز ابوالطفيل از امام باقر عليه‌السلام روايت كند كه فرمود: اين آيه درباره ما اهل البيت علیهم‌السلام نازل شده است و دشمنى كه بايد از او خويشتن را محفوظ بداريم. از خود ما خواهد بود (منظور امام خلفاى عباسى بوده كه از نسل عباس عموى پيامبر بوده اند).[۵]

حسين بن مساعد از طريق مخالفين نقل و روايت كند كه اين آيه درباره رسول خدا صلى الله عليه و آله و امام على مرتضى علیه‌السلام و حمزه سيدالشهداء رضى الله عنه نازل گرديده است.[۶]

تفسیر

نکات آیه

۱- مؤمنان، موظّف به صبر در برابر مشکلات (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا)

۲- ارزشمندى ایمان و مؤمن، در پیشگاه خداوند (یا ایّها الّذین امنوا) در خطاب مستقیم خداوند، نوعى تشریف و تفخیم نهفته است.

۳- مؤمنان، موظّف به پایدارى و مقاومت در برابر دشمنان سرسخت و ستیزه جو (یا ایّها الّذین امنوا ... صابروا) «صابروا» از باب مفاعله، دلالت بر مقاومت طرفینى دارد و این معنا غالبا بین دو خصم تصوّر مى شود.

۴- لزوم بردبارى و تحمّل متقابل، در بین مؤمنان (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا) جمله «صابروا»، مى تواند به این معنا باشد که مؤمنان موظّفند مشکلات به وجود آمده از ناحیه یکدیگر را تحمّل کنند و نسبت به هم شکیبا و بردبار باشند.

۵- مؤمنان، موظّفند یکدیگر را به صبر و شکیبایى در برابر مشکلات ترغیب کنند. (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا) به نظر مى رسد الف مفاعله در «صابروا»، براى متعدّى کردن «صَبَرَ» به کار رفته باشد ; بنابراین «صابروا»، یعنى دیگران را به صبر وادارید.

۶- صبر در برابر مشکلات، زمینه ساز پایدارى در برابر دشمن* (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا) تقدّم ذکرى «اصبروا» بر «صابروا»، مى تواند حاکى از این معنا باشد که تا در برابر مشکلات فردى صبور نباشید، نمى توانید در مقابل دشمنان دین مقاومت کنید.

۷- مؤمنان، موظّف به برقرارى ارتباط و پیوند و هماهنگى با یکدیگر (یا ایّها الّذین امنوا ... و رابطوا) ربط به معناى پیوند است، بنابراین «رابطوا»، دلالت بر لزوم پیوند و ارتباط بین افراد جامعه ایمانى دارد; که از لوازم آن هماهنگى با یکدیگر است.

۸- حراست و پاسدارى از حدود و ثغور وطن اسلامى، وظیفه همگانى مؤمنان (یا ایّها الّذین امنوا ... و رابطوا) «رابطوا»، در برداشت فوق به معناى اصطلاحى آن (مرزبانى و حفظ ثغور)، گرفته شده است.

۹- لزوم پیشه ساختن صبر و شکیبایى، قبل از دعوت دیگران به صبر و استقامت* (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا) برداشت فوق مبتنى بر این معناست که مراد از «صابروا»، دعوت یکدیگر به صبر و استقامت باشد.

۱۰- صبر و شکیبایى، زمینه اى براى استحکام پیوندهاى اجتماعى (اصبروا و صابروا و رابطوا) بیان لزوم ارتباط و هماهنگى افراد با یکدیگر، پس از طرح ضرورت صبر و شکیبایى، مى تواند اشاره به نفس صبر در ایجاد ارتباط و پیوند بین افراد جامعه ایمانى داشته باشد.

۱۱- حفاظت از مرزهاى کشور اسلامى، در گرو صبر و شکیبایى مسلمانان (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا و رابطوا) بر این مبنا که «رابطوا»، به معناى لزوم مرزبانى باشد، تقدّم صبر بر آن حکایت از نقش صبر در حفاظت از مرزها دارد.

۱۲- مؤمنان، موظّف به رعایت تقواى الهى (و اتّقوا اللّه)

۱۳- بى صبرى در برابر مشکلات، سستى در مقابل دشمنان و حفاظت نکردن از مرزهاى کشور اسلامى، بى تقوایى است. (اصبروا و صابروا و رابطوا و اتّقوا اللّه)

۱۴- شکیبایى مؤمنان در برابر مشکلات، پایدارى آنان در مقابل دشمن و حفاظت از مرزهاى اسلامى، نشانه تقواپیشگى است. (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتّقوا اللّه)

۱۵- ایجاد پیوندهاى اجتماعى در جامعه ایمانى، نشانه پرهیزکارى مؤمنان (یا ایّها الّذین امنوا ... و رابطوا و اتّقوا اللّه) بنابر اینکه معناى «رابطوا»، ایجاد پیوند باشد.

۱۶- ایمان، زمینه شکیبایى در برابر مشکلات و پایدارى در مقابل دشمن و حفظ مرزها و رعایت تقواست. (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتّقوا اللّه) مخاطب قرار دادن مسلمانان به وصف ایمان و آنگاه امر به شکیبایى و ... بیانگر آن است که ایمان زمینه تحقق مسائل مطرح شده است.

۱۷- تقوا، مرتبه اى فراتر از ایمان (یا ایّها الّذین امنوا ... و اتّقوا اللّه)

۱۸- صبر در برابر مشکلات، مقاومت در برابر دشمن، حفاظت از مرزهاى جامعه اسلامى و تقواپیشگى، زمینه پیروزى و سعادت (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا و رابطوا لعلّکم تفلحون) «فلاح»، به معناى نیل به نجات و پیروزى است (لسان العرب).

۱۹- پیروزى و سعادت جامعه ایمانى، در گرو ایجاد پیوند و ارتباط با یکدیگر (و رابطوا ... لعلّکم تفلحون)

روایات و احادیث

۲۰- صبر در انجام فرائض و در برابر مصائب و آمادگى براى پیروى از دستورات ائمّه، وظیفه مؤمنان (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا) امام صادق (ع) درباره آیه فوق فرمود: اصبروا على الفرائض و صابروا على المصائب و رابطوا على الأئمّة.[۷]

۲۱- مقاومت در برابر دشمن بر اساس تقیّه و آمادگى براى پیروى از دستورات پیشوایان، وظیفه مؤمنان (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا و رابطوا) امام صادق (ع) درباره آیه فوق فرمود: ... و صابروهم على التّقیّة و رابطوا على من تقتدون به ... .[۸]

۲۲- خوددارى از گناه، امر به معروف و نهى از منکر و آمادگى براى دفاع از ائمّه (ع)، وظیفه مؤمنان (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتّقوا اللّه) امام صادق (ع) درباره «اصبروا» فرمود: عن المعاصى. و درباره «و اتّقوا اللّه»، فرمود: امروا بالمعروف و انهوا عن المنکر. و درباره «رابطوا» فرمود: ... و نحن الرباط الادنى فمن جاهد عنّا فقد جاهد عن النّبى (ص) ... .[۹]

۲۳- مقاومت در برابر دشمنان و زیر نظر داشتن توطئه آنان، وظیفه مؤمنان (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا و رابطوا) امام صادق (ع) درباره قول خداوند «اصبروا و صابروا ... »، فرمود: معناه ... و صابروا على عدوّکم و رابطوا عدوّکم.[۱۰]

۲۴- مطلوبیت انتظار نماز بعدى، پس از هر نماز (یا ایّها الّذین امنوا ... و رابطوا) على (ع) درباره «رابطوا»، در آیه فوق فرمود: رابطوا الصلوات اى انتظروها واحدة بعد واحدة.[۱۱]

۲۵- صبر بر انجام نمازهاى پنجگانه و صبر در جنگ مسلّحانه با دشمنان و پاسدارى در راه خداوند، وظیفه مؤمنان (یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا) پیامبر اسلام (ص) درباره « ... اصبروا و صابروا و رابطوا ... » فرمود: اصبروا على الصلوات الخمس، و صابروا على قتال عدوّکم بالسّیف، و ربطوا فى سبیل اللّه لعلّکم تفلحون.[۱۲]

