الواقعة ٨٩
ترجمه
| الواقعة ٨٨ | آیه ٨٩ | الواقعة ٩٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَرَوْحٌ ...»: حرف (ف) برای تعقیب است. یعنی انسان مؤمن همین که در آستانه مرگ قرار گرفت، رَوح و رَیحان و جنت نعیم بهره او می‌گردد. اغلب آیات قرآنی دالّ بر این است که انسان از نخستین لحظات عالم برزخ، به نعمتها و لذتها و خوشیها می‌رسد، و یا به نقمتها و مجازاتها و ناخوشیها گرفتار می‌گردد (نگا: مؤمنون / انعام / ، فصّلت / ). «رَوْحٌ»: راحت و آسایش. «رَیْحَانٌ»: گلهای خوشبو (نگا: رحمن / ). «جَنَّتُ نَعِیمٍ»: (نگا: شعراء / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا... (۰) وَ الَّذِينَ هَاجَرُوا فِي سَبِيلِ... (۰) يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا... (۰)
نزول
شأن نزول آیات ۸۸ تا ۹۴:
ابن بابویه بعد از چهار واسطه از ابوالمقدام و او از امام صادق علیه‌السلام روایت نماید که فرمود: آیات ۸۸ و ۸۹ درباره اهل ولایت و دوستى ما نازل شده است و آیات ۹. و ۹۱ و ۹۲ درباره اهل عداوت و دشمنى ما نازل گردیده است.[۱]
تفسیر
- آيات ۵۷ - ۹۶، سوره واقعه
- بيان جهت اينكه لازمه اعتقاد به آفريدگار تصديق قيامت و معاد است (نحن خلقناكم فلولاتصدقون )
- مرگ تقدير شده است و ناشى از غلبه اسبابزوال بر قدرت و اراده خداوند نيست
- حكمت و غرض از تقدير مرگ : تبديل امثال ، و انشاء مجدد اموات
- توضيح اينكه چگونه علم به دنيا و خصوصيات آن مسلتزم اذعان به معاد است
- بيان اينكه آيه : ((و لقد علمتم النشاة الاولى فلولا تذكرون )) مبتنى بر قياس نيست
- اثبات ربوبيت پروردگار با بر شمردن سه تا از مهمترين حوائج مردم : زراعت ، آب وآتش
- معناى آيه : ((فسبح باسم ربك العظيم
- معناى اينكه قرآن كريم و ((انى كتاب مكنون )) است
- مراد از ((مس )) و ((مظهرون )) در آيه : ((لا يسمه لا المطهرون ))
- معناى اينكه فرمود: روزى خود را تكذيب قرار مى دهيد
- اگر قيامتى در كار نيست پس چرا جان به گلوگاه رسيده را بر نمى گردانيد؟!
- وضع طوائف سه گانه (مقربون ، اصحاب اليمين و اصحابالشمال ) در حال مرگ و پس از مرگ
- (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَأَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ «88» فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ «89»
پس اگر او (محتضر) از مقرّبان باشد. راحت و رحمت و بهشت پر نعمت، روزى او خواهد بود.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ (89)
فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ: پس مر او راست راحت از تكاليف دنيا و مر او راست روزى خوشبو. 2- مر او راست رحمت كه سبب حيات دائم مرحوم است و
«1» تفسير كشاف چ مفسر ج 4 ص 63- 62.
جلد 12 - صفحه 487
رياحين بهشت كه در حين موت نزد او حاضر سازند تا آن را ببويد. 3- بقاى هوائى كه نفس از آن متلذذ شود و شرفى و كرامتى. 4- نجات از آتش و مغفرت و فوز به رضوان. نزد بعضى روح در قبر باشد و ريحان در بهشت. يا روح معانقه ابكار و ريحان در بهشت مرافقت ابرار. يا روح جان دادن بر شهادت و ريحان‌دار سعادت. وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ: و ديگر او راست بوستان پر نعمت.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَأَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ (88) فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ (89) وَ أَمَّا إِنْ كانَ مِنْ أَصْحابِ الْيَمِينِ (90) فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحابِ الْيَمِينِ (91) وَ أَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ (92)
فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ (93) وَ تَصْلِيَةُ جَحِيمٍ (94) إِنَّ هذا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ (