التوبة ١١٢
ترجمه
| التوبة ١١١ | آیه ١١٢ | التوبة ١١٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الْتَّآئِبُونَ»: توبه‌کنندگان. خبر مبتدای محذوف یا مبتدای خبر محذوف است و تقدیر چنین است: هُمُ التَّآئِبُونَ ... التَّآئِبُونَ الْعَابِدُونَ ... مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَیْضاً (نگا: نساء / و حدید / ). «السَّآئِحُونَ»: گردندگان در زمین برای اطّلاع از آثار و درس گرفتن و عبرت آموختن از تاریخ گذشتگان و دیدن عجائب و غرائب جهان (نگا: انعام / ، توبه / . روزه‌داران (نگا: تحریم / . «الْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ»: محافظان قوانین خدا. اجراکنندگان احکام و شرائع الله. «بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ»: مژده بده به مؤمنان. مورد مژده محذوف است و اشاره بدان دارد که بیرون از حدود شُمار و گفتار و پندار است که بهشت و رضای کردگار است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۲۳ - ۱۱۱، سوره توبه
- وعده قطعى بهشت به كسانى كه در راه خدا با جان و مال خود جهاد مى كنند (ان الله اشترى )
- وضع و وصف فردى و اجتماعى مؤ منين
- سبب عدم جواز استغفار براى مشركين لغو بودن استغفار براى آنان است
- علت وجوب تبرى از دشمنان خدا، و اشاره به عموميت اين حكم
- وجه اينكه توبه (بازگشت ) خدا به پيامبر (ص ) و مهاجرين انصار ،قبل از ذكر توبه خدا به سه نفرى كه از جنگ تبوك تخلف كردند در آيه وارد شده وبيان مراد از توبه خدا در اين موارد
- بيان مقصود از توبه در هر يك از مواردى كه در آيات مورد بحث تكرار شده
- معناى اينكه فرمود: با صادقين باشيد (...و كونوا مع الصادقين )
- پاداش مجاهدان ، و مراد از جمله : (( ليجزيهم الله احسن ما كانوا يعملون ))
- توضيح آيه نفر (فلولا نفر من كل فرقة منهم طائفة ... )) و بيان آنچه كه از آن استنباط مى شود
- (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )
- روايتى درباره مشقات و سختى هايى كه مسلمانان در راه تبوك تحمل نمودند
نکات آیه
۱ - مؤمنان راستین، داراى روحیه توبه، عبادت و ستایش خدا (التّئبون العبدون الحمدون)
۲ - توبه، عبادت، حمد، تلاش در راه بندگى، رکوع، سجود، امر به معروف و نهى از منکر و حفظ حدود الهى، از صفات مجاهدان راه خدا (إن اللّه اشترى من المؤمنین ... التّئبون ... و الحفظون لحدود اللّه)
۳ - مؤمنان راستین، همواره نگران اعمال خویش و در حال استغفار (التّئبون العبدون الحمدون السئحون)
۴ - توبه، هموارکننده راه عبادت و عبودیت انسان براى خدا* (التّئبون العبدون) تقدیم «التائبون» بر «العابدون» مى تواند اشاره به مطلب فوق داشته باشد.
۵ - مؤمنان راستین، داراى حرکت و جنب و جوش در راستاى بندگى خدا و نه مردمى راکد و زمین گیر (السئحون) گاهى واژه «السائح» درباره آبى به کار مى رود که همواره در گذرگاهى جارى باشد، توصیف اهل ایمان به این صفت مى تواند بیانگر مطلب فوق باشد.
۶ - مؤمنان راستین، سیرکنندگان در زمین براى شناخت نشانه هاى خدا و تعقل در آنها (السئحون) «سیح و سیاحت» (مصدر السائحون) به معناى سیر و سفر کردن است و توصیف مؤمنان به سائحون مى تواند ناظر به مطلب فوق باشد.
۷ - توبه، نخستین گام انسان در طریق خودسازى (التئبون العبدون) صفاتى که در آیه ذکر شده به دو دسته فردى و اجتماعى قابل تقسیم است که نخست صفات فردى ذکر شده و داراى جنبه خودسازى است. مقدم شدن صفت توبه بر سایر صفات، مى تواند بدان جهت باشد که توبه نقش نخستین را داراست.
۸ - پایدارى بر رکوع و سجده و امر به معروف و نهى از منکر، از ویژگیهاى مؤمنان راستین (الرکعون السجدون الأمرون بالمعروف و الناهون عن المنکر)
۹ - رکوع و سجود، از ارکان مهم نماز (الرکعون السجدون) نوع مفسّران برآنند که مقصود از رکوع کنندگان و سجده کنندگان، نمازگزاران هستند ; بنابراین ذکر رکوع و سجده از میان دیگر واجبات نماز مى تواند به خاطر اهمیّت ویژه این دو فریضه باشد.
۱۰ - لزوم شناساندن ارزشها به فرد و جامعه قبل از مبارزه با حرکتها و اندیشه هاى ضد ارزشى آنان* (الأمرون بالمعروف و الناهون عن المنکر) برداشت فوق، بدین احتمال است که تقدم لفظى امر به معروف و نهى از منکر، اشاره به تقدم حقیقى و عملى آن داشته باشد.
۱۱ - ترویج ارزشها و مبارزه با ضد ارزشها، دو عنصر متلازم با هم (الأمرون بالمعروف و الناهون عن المنکر) با توجّه به اینکه در بیشتر موارد قرآنى این دو عنصر در کنار یکدیگر آمده است، برداشت فوق استفاده مى شود.
۱۲ - ستایش خداوند و حرکت در مسیر او و رکوع و سجود و امر به معروف و نهى از منکر، از جلوه هاى بارز عبادت پروردگار* (التّئبون العبدون ... و الناهون عن المنکر) برداشت فوق بدان احتمال است که «الحامدون السائحون ... » از باب ذکر خاص بعد از عام (العابدون) و بیانگر اهمیّت و ویژگى این صفات باشد.
۱۳ - اهتمام مؤمنان واقعى به خودسازى، قبل از پرداختن به اصلاح جامعه* (التّئبون العبدون الحمدون ... الأمرون بالمعروف و الناهون عن المنکر) تقدم لفظى صفات فردى (توبه، عبادت و ... ) بر صفات اجتماعى (امر به معروف و نهى از منکر) مى تواند اشاره به تقدم حقیقى و رتبى آن داشته باشد.
۱۴ - مؤمنان و رستگاران واقعى، علاوه بر میدانهاى نبرد، در همه صحنه هاى عبادى، فردى و اجتماعى حاضرند. (اشترى من المؤمنین ... ذلک هو الفوز العظیم. التّئبون العبدون ... الأمرون بالمعروف و الناهون عن المنکر) برداشت فوق با توجّه به ارتباط این آیه با آیه قبل مى باشد.
۱۵ - مؤمنان راستین، پاسداران همیشگى قوانین، حدود و ارزشهاى الهى (و الحفظون لحدود اللّه)
۱۶ - مؤمنان راستین، پایبند به همه احکام فردى و اجتماعى اسلام (التّئبون ... و الحفظون لحدود اللّه و بشّر المؤمنین)
۱۷ - پایدارى مؤمنان بر اجرا و حفظ حدود الهى، شرط خداوند در وفا نمودن به عهد خویش (و من أوفى بعهده من اللّه ... التّئبون العبدون ... و بشّر المؤمنین) تأکید بر اعمال فردى و اجتماعى و حفظ حدود الهى پس از بیان وفاى خداوند به عهد خویش، مى تواند مشعر به این جهت باشد که پاسدارى انسان از حدود الهى، شرط بهره ورى از وعده هاى خداوندى است.
۱۸ - مؤمنان راستین، شایسته دریافت بشارت خدا و رسولش (التّئبون العبدون ... و بشّر المؤمنین)
۱۹ - بهشت، مژدگانى مؤمنان راستین (إن اللّه اشترى من المؤمنین ... بأن لهم الجنة ... و بشّر المؤمنین)
روایات و احادیث
۲۰ - «عن جعفر بن محمّد(ع) انه سئل عن قول اللّه تعالى: «ان اللّه اشترى من المؤمنین أنفسهم و أموالهم بانّ لهم الجنة ... » هذا لکل من جاهد فى سبیل اللّه أم لقوم دون قوم؟ فقال ابوعبداللّه (ع): ... أنزل اللّه عز و جل علیه بعقب ذلک: «التائبون العابدون الحامدون ... » فابان اللّه عز و جل بهذا صفة المؤمنین الذین اشترى منهم أنفسهم و أموالهم ... ;[۱] روایت شده که از امام صادق (ع) سؤال شد: اینکه خداى تعالى مى فرماید: «به تحقیق خدا از مؤمنان نفسها و مالهایشان را خریده است که در مقابل به آنان بهشت بدهد» آیا شامل همه کسانى است که در راه خدا جهاد مى کنند یا براى گروه خاصى است و نه همه گروهها؟ امام فرمود: ... خداى عز و جل به دنبال آیه مزبور، این آیه را بر رسول خود نازل فرمود: «التائبون العابدون الحامدون ... » و بدین وسیله صفات مؤمنانى را که نفسها و مالهایشان را خریده است بیان نمود ... ».
۲۱ - از رسول خدا (ص) روایت شده که فرمود: «التائبون» من الذنوب «العابدون» الذین لا یعبدون إلا اللّه و لا یشرکون به شیئاً «الحامدون» الذین یحمدون اللّه على کل حال فى الشدة و الرخاء «السائحون» و هم الصائمون «الراکعون الساجدون» الذین یواظبون على الصلوات الخمس الحافظون لها المحافظون علیها برکوعها و سجودها و فى الخشوع فیها و فى اوقاتها ... ;[۲] «تائبان» توبه کنندگان از گناه[اند] و «عابدان» کسانى هستند که غیر خدا را عبادت نمى کنند و چیزى را شریک او نمى گیرند. «حامدان» آنانند که در هر حال - چه سختى و چه در راحتى - خدا را ستایش مى کنند و «سائحان» روزه دارانند. «راکعان» و «ساجدان» کسانى هستند که مواظب نمازهاى پنجگانه مىباشند. رکوع، سجود و خشوع را در نمازها رعایت مى کنند و محافظ وقتهاى نماز هستند».
موضوعات مرتبط
- ارزشها: پاسداران ارزشها ۱۵ ; ترویج ارزشها ۱۱ ; شناخت ارزشها ۱۰ ; مبارزه با ضد ارزشها ۱۰، ۱۱
- امر به معروف: اهمیّت امر به معروف ۱۲
- بهشتیان: ۱۹
- تائبان: مراد از تائبان ۲۱
- تزکیه: زمینه تزکیه ۷
- توبه: آثار توبه ۴، ۷
- حامدان: مراد از حامدان ۲۱
- حدود خدا: پاسداران حدود خدا ۱۵
- حمد: حمد خدا ۱۲
- خدا: بشارتهاى خدا ۱۸ ; شرایط وفاى به عهد خدا ۱۷
- راکعان: مراد از راکعان ۲۱
- رستگاران: ویژگیهاى رستگاران ۱۴
- رکوع: اهمیّت رکوع ۱۲
- سائحان: مراد از سائحان ۲۱
- ساجدان: مراد از ساجدان ۲۱
- سبیل اللّه: اهمیّت سبیل اللّه ۱۲
- سجده: اهمیّت سجده ۱۲
- عابدان: مراد از عابدان ۲۱
- عبادت: زمینه عبادت ۴ ; نشانه هاى عبادت خدا ۱۲
- عبودیت: زمینه عبودیت ۴
- مؤمنان: استغفار مؤمنان ۳ ; استقامت مؤمنان ۱۷ ; امر به معروف مؤمنان ۸ ; اهتمام مؤمنان به احکام ۱۶ ; اهتمام مؤمنان به تزکیه ۱۳ ; بشارت بهشت به مؤمنان ۱۹ ; بشارت به مؤمنان ۱۸ ; پاسدارى مؤمنان ۱۵ ; رکوع مؤمنان ۸ ; روحیه توبه در مؤمنان ۱ ; روحیه حمد در مؤمنان ۱ ; روحیه عبادت در مؤمنان ۱ ; سجده مؤمنان ۸ ; سیاحت مؤمنان ۵، ۶ ; صفات مؤمنان ۱، ۵، ۶، ۲۰ ; عبودیت مؤمنان ۵ ; فضایل مؤمنان ۱۸ ; مؤمنان و اصلاح جامعه ۱۳ ; مؤمنان و پاسدارى از حدود خدا ۱۷ ; مؤمنان و تعقل در آیات خدا ۶ ; مؤمنان و شناخت آیات خدا ۶ ; معامله خدا با مؤمنان ۲۰ ; نگرانى مؤمنان ۳ ; نهى از منکر مؤمنان ۸ ; ویژگیهاى مؤمنان ۸، ۱۴، ۱۵، ۱۶
- مجاهدان: امر به معروف مجاهدان ۲ ; توبه مجاهدان ۲ ; حمد مجاهدان ۲ ; رکوع مجاهدان ۲ ; سجده مجاهدان ۲ ; صفات مجاهدان ۲ ; عبادات مجاهدان ۲ ; عبودیت مجاهدان ۲ ; مجاهدان و پاسدارى حدود خدا ۲ ; نهى از منکر مجاهدان ۲
- محمّد(ص): بشارتهاى محمّد(ص) ۱۸
- نماز: ارکان نماز ۹ ; رکوع در نماز ۹ ; سجده در نماز ۹
- نهى از منکر: اهمیّت نهى از منکر ۱۲
