المؤمنون ٤
ترجمه
| المؤمنون ٣ | آیه ٤ | المؤمنون ٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَاعِلُونَ»: انجام دهندگان. در اینجا پرداخت کنندگان مراد است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ... (۰) الَّذِينَ لاَ يُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَ... (۱)
قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا (۱) وَ قَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا (۰) قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ... (۰)
نزول
شأن نزول آیات ۱ تا ۱۱:
محمد بن العباس بعد از دو واسطه از عیسى بن داود او از امام کاظم علیه‌السلام نقل نماید که فرمود: این آیات درباره رسول خدا صلی الله علیه و آله و امام على علیه‌السلام و حضرت فاطمه علیهاالسلام و امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام نازل گردیده است.[۱]
ابوهریرة گوید: هنگامى که رسول خدا صلى الله علیه و آله نماز می‌خواند، چشم خود را به طرف آسمان متوجه می‌کرد سپس آیه ۲ نازل گردید و بعد از نزول آیه پیامبر هنگام اداى نماز سر خود را به زیر افکند.[۲]
و نیز گویند: رسول خدا صلی الله علیه و آله در هنگام نماز به اطراف خود نیز توجه می‌نمود، چنان که از ابن سیرین نیز مرسلا روایت گردیده است و سپس آیه ۲ نازل گردیده.[۳]
شیخ بزرگوار ما بدون ذکر عنوان شأن و نزول گوید: پیامبر هنگام نماز چشم خود را به طرف آسمان متوجه می‌کرد و وقتى که آیه ۲ نازل گردید، نظر خود را به طرف پائین و به سمت مصلى متوجه نمود که علامت خضوع و خشوع در نماز بوده است.
تفسیر
- آيات ۱-۱۱، سوره مؤ منون
- معناى ((فلاح )) و ((ايمان واقعى ))
- معناى ((خشوع ))
- بيانى درباره اين وصف مؤ منين كه فرمود: ((الذين هم فى صلاتهم خاشعون ))
- گفتارى در معناى تاءثير ايمان (و بيان اينكه ايمان عبارت است از ((علم عملى ))
- مراد از لغو و اعراض از لغو در آيه شريفه
- اشاره به اينكه وصف مؤ منين به اعراض از لغو كنايه از علّو همت و كرامت نفس ايشان است.
- معنا و وجه ((والذين هم للزكوة فاعلون ))
- زكوة ، يكى از بزرگترين عوامل تقارب طبقات جامعه
- معناى ((امانت )) و داخل ((عهد)) و مراد از رعايت آن دو (والذين هم لا ماناتهم و عهدهم راعون)
- چند روايت درباره خشوع در نماز
- رواياتى در معناى اعراض از لغو و حفظ فرج
- بيانى در اين باره كه ازدواج موقت در عرف قرآن و صدر اسلام مشروعيت داشته و نكاح محسوب مى شود
- قرائن و شواهد ديگرى بر مشروعيت متّعه
- بيان فساد گفتار كسانى كه زوجيت متعه را انكار كرده اند
- روايات ديگرى در ذيل آيات ۱ الى ۱۱، سوره مؤ منون
- (در باره فلسفه و حكمت تشريع ازدواج موقت در اسلام )
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ «3» وَ الَّذِينَ هُمْ لِلزَّكاةِ فاعِلُونَ «4»
و آنان كه از بيهوده روى گردانند. و همان كسانى كه زكات مى‌پردازند.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ الَّذِينَ هُمْ لِلزَّكاةِ فاعِلُونَ «4»
توصيف سوم: وَ الَّذِينَ هُمْ لِلزَّكاةِ فاعِلُونَ: و آنانكه ايشان بجا آورنده‌اند زكات را، يعنى زكات مال را بدهند، چون بر ايشان واجب شود.
على بن ابراهيم قمى از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده: من منع قيراطا من الزكاة فليس هو بمؤمن و لا مسلم و لا كرامة. هر كه منع نمايد قيراطى از زكات را، پس نيست او مؤمن و نه مسلم و كرامتى ندارد.
نفى ايمان و اسلام در صورتى است كه منع از روى انكار باشد كه موجب كفر شود «4»، زيرا زكات ضرورى دين و منكر آن كافر است.
«1». تفسير على بن ابراهيم قمى، ج 2، ص 88.
«2». ارشاد شيخ مفيد ص 157 من كلماته فى الحكمة و الموعظه.
«3». تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 99.
«4». تفسير على بن ابراهيم قمى، ج 2، ص 88.
جلد 9 - صفحه 111
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ «1» الَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ «2» وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ «3» وَ الَّذِينَ هُمْ لِلزَّكاةِ فاعِلُونَ «4»
وَ الَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ «5» إِلاَّ عَلى أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ «6» فَمَنِ ابْتَغى وَراءَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ العادُونَ «7» وَ الَّذِينَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ «8» وَ الَّذِينَ هُمْ عَلى صَلَواتِهِمْ يُحافِظُونَ «9»
أُولئِكَ هُمُ الْوارِثُونَ «10» الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيها خالِدُونَ «11»
ترجمه
- بتحقيق رستگار شدند گروندگان
آنانكه ايشانند در نمازشان خشوع داران
و آنانكه ايشانند از بيهوده روى گردانان
و آنانكه ايشانند مر زكوة را ادا كنندگان
و آنانكه ايشانند مرعورتهاشانرا نگاهداران
مگر بر جفتهاشان يا آنچه را مالك شد دستهاشان پس بدرستيكه ايشان نيستند ملامت شدگان
پس كسانيكه جويند سواى اين را پس آنگروه آنانند متجاوزان
و آنانكه ايشانند مر امانتهاشان و پيمانشان را رعايت كنندگان
و آنانكه ايشان بر نمازشان محافظت ميكنند
آنگروه ايشانند وارثان
آنانكه بميراث ميبرند بهشت برين را ايشانند در آن جاودانيان.
تفسير
- خداوند متعال در اين سوره مباركه ابتداء فرموده ببشارت بر اهل ايمان و اعتقاد جزمى بوحدانيّت خدا و ثبوت روز جزا و نبوّت خاتم انبياء و امامت ائمه هدى برستگارى و فلاح كه ثمره اين عقائد حقّه و نتيجه آنها است در دنيا و آخرت از قبول اعمال و نيل بمثوبات و امن از آفات خلاصه آنكه وصول بكليّه خيرات دائمى است و پس از آن بيان فرموده اوصاف ايشانرا باين تقريب كه آنها كسانى هستند كه در نمازشان با خضوع و خشوعند و آندو حالتى است كه در اعضاء انسان حاصل ميشود از توجّه بامر مهمّ و ترس از آن كه موجب تذلّل و انكسار است چنانچه در
جلد 3 صفحه 629
مجمع از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت نموده كه آنحضرت مرديرا ديد در نماز با ريش خود بازى ميكند فرمود اگر قلب اين مرد خشوع داشت جوارح او خاشع بود و نيز از آنحضرت روايت شده كه هر مقداريكه زياد شود خشوع جسد از خشوع قلب پس آن نزد ما نفاق است و بنظر حقير وقتى انسان در نماز چشمش بموضع سجودش باشد و بدنش آرام خشوع صادق است و كمال آن بانكسار وجه و انحدار اعضاء و رقت صوت و تغيير لون و جريان اشك و امثال اينها است چنانچه در مجمع نقل نموده كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در نماز چشم خود را بسوى آسمان بلند ميفرمود و چون اين آيه نازل شد سر مبارك را بزير و چشمش را بزمين افكند و قمى ره نقل فرموده كه خشوع در نماز بزير انداختن چشم و اقبال شخص بنماز است و نيز آنها كسانى هستند كه از كارهاى بيهوده و بى‌ثمر و باطل روى گردانند چون اين معناى لغوى لغو است ولى قمى ره آنرا به غناء و ملاهى تفسير فرموده و در ارشاد مفيد از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه هر قولى كه خالى از ذكر خدا باشد لغو است و در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه آن عبارت از آنستكه كسى سخن باطل و نسبت ناروائى از كسى بشنود و صرف نظر نمايد از او براى خدا و ظاهرا مراد امام بيان اعراض از لغو باشد و تفسير آن بغنا و ملاهى و دروغ و فحش و كليّه معاصى از باب بيان افراد كامله است و نيز ايشان كسانى هستند كه زكوة مال خود را اعمّ از واجب و مستحبّ ادا مينمايند و بعضى آنرا مخصوص بواجب دانسته‌اند و قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه يك قيراط از زكوة مال خود را ندهد نه مؤمن است نه مسلمان نه كرامتى دارد و اطلاق فعل بر تأديه باعتبار بودن آنست از افراد آن و نيز اهل ايمان مردانى هستند كه عورتهاى خودشان را از نظر و تصرّف غير حفظ ميكنند و بر هر كس آنرا حرام ميدانند مگر بر زنهاشان اعمّ از عقدى و صيغه يا كنيزهاشان كه در صورت حفظ ننمودن از آنها مورد ملامت نخواهند بود و به اعتبار متضمّن بودن حفظ، اعتقاد بحرمت را متعدّى بعلى شده و عرب كنيز را ملك يمين ميگويد چون در دست صاحبش ميباشد و خداوند مملو كيّت كفار حربى را براى مصالحى كه عمده آن هدايت و ارشاد آنها بدين اسلام و احكام آن بتدريج است انفاذ فرموده و بيانش خارج از وظيفه تفسير است پس كسانيكه تعدّى نمايند
جلد 3 صفحه 630
و طلب كنند غير از منكوحه و مملوكه را متجاوز و متعدّى و ظالمند و نيز ايشان كسانى هستند كه مراعات امانت خدا و پيغمبر و مردم را كه دين و قرآن و عترت طاهره و ودائع اشخاص است مينمايند بحفظ و اطاعت و احترام و اصلاح و ردّ نمودن و همچنين مراعات عهد خدا را با آنها در اوامر و نواهى او و مراعات عهد خودشان را با خدا در عهود و نذورشان و مراعات عهد خودشان را با خلق در كليّه معاملات جائزه مينمايند و تخلّف نميكنند و اينكه اماناتهم بصيغه جمع فرموده شايد بملاحظه امانت خدا و پيغمبر و خلق باشد و شايد براى موافقت با قول خداوند إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها و «امانتهم» بلفظ مفرد نيز قرائت شده و اسم جنس واحد و كثير در آن يكسان است و اختلاف تعبير براى تفنّن در عبارت است لذا از عهد بلفظ مفرد تعبير شده و براى اهميّت نماز در آخر اوصاف باز نام آنرا برده و محافظت اوقات و حدود نماز را ذكر فرموده و صلوات بصيغه جمع قرائت مشهور و آن احسن است و در روايت كافى از امام باقر عليه السّلام اختصاص بنماز واجب داده شده و كسانيكه جامع اين صفات حسنه‌اند وارث بهشتند كه ايشانرا خداوند مانند وارثان اموال بدون اخذ عوض مالك بهشت قرار داده و فردوس را بعضى از اسماء بهشت دانسته‌اند و بعضى آنرا ببلندترين درجات بهشت تفسير فرموده‌اند و در مجمع از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت نموده كه فرمود هيچيك از شما نيست مگر آنكه براى او دو منزل است يك منزل در بهشت و يك منزل در جهنّم پس اگر كسى بميرد و داخل در جهنّم شود اهل بهشت وارث منزل او خواهند بود و قمّى ره اينمعنى را از امام صادق عليه السّلام نقل نموده بعلاوه آنكه بعد از ورود اهل بهشت در آن، منازل آنانرا در جهنّم بايشان ارائه ميدهند و ميگويند اگر شما معصيت كار بوديد اينجا منزل شما بود و آنها بقدرى خوشحال ميشوند كه اگر كسى از خوشحالى آنجا ميمرد ميمردند و نيز بعد از ورود اهل جهنّم در آن، منازل آنانرا در بهشت بآنها ارائه ميدهند و ميگويند اگر شما ثواب كار بوديد اينجا منزل شما بود و آنها بقدرى محزون ميشوند كه اگر كسى از حزن ميمرد ميمردند پس آنها منازل اينها و اينها منازل آنها را ارث ميبرند و اين است مراد از قول خداوند اولئك هم الوارثون الّذين يرثون الفردوس هم فيها خالدون و هر كس در بهشت جاى گزين گردد هميشه آنجا
جلد 3 صفحه 631
خواهد بود و از امير المؤمنين عليه السّلام در عيون روايت نموده كه فرمود اين آيه در شأن من نازل شده و معلوم است كه فردا كمل اهل ايمان و جامع اعلى مراتب اوصاف مذكوره در آيات سابقه و «قسيم الجنّة و النّار» او است سلام اللّه عليه و على اولاده الطّاهرين ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ الَّذِينَ هُم لِلزَّكاةِ فاعِلُونَ «4»
زكاة به نه چيز تعلق مي‌گيرد غلّات اربعه انعام ثلاثه نقدين و هر كدام حد نصابي دارد و وقت اداء و مقدار اداء که در فقه متعرض شده‌اند، بلكه بيك عنايتي مي‌توان گفت که شامل جميع صدقات واجبه و مندوبه، بلكه جميع احسان‌هاي مالي از اطعام و كفارات و دست‌گيري از بيچارگان و بذل در راه دين و اعلاء كلمه اسلام و صرف مجاهدين و طلاب علوم دينيه و نجات مظلومين ميشود بلكه بالاتر از اينکه زكاة جوارح است زكاة چشم و گوش و زبان و دست و پا و قوه و قدرت و كليه نعم الهيه حتي بذل علم زكاة علم است.
358
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 4)- سپس به سومین صفت مؤمنان راستین که جنبه اجتماعی و مالی دارد اشاره کرده، می‌گوید: «آنها که زکات را انجام می‌دهند» (وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ).
نکات آیه
۱ - رسیدن به رستگارى اخروى، در گرو پرداخت زکات است. (قد أفلح المؤمنون ... و الذین هم للزکوة فعلون)
۲ - مؤمنان راستین، آنانى اند که زکات مال را همواره مى پردازند. (قد أفلح المؤمنون ... و الذین هم للزکوة فعلون)
۳ - پرداخت زکات، توصیه اى الهى به اهل ایمان (قد أفلح المؤمنون ... و الذین هم للزکوة فعلون)
۴ - امتناع از پرداخت زکات، نشانه ضعف ایمان و مایه حرمان از رستگارى اخروى است. (قد أفلح المؤمنون ... و الذین هم للزکوة فعلون)
۵ - پرداخت زکات، مایه رشد سرمایه و ازدیاد ثروت (و الذین هم للزکوة فعلون) «زکات» از مصدر «زُکُوّ» مشتق است. «زکو» هم به معناى نمو و ازدیاد مى آید و هم به معناى پاکى و طهارت. بنابراین مى توان گفت: انفاق مال، بدان جهت که مایه رشد و ازدیاد سرمایه است و یا طهارت جان و سلامت نفس انفاق کننده را در پى دارد، زکات نامیده شده است.
۶ - پرداخت زکات، مایه طهارت جان و سلامت روان است. (و الذین هم للزکوة فعلون)
موضوعات مرتبط
- اقتصاد: عوامل رشد اقتصادى ۵
- ایمان: نشانه هاى ضعف ایمان ۴
- تزکیه: عوامل تزکیه ۶
- ثروت: عوامل ازدیاد ثروت ۵
- خدا: توصیه هاى خدا ۳
- رستگارى: زمینه رستگارى اخروى ۱; عوامل محرومیت از رستگارى اخروى ۴
- زکات: آ ثار اخروى زکات ۱; آثار اقتصادى زکات ۵; آثار ترک زکات۴۲; آثار روانى زکات ۶; اهمیت زکات ۳
- مؤمنان: توصیه به مؤمنان ۳; زکات مؤمنان ۲; صفات مؤمنان ۲; عمل به تکلیف مؤمنان ۲
