البقرة ١٢٨
ترجمه
| البقرة ١٢٧ | آیه ١٢٨ | البقرة ١٢٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مُسْلِمَیْنِ»: مثنّی (مُسْلِم) به معنی: مخلص. فرمانبردار. مطیع خدا و شریعتهای الله. «أُمَّةً»: ملّت. جماعت. «أَرِنَا»: به ما نشان بده. «مَنَاسِکَ»: آداب و رسوم عبادت، اعم از مراسم حجّ و غیره (نگا: مائده / ، حجّ / ). «التَّوَّابُ»: بس توبه‌پذیر.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي... (۱) وَ جَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَ... (۲)
وَ إِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ... (۴) وَ إِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ... (۴) رَبَّنَا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولاً... (۱) قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي... (۱) وَ مِنْ قَوْمِ مُوسَى أُمَّةٌ... (۱) وَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِ... (۲) وَ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ... (۴)
تفسیر
- آيات ۱۲۵ ۱۲۹ بقره
- خداوند دعاى حضرت ابراهيم (ع ) را مستجاب مى كند
- خداوند در استجابت دعايش خرق عادت نمى كند
- درخواست و دعاى ابراهيم عليه السلام (اجعلنا مسلمين لك ) و اشكالى كه به ذهن مى رسد
- اسلامى ابراهيم و اسماعيل (ع ) از خدا خواستند غير اسلام به معناىمتداول آنست
- نظرى دقيق تر در مسئله مورد بحث
- مراد از ((ارنا مناسكنا و تب علينا))
- طرح يك سؤ ال در مورد معناى اسلام ، مناسك و توبه درباره حضرت ابراهيم (ع )
- اسلامى كه ابراهيم و اسماعيل (ع ) براى ذريه شان درخواست نمودند اسلام واقعى بود
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به هجرت ابراهيم به مكه وبناى كعبه و دعاى ابراهيم ...)
- قسمتى از حكايت ابراهيم و اسماعيل عليهم السلام بروايت ابن عباس
- داستان حضرت ابراهيم (ع ) از زبان امام صادق (ع )
- بررسى اخبارى كه به امور خارق العاده درباره كعبه و حجرالاسود و سنگ مقام اشارهدارند
- نمونه هايى از كلام خداوند كه دلالت دارد آنچه موجود است از ناحيه اونازل شده است
- استدلال آنها كه به كلى منكر اين دسته روايات شده اند
- پاسخ به منكرين و معترضين و بيان اينكه اينها دچاراشكال بزرگترى شده اند
- رد يا اثبات حقايق معنوى در شاءن علوم طبيعى و اجتماعى نيست
- معارف دينى به طور مستقيم هيچ ربطى به طبيعيات و اجتماعيات ندارند
- اينگونه بيانات الهى و ظواهر دينى پرده هائى است كه بر روى اسرارى انداخته شده
- امت محمّد (ص ) چه كسانى هستند؟
- معناى كلمه ((امت )) از نظر عموميت و وسعت تابع مورداستعمال ، يا اراده گوينده است
- بحث علمى
- سرگذشت ابراهيم (ع ) يك دوره كامل از سير عبوديت را در بردارد
- درباره حج و اشاره به اسرار و حكمت آن
- عباداتى كه توسط انبياء تشريع شده تمثال هائى از سير عبودى آنان است
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«128» رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَ أَرِنا مَناسِكَنا وَ تُبْ عَلَيْنا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ
(ابراهيم واسماعيل همچنين گفتند:) پروردگارا! ما را تسليم (فرمان) خود قرارده واز نسل ما (نيز) امّتى كه تسليم تو باشند قرارده و راه وروش پرستش را به ما نشان‌ده وتوبه‌ى ما را بپذير، كه همانا تو، توبه‌پذير مهربانى.
نکته ها
با آنكه حضرت ابراهيم واسماعيل هر دو در اجراى فرمان ذبح، عالى‌ترين درجه تسليم در برابر خدا را به نمايش گذاردند، امّا با اين همه در اين آيه از خداوند مى‌خواهند كه مارا تسليم فرمان خودت قرارده. گويا از خداوند تسليم بيشتر و يا تداوم روحيّه تسليم را مى‌خواهند.
كسى كه فقط تسليم خدا باشد، نه در برابر عموى بت‌تراش تسليم مى‌شود و نه در برابر بت‌ها به زانو مى‌افتد و نه از طاغوت‌ها پيروى مى‌كند.
جلد 1 - صفحه 203
پیام ها
1- به كمالات امروز خود قانع نشويد، تكامل و تداوم آنرا از خدا بخواهيد. «رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ»
2- توجّه به نسل و فرزندان، يك دورنگرى عاقلانه و خداپسندانه است كه حاكى از وسعت نظر و سوز وعشق درونى است وبارها در دعاهاى حضرت ابراهيم آمده است. «وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا»
3- راه و روش بندگى را بايد از خدا آموخت وگرنه انسان گرفتار انواع خرافات و انحرافات مى‌شود. «أَرِنا مَناسِكَنا»
4- تا روح تسليم نباشد، بيان احكام سودى نخواهد داشت. در اينجا ابراهيم عليه السلام ابتدا از خداوند روح تسليم تقاضا مى‌كند، سپس راه و روش عبادت و بندگى را مى‌خواهد. «وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ ... أَرِنا مَناسِكَنا»
5- نياز به توبه وبازگشت الطاف الهى، در هر حال وبراى هر مقامى، ارزش است. «1» «تُبْ عَلَيْنا»
6- يكى از آداب دعا، ستايش پروردگار است كه در اين آيه نيز به چشم مى‌خورد.
«التَّوَّابُ الرَّحِيمُ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَ أَرِنا مَناسِكَنا وَ تُبْ عَلَيْنا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ (128)
رَبَّنا وَ اجْعَلْنا: پروردگارا قرار ده به الطاف خود ما را، مُسْلِمَيْنِ لَكَ:
ثابت بر اسلام و تسليم فرمان براى تو، يعنى از مخلصين و مطيعين و ثابتين در اسلام، يا بر توحيد و اخلاص براى تو ملخص. معنى آنكه الطافى به ما كرامت فرما كه داعى ما باشد بر اسلام و انقياد. مراد طلب زيادتى است در ثبات بر اسلام. وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا: و قرار ده بعضى از ذريه و فرزندان ما را، أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ: جماعتى مطيع و منقاد شده مر اوامر تو را. وَ أَرِنا مَناسِكَنا: و نشان بده و بنما ما را مواضعى كه افعال حج را بجا آورند مانند ميقات براى احرام، و عرفات براى وقوف، و منى براى قربانى و غير آن.
از حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلم مروى است كه حق تعالى اجابت دعاى او فرموده، جبرئيل عليه السلام را فرستاد تا او را به منى برد، و آنجا نماز ظهر و عصر را و مغرب و عشا بگذارد، و بعد او را به عرفات برد و ظهرين را ادا نمود. و بعد از آن امر به وقوف نمود تا غروب، آنگاه به مزدلفه برد و نماز عشائين و صبح در آنجا بگذارد، پس از طلوع شمس او را به منى آورد تعليم رمى و ذبح نمود، بعد امر به حلق، آنگاه از منى به مكه آورد و طواف حج و سعى را به او آموخت «1».
و لذا حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلم را امر فرمود: وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ. بعد از آن گفتند: وَ تُبْ عَلَيْنا: بپذير و قبول فرما توبه ما را. إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ: بدرستى كه ذات تو است بسيار قبول كننده مقصران
«1» منهج الصادقين، جلد اوّل، صفحه 298.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 257
و عاصيان، و بسيار رجوع كننده برايشان به رحمت و بخشاينده و آمرزنده بر گناهكاران.
تبصره: در توبه انبياء چند وجه ذكر شده:
1- بر سبيل خضوع و انقطاع باشد.
2- به جهت ارشاد ذريه و امت است تا اقتفا و اقتدا به ايشان نمايند.
3- توبه از ترك اولى مانند ترك مندوبات و اشتغال به مباحات، چنانچه صاحب كشف الغمه فرموده: چون اكثر اوقات ايشان به ياد خدا و خواطر آنان به ملاء اعلى مصروف است، پس گاهى كه از آن مرتبه نزول كنند و به مباحات مشغول شوند مثل خوردن و آشاميدن و غيره، اينها را نسبت به مرتبه سابقه گناه ناميده و از آن استغفار نمايند كه: حسنات الابرار سيّئات المقرّبين.
4- آنكه مراتب معرفت غير متناهى و انبياء و اولياء پيوسته در حصول كمالات و صعود بر معارج ترقيات در ساعتى از ساعات بلكه هر آنى از آنات در درجه‌اى از مراتب ايقان برمى‌آيند كه مرتبه سابقه را نسبت به اين مرتبه قاصر مى‌شمارند، و عبادتى كه در آن حالت واقع شده خود را از آن عبادت مقصر مى‌نامند، و استغفار و توبه نمايند.
5- شيخ طبرسى فرمايد: چون معنى توبه رجوع است، پس معنى آيه چنين شود كه رجوع كن بر ما به مزيت رحمت و مثوبت بر اعمال مأموره. و نمى‌شود كه مراد قبول توبه از گناه باشد، زيرا انبياء معصومند از جميع گناهان صغاير و كبائر از اول عمر تا آخر، و در هيچ حالى موصوف به نقص و عصيان و جهل نيستند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَ أَرِنا مَناسِكَنا وَ تُبْ عَلَيْنا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ (128)
ترجمه
پروردگار ما قرار بده ما را دو تسليم شونده براى خودت و از نسل ما جماعتى منقاد مر ترا و بنما ما را روش عبادتمان را و بپذير توبه ما را همانا توئى هر آينه توبه پذير مهربان.
تفسير
مسلم بمعناى منقاد و مخلص و مطيع است و كلمه من براى تبعيض است و مراد از امت جماعتى هستند كه مقصود و مقتداى خلقند و ايشان اهل بيت عصمت و طهارتند چنانچه از حضرت صادق (ع) روايت شده است و عياشى از آنحضرت نقل نموده كه مراد از امت بنى هاشمند و ظاهرا بيان افراد كامله شده است و مناسك جمع منسك بمعنى راه دين و روش عبادت است و در اعمال حج شايع شده است براى مشقت و خروج آن از عادت و توبه از ترك اولى هم ممكن است چون حسنات الابرار سيئات المقربين و خداوند توبه هر تائبى را مى‌پذيرد چون مهربان است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
رَبَّنا وَ اجعَلنا مُسلِمَين‌ِ لَكَ وَ مِن ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسلِمَةً لَكَ وَ أَرِنا مَناسِكَنا وَ تُب عَلَينا إِنَّكَ أَنت‌َ التَّوّاب‌ُ الرَّحِيمُ (128)
پروردگار ما، ما دو نفر را نسبت بخودت مسلم قرار ده و همچنين از ذريت ما امّت مسلمي براي خود قرار ده و وظايف عبادي و يا مواضع عبادت را بما نشان ده و بر ما بازگشت نماي «توبه ما را بپذير» بدرستي که تو بسيار توبه پذيرنده و بخشاينده‌اي «ربنا» دنباله دعاي حضرت ابراهيم و اسمعيل است و در تفسير مسلم در كلمات مفسرين وجوهي ذكر شده.
1- سوره رعد آيه 23
2- سوره انعام آيه 93
جلد 2 - صفحه 196
1- مراد از اسلام اعتقاد بجميع عقائد حقّه است و هر چند ابراهيم و اسمعيل معتقد بودند ولي ثبات و استمرار بر آن را درخواست مينمودند چنانچه در اهدِنَا الصِّراطَ المُستَقِيم‌َ گفته شد.
2- مراد از اسلام خلوص در عبادت و توجه بمبدء است چنانچه در آيه ديگر ميفرمايد:
إِنِّي وَجَّهت‌ُ وَجهِي‌َ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماوات‌ِ وَ الأَرض‌َ حَنِيفاً«1» 3- مراد از اسلام مطلق اطاعت و امتثال نسبت بجميع اوامر الهي است.
ولي آنچه بنظر ميرسد اينست که مراد از مسلم در اينجا صاحب مقام تسليم است که فوق مقام رضا و توكل و صبر است زيرا صبر عبارت از تحمل مشاق عبادت و ترك معصيت و بلا ميباشد بدون اينكه بيتابي و ناسپاسي كند و توكل واگذار نمودن كارها بخداست يعني مطابق دستور او رفتار كند و اعتماد باو نمايد و رضا موافقت طبع و ميل با مشيت و اراده حق است يعني هر چه خدا براي او بخواهد خوشنود باشد و تسليم اينست که خودي در ميان نه بيند و ميلي در نفس نيابد بلكه خود و اراده و ميل خود را فاني در اراده حق به بيند و بمرتبه وَ ما تَشاؤُن‌َ إِلّا أَن يَشاءَ اللّه‌ُ«2» برسد و اينکه مقام خاصان درگاه احديت و مقربان پيشگاه ربوبيّت ميباشد و لذا حضرت ابراهيم و اسمعيل اينکه مقام را از خداوند براي خود و بعض از ذريه خود مسئلت مينمايند زيرا که من در وَ مِن ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسلِمَةً لَكَ براي تبعيض است و شامل جميع ذريه نميشود چون ميدانند همه ذريه آنها لايق اينکه مقام نبوده و بآن نخواهند رسيد و ميان آنها مشركان و بت پرستان و ستمكاران ميباشند چنانچه در آيه ديگر فرموده:
1- سوره انعام آيه 79
2- سوره دهر آيه 30
[.....]
جلد 2 - صفحه 197
قال‌َ وَ مِن ذُرِّيَّتِي قال‌َ لا يَنال‌ُ عَهدِي الظّالِمِين‌َ«1» و از تفسير عياشي از زبيري از حضرت صادق عليه السّلام است که مراد از امة محمّد و خصوص بني هاشم است، و از سؤال راوي و جواب حضرت استفاده ميشود که مراد حضرت از بني هاشم خصوص خاندان عصمت و طهارت است زيرا راوي ميپرسد «فما الحجة في امّة محمّد انهم اهل بيته الّذين ذكرت دون غيرهم» و حضرت در جواب او استشهاد باين آيات و آية وَ اجنُبنِي وَ بَنِي‌َّ أَن نَعبُدَ الأَصنام‌َ و آيه فَمَن تَبِعَنِي فَإِنَّه‌ُ مِنِّي«2» ميفرمايد که تطهير آنان را از شرك و عبادت اصنام و هر گونه ضلالتي درخواست مي‌نمايد و اينکه معني جز نسبت بخاندان طاهرين از بني هاشم صدق نميكند زيرا ساير بني هاشم با ساير امت چندان تفاوتي ندارند.
وَ أَرِنا مَناسِكَنا مناسك جمع منسك، اسم زمان يا مكان از نسك، و يا اسم مصدر بمعني نسك است و اصل نسك بمعني طريقه و روش عبادت و عمل است و در آيه ديگر ميفرمايد: لِكُل‌ِّ أُمَّةٍ جَعَلنا مَنسَكاً هُم ناسِكُوه‌ُ«3» يعني براي هر گروهي طريقه قرار داديم که مشي كنند، و نيز ميفرمايد إِن‌َّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحياي‌َ وَ مَماتِي لِلّه‌ِ رَب‌ِّ العالَمِين‌َ«4» و ظاهرا در اينکه آيه مراد از مناسك بمناسبت مورد مناسك حج است که يا امكنه شريفه از مطاف و صفا و مروه و عرفات و مشعر و مني و يا اعمال و افعال حج مثل احرام و طواف و نماز طواف و سعي و وقوف بمشعر و عرفات و رمي جمرات و ساير وظايف حج باشد و ممكن است مراد جميع وظايف ديني و اعمال عبادي باشد چون جمع مضاف افاده عموم ميكند.
وَ تُب عَلَينا توهم نشود که حضرت ابراهيم و اسمعيل معصيتي از آنها صادر شده باشد که از خداوند طلب قبولي توبه كنند زيرا انبياء معصوم بوده و
1- سوره بقره آيه 118
2- سوره ابراهيم آيه 38- 39
3- سوره الحج آيه 66
4- سورة الانعام آيه 163
جلد 2 - صفحه 198
هيچگونه معصيتي نه كبيره و نه صغيره از آنها صادر نميشود بلكه چون بنده بهر مقامي برسد بايد خود را در پيشگاه احديت كوچك و ذليل و مقصر در انجام عبادت آن طوريكه سزاوار حق است بداند و از اينجهت تقاضاي قبول توبه كند چنانچه منسوب بنبي صلّي اللّه عليه و آله و سلّم است که در مقام مناجات عرض ميكند «
ما عرفناك حق معرفتك و ما عبدناك حق عبادتك
» و آيات شريفه قرآن و ادعيه وارده از ائمه طاهرين مشحون از اينکه نوع عبارات است.
إِنَّكَ أَنت‌َ التَّوّاب‌ُ الرَّحِيمُ تواب يعني بسيار توبه پذيرنده و بصيغه مبالغه ذكر شده براي اينكه دلالت بر كثرت قبولي توبه نمايد که هر چند معصيت بزرگ و بسيار باشد باز اگر بسوي خدا بازگشت شود توبه او پذيرفته ميشود زيرا مغفرت حق اعظم از آنست و معني رحيم در ذيل تفسير بسمله گذشت.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 128)- نخست عرضه می‌دارند: «پروردگارا! ما را تسلیم فرمان خودت قرار ده» (رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ).
بعد تقاضا می‌کنند: «از دودمان ما نیز امّتی مسلمان و تسلیم در برابر فرمانت قرار ده» (وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ).
سپس تقاضا می‌کنند: «طرز پرستش و عبادت خودت را به ما نشان ده، و ما را از آن آگاه ساز» (وَ أَرِنا مَناسِکَنا).
تا بتوانیم آن گونه که شایسته مقام تو است عبادتت کنیم.
بعد از خدا تقاضای توبه کرده، می‌گویند: «توبه ما را بپذیر و رحمتت را متوجّه ما گردان که تو توّاب و رحیمی» (وَ تُبْ عَلَیْنا إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ).
نکات آیه
۱ - تسیلم خدا شدن، از دعاهاى ابراهیم و اسماعیل(ع) به هنگام ساختن کعبه (و إذ یرفع إبرهیم القواعد ... ربنا واجعلنا مسلمین لک )
۲ - ابراهیم و اسماعیل (ع) از خداوند خواستند تا از میان نسلشان گروهى را به مقام تسلیم نایل سازد. (و من ذریتنا أمة مسلمة لک) در برداشت فوق «من» در «من ذریتنا» به معناى بعض گرفته شده است.
۳ - علاقه ابراهیم و اسماعیل (ع) به ذریه خویش (من ذریتنا أمة مسلمة لک)
۴ - تسلیم خدا بودن، راه و روش بندگى کردن اوست. (ربنا واجعلنا مسلمین لک و من ذریتنا أمة مسلمة لک)
۵ - تسلیم بودن در برابر خدا، داراى مراتب و درجات است. (ربنا واجعلنا مسلمین لک) چون ابراهیم و اسماعیل (ع)، تسلیم خدا بودند ولى باز هم تقاضاى توفیق براى نیل به این مقام را داشتند، معلوم مى شود: مقام تسلیم، داراى درجات و مراتب است.
۶ - تمامى ذریه ابراهیم و اسماعیل(ع)، شایستگى نایل شدن به مراحل والاى تسلیم را دارا نیستند. (و من ذریتنا أمة مسلمة لک) «من» در «من ذریتنا» براى تبعیض است و گویاى برداشت فوق مى باشد.
۷ - تشریح و تبیین طریقه عبادت خدا و چگونگى آداب آن، از درخواستهاى ابراهیم و اسماعیل (ع) از خداوند (و أرنا مناسکنا) مَنسَک (مفرد مناسک) به معناى طریقه عبادت است (لسان العرب). بنابراین «أرنا مناسکنا»; یعنى، خدایا! شیوه عبادت کردنت را به ما ارائه کن.
۸ - ابراهیم و اسماعیل(ع) به هنگام ساختن کعبه، از خداوند خواستند تا چگونگى اعمال حج را به آنان بیاموزد. (ربنا ... أرنا مناسکنا) برداشت فوق، مبتنى بر این است که مناسک - چنانچه برخى از اهل لغت و نیز برخى از مفسّران گفته اند - به معناى اعمال حج باشد.
۹ - تشریع احکام دین و بیان چگونگى پرستش، از شؤون خداوند است. (ربنا ... أرنا مناسکنا)
۱۰ - ابراهیم و اسماعیل (ع)، از خداوند خواستند تا توبه خود و فرزندانشان را بپذیرد. (و تب علینا)
۱۱ - انسان در هر مقام و منزلتى، ناتوان از اداى وظایف الهى خویش است. (و تب علینا) از آن جا که ابراهیم و اسماعیل (ع) از گناه و معصیت منزهند، ولى در عین حال به درگاه خدا توبه مى کنند و تقاضاى پذیرفته شدن آن را دارند نکاتى به دست مى آید; از جمله اینکه: انسان در هر منزلتى - هر چند منزلت پیامبران باشد - نمى تواند وظیفه عبودیت خویش را به درگاه خدا ادا کند.
۱۲ - خداوند، تواب (بسیار توبه پذیر) و رحیم (بسیار مهربان) است. (إنک أنت التواب الرحیم)
۱۳ - توفیق براى تسلیم شدن در برابر خدا، تبیین چگونه عبادت کردن او و پذیرش توبه، پرتوهایى از رحمت الهى به بندگان است. (ربنا واجعلنا مسلمین ... و أرنا مناسکنا و تب علینا إنک أنت التواب الرحیم)
۱۴ - دعا به درگاه خداوند، مؤثر در برآورده شدن خواسته هاى معنوى انسان است. (ربنا واجعلنا مسلمین لک ... و تب علینا)
روایات و احادیث
۱۵ - از حضرت على بن ابى طالب (ع) روایت شده است که: «لما فرغ ابراهیم من بناء البیت قال: فعلت أى رب فأرنا مناسکنا، ابرزها لنا، علّمناها، فبعث اللّه جبرئیل فحجّ به;[۱] چون ابراهیم(ع) از ساختن خانه کعبه فارغ گشت، عرض کرد: پروردگارا! من مأموریت خود را انجام دادم، پس شیوه انجام اعمال حج را به ما نشان بده و آن را بر ما آشکار کن و به ما بیاموز. پس خداوند جبرئیل را فرستاد تا به همراهى ابراهیم حج نماید [و به صورت عملى به ابراهیم(ع) نشان دهد] ».
موضوعات مرتبط
- ابراهیم(ع): ابراهیم(ع) و بناى کعبه ۱۵; خواسته هاى ابراهیم(ع) ۷، ۸، ۱۰; دعاى ابراهیم(ع) ۱، ۲، ۷، ۸، ۱۰، ۱۵; علایق ابراهیم(ع) ۳; قصه ابراهیم(ع) ۱، ۳، ۸، ۱۰; نسل ابراهیم(ع) ۲، ۳، ۶، ۱۰
- اسماعیل(ع): خواسته هاى اسماعیل(ع) ۷، ۸، ۱۰; دعاى اسماعیل(ع) ۱، ۲، ۷، ۸، ۱۰; علایق اسماعیل(ع) ۳; قصه اسماعیل(ع) ۱، ۳، ۸، ۱۰; نسل اسماعیل(ع) ۲، ۳، ۶، ۱۰
- اسماء و صفات: تواب ۱۲۴ رحیم ۱۲
- انسان: خواسته هاى معنوى انسان ۱۴; عجز انسان ۱۱
- تسلیم: اهمیّت تسلیم به خدا ۱، ۲، ۴، ۱۳; مراتب تسلیم به خدا ۵، ۶; مقام تسلیم ۲، ۶
- توبه: درخواست قبول توبه ۱۰; قبول توبه ۱۳
- توفیق: عوامل توفیق ۱۳
- حج: تعلیم مناسک حج ۸، ۱۵
- خدا: اختصاصات خدا ۹; توفیقات خدا ۱۳; مظاهر رحمت خدا ۱۳
- دعا: آثار دعا ۱۴
- دین: منشأ تشریع دین ۹
- عبادت: تبیین آداب عبادت ۷; تبیین کیفیت عبادت ۷، ۹، ۱۳
- عبودیت: روش عبودیت ۴
- علایق: علاقه به نسل علایق ۳
- کعبه: بناى کعبه ۱، ۸، ۱۵
- نیازها: تأمین نیازها هاى معنوى ۱۴
منابع
- ↑ جامع البیان (طبرى)، ج ۱، ص ۵۵۵; الدر المنثور، ج ۱، ص ۳۳۲.