موضوعات مرتبط

  • ائمه (ع): دفاع از ائمه (ع) ۲۲
  • استقامت: با تقیّه ۲۱ ; استقامت در جهاد ۱۴، ۱۶، ۱۸ ،۲۳ ; زمینه استقامت ۶
  • اطاعت: از ائمه (ع) ۲۰ ; اطاعت از رهبرى ۲۱
  • امر به معروف:۲۲
  • ایمان: آثار ایمان ۱۶ ; فضیلت ایمان ۲ ; مراتب ایمان ۱۷
  • تقوا:۱۵ آثار تقوا ۱۵ ۱۴، ۱۸ ; اهمیّت تقوا ۱۵ ۱۲، ۱۷ ; زمینه تقوا ۱۵ ۱۶
  • تقیّه:۲۱
  • تکلیف:۲۰
  • تنبلى: در جهاد ۱۳
  • جامعه: آثار روابط اجتماعى ۱۹ ; جامعه دینى ۱۵ ; روابط اجتماعى جامعه ۱۰، ۱۵ ; سعادت جامعه دینى ۱۹
  • جهاد:۱۳، ۱۴، ۱۶، ۱۸، ۲۱، ۲۳، ۲۵
  • دشمنان:۳ توطئه دشمنان ۳ ۲۳
  • دین: پاسدارى دین ۲۵
  • رهبرى:۲۱
  • سختى:۱، ۳، ۵، ۶، ۱۴، ۱۶، ۱۸
  • سعادت:۱۹ زمینه سعادت ۱۹ ۱۸
  • صبر: آثار ترک صبر ۱۳ ; آثار صبر ۶، ۱۰، ۱۱، ۱۸ ; اهمیّت صبر ۴، ۹ ; تشویق به صبر ۵ ; دعوت به صبر ۹ ; زمینه صبر ۱۶ ; صبر بر عبادت ۲۵ ; صبر بر مصیبت ۲۰ ; صبر در تکلیف ۲۰ ; صبر در جهاد ۲۵ ; صبر در سختى ۱، ۳، ۵، ۶، ۱۴، ۱۶، ۱۸
  • عبادت:۲۵
  • گناه: اجتناب از گناه ۲۲
  • مبارزه: با دشمنان ۳
  • مرزبانى:۱۱، ۱۶ آثار مرزبانى ۱۱، ۱۶ ۱۸ ; اهمیّت مرزبانى ۱۱، ۱۶ ۸، ۱۴، ۱۶ ; ترک مرزبانى ۱۱، ۱۶ ۱۳
  • مصیبت:۲۰
  • موفقیت: زمینه موفقیت ۱۸، ۱۹
  • مؤمنان: تقواى مؤمنان ۱۵ ; روابط مؤمنان ۷ ; صبر مؤمنان ۱۴ ; فضایل مؤمنان ۲ ; مسؤولیت مؤمنان ۱، ۳، ۴، ۵، ۷، ۸، ۱۲، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۵
  • نماز: فضیلت نماز ۲۴ ; نماز هاى یومیه ۲۵
  • نهى از منکر:۲۲
  • هشیارى: اهمیت هشیارى ۲۳

منابع

  1. طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌۲، ص ۶۹۳.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱۷۷.
  3. البرهان في تفسير القرآن.
  4. البرهان في تفسير القرآن، منتهى الارب، كتاب مجالس از شیخ طوسی.
  5. تفسير عياشى.
  6. تفسير برهان، بحارالانوار؛ جلد هفتم، صفحه ۱۳۶.
  7. کافى، ج ۲، ص ۸۱، ح ۳ ; تفسیر برهان، ج ۱، ص ۳۳۴- ، ح ۲ و ۶ و ۱۱.
  8. معانى الاخبار، ص ۳۶۹، ح ۱ ; تفسیر برهان، ج ۱، ص ۳۳۴، ح ۳.
  9. تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۲۱۲، ج ۱۷۹ ; بحارالانوار، ج ۲۴، ص ۲۱۶، ح ۸.
  10. تفسیر تبیان، ج ۳، ص ۹۶ ; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۴۲۸، ح ۵۰۸.
  11. تفسیر تبیان، ج ۳، ص ۹۵ ; مجمع البیان، ج ۲- ، ص ۹۱۸.
  12. الدّر المنثور، ج ۲، ص ۴۱۸.