الرحمن ٣١

سَنَفْرُغُ‌ لَکُمْ‌ أَيُّهَا الثَّقَلاَنِ‌

کپی متن آیه
سَنَفْرُغُ‌ لَکُمْ‌ أَيُّهَا الثَّقَلاَنِ‌

ترجمه

بزودی به حساب شما می‌پردازیم ای دو گروه انس و جنّ!

ترتیل:

ترجمه:

الرحمن ٣٠

آیه ٣١

الرحمن ٣٢


سوره :	سوره الرحمن
نزول :	٤ بعثت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات :	٤
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«سَنَفْرُغُ لَکُمْ»: به حساب شما خواهیم رسید. به شما خواهیم پرداخت. فَرَغَ لِکَذا: عَمِدَ إِلَیْهِ. «الثَّقَلانِ»: انس و جن. مثنی (ثَقَل) است. هر چیز که برای آن وزن و قدری هست، آن را (ثَقَل) می‌نامند. انس و جن را به جهت بلندی مرتبت و منزلت و عظمت مقام نسبت به پدیده‌های دیگر، و داشتن اختیار نسبی و مسؤولیت شخصی، و بالاخره به خاطر سنگینی معنوی خدادادی، ثَقَلَیْن می‌نامند.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

يَا مَعْشَرَ الْجِنِ‌ وَ الْإِنْسِ‌ أَ... (۱)

تفسیر

تفسیر نور (محسن قرائتی)

سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ «31» فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ «32»

اى جنّ و انس! به زودى (حساب و كتاب) شما را بررسى مى‌كنيم. پس كدام نعمت پروردگارتان را تكذيب مى‌كنيد؟

«1». تفسير كنز الدقائق.

«2». تفسير برهان.

جلد 9 - صفحه 394

نکته ها

منظور از «سَنَفْرُغُ»، فراغ بعد از شغل نيست، بلكه به معناى توجّه خاص و پرداختن تمام به امرى مهم است.

اگر در حسابرسى خداوند، كلمه فراغت به كار رفته است، پس قاضى نيز بايد به هنگام قضاوت، از هر امر ديگر خود را فارغ نمايد. آرى دادرسى عادلانه، توجه و دقت و فراغت فكر و خيال مى‌خواهد.

به گفته صاحب تفسير مجمع البيان، چون جنّ و انس نسبت به ساير موجودات برترى دارند و داراى عقل و قدرت انتخاب و تشخيص هستند، به اينها «ثقل» گفته شده است.

«أَيُّهَ الثَّقَلانِ»

حساب در قيامت‌

حسابگر، خداوند است. «كَفى‌ بِنا حاسِبِينَ» «1»

حسابرسى سريع است. «وَ هُوَ أَسْرَعُ الْحاسِبِينَ» «2» از حضرت امير پرسيدند: چگونه خداوند به حساب همه خلق مى‌رسد؟ فرمود: همان طور كه همه را رزق مى‌دهد. «3»

از همه مى‌پرسند حتّى از پيامبران. «فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ» «4»

حسابرسى بعضى آسان است. «حِساباً يَسِيراً» «5»

حسابرسى بعضى سخت است. «يَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ» «6»، «حِساباً شَدِيداً» «7»

در حديث مى‌خوانيم: نوع و چگونگى حساب بندگان، به ميزان داده‌ها و الطاف الهى بستگى دارد: «انما يداق الله العباد فى الحساب يوم القيامة على قدر ما آتاهم من العقول فى الدنيا» «8» همانا ميزان دقّت در حسابرسى بندگان در روز قيامت، به مقدار فهم و عقل داده شده به آنان در دنيا مى‌باشد.

در روايت آمده است: كسانى كه در داد و ستد با مردم، سخت‌گير و تنگ‌نظرند، حساب‌

«1». انبياء، 47.

«2». انعام، 62.

«3». نهج‌البلاغه، حكمت 300.

«4». اعراف، 6.

«5». انشقاق، 8.

«6». رعد، 21.

«7». طلاق، 8.

«8». كافى، ج 1، ص 11.

جلد 9 - صفحه 395

سخت و شديدى دارند. «1»

در روايات مى‌خوانيم: اگر در دنيا خود را محاسبه كنيد و از خودتان حساب بكشيد، خداوند در قيامت بر شما آسان مى‌گيرد و امام كاظم عليه السلام فرمود: از ما نيست كسى كه در دنيا از خودش غافل باشد و به حساب كار خود رسيدگى نكند. «2»

پیام ها

1- حسابرسى، از شئون مديريّت و تربيت است. وَجْهُ رَبِّكَ‌ ... سَنَفْرُغُ لَكُمْ‌ ...

2- از همه نعمت‌هاى مادى و معنوى حسابرسى مى‌شود، از آغاز سوره تا اينجا نعمت‌هاى مختلف مادى و معنوى مطرح شد و در اين آيه مى‌فرمايد؛ به زودى به حساب شما رسيدگى مى‌كنيم: «سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ»

3- همه بايد آماده حسابرسى باشند. «سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ»

4- خداوند، هر لحظه در شأن و كارى است، امروز عطا و فردا حسابرسى مى‌كند.

«كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ ... سَنَفْرُغُ لَكُمْ»

5- خداوند براى حسابرسى تمام امكانات را بسيج مى‌كند. (بكار بردن «نفرغ» به جاى «افرغ» مى‌تواند اشاره به اين امر باشد.)

6- با اين‌كه هيچ چيز او را از چيزى ديگر باز نمى‌دارد، «لا يشغله شأن عن شأن»، ولى براى نشان دادن اهميّت حساب، او «فارِغاً» به حسابرسى مى‌آيد. «سَنَفْرُغُ لَكُمْ»

7- جن و انس هر دو مكلّف و مورد حسابرسى هستند. «أَيُّهَ الثَّقَلانِ»

8- ايمان به حسابرسى خداوند، در چگونگى بهره‌گيرى ما از نعمت‌هاى دنيوى اثر دارد. «سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ. فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ»

«1». بحار، ج 7، ص 266.

«2». و سائل، ج 11، باب محاسبة النفس.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌9، ص: 396

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ (31)

سَنَفْرُغُ لَكُمْ‌: زود باشد كه فارغ شويم از همه امور براى حساب و جزاى شما.

بيان: اين تهديد و استعاره است از اراده محاسبه و قصد مجازات نه فراغ بعد از شغل باشد، زيرا فراغت لازمه ممكن، و ذات ذو الجلال از عوارضات امكانيه منزه است؛ بنابراين، اين وعيد است نسبت به عاصيان و وعد نسبت به متقيان، يعنى زود باشد كه عقوبت و مثوبت شما نمائيم؛ أَيُّهَ الثَّقَلانِ‌: اى گروه بزرگ قدر و منزلت.

«1» تفسير كشاف (چ اول مصر) ج 4 ص 52.

جلد 12 - صفحه 417

بيان: عرب آنچه قدر و قيمتى دارد «ثقل» گويد، و لذا حضرت رسالت صلى اللّه عليه و آله فرمود «انى تارك فيكم الثقلين» «1» يعنى من در ميان شما دو چيز مى‌گذارم كه جليل القدر و عظيم المنزله‌اند و آن كتاب خدا و عترت طاهره من باشد. و اينجا مراد جن و انس‌اند كه ذوى العقول و عظيم الشان هستند نسبت به حيوان كه پست‌ترند، و حضرت صادق عليه السّلام فرمود: تسميه ايشان به ثقلان به اعتبار آنست كه گران بارند به تكليف.

تنبيه: جمله‌اى از احاديث وارد شده مراد ثقلان، قرآن و ائمه مى‌باشند:

1- تفسير برهان- زراره از حضرت باقر عليه السّلام سؤال نمود از فرمايش خداى عز و جل‌ «سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ»، فرمود: كتاب اللّه و نحن: كتاب خدا و مائيم‌ «2».

2- ابو سعيد خدرى روايت نموده از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود: انّى تارك فيكم الثّقلين احدهما اكبر من الاخر كتاب اللّه حبل ممدود من السّماء الى الارض و عترتى اهل بيتى لن يفترقا حتّى يردا علىّ الحوض‌ «3»: بدرستى كه من گذارنده‌ام در ميان شما دو چيز بزرگ قدر و منزلت، يكى از آن دو بزرگتر است از ديگرى: كتاب خدا ريسمانى است كشيده شده از آسمان به زمين (تشبيه معقول به محسوس اشاره به ربط عالم مبدء است) و عترت من، اهل بيت من، هرگز از هم جدا نشوند تا وارد شوند بر حوض كوثر بر من.

و در حديث حضرت امير المؤمنين عليه السّلام به كميل بن زياد فرمود: نحن الثّقل الاصغر و القران الثّقل الاكبر و قد اسمعهم رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله.

يعنى مائيم ثقل كوچكتر، و قرآن است ثقل بزرگتر، و بتحقيق شنوانيد ايشان را رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله.

«1» به مدارك اين حديث شريف از طريق اهل سنت در كتاب احقاق الحق ج 9 ص 309 تا 375 توجه فرمائيد.

«2» تفسير برهان ج 4 ص 267.

«3» كتاب الخصال شيخ صدوق ج 1 باب الاثنين روايت 97 ص 65، (با اندكى اختلاف نسخه) و بهمين مضمون بصائر الدرجات جزء 8 باب 17 ص 414.

جلد 12 - صفحه 418

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ (31) فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ (32) يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا لا تَنْفُذُونَ إِلاَّ بِسُلْطانٍ (33) فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ (34) يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ فَلا تَنْتَصِرانِ (35)

فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ (36) فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ فَكانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهانِ (37) فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ (38) فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ (39) فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ (40)

يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيماهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّواصِي وَ الْأَقْدامِ (41) فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ (42) هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ (43) يَطُوفُونَ بَيْنَها وَ بَيْنَ حَمِيمٍ آنٍ (44) فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ (45)

جلد 5 صفحه 116

ترجمه‌

زود باشد كه بپردازيم بحساب شما اى دو گروه جنّ و انس‌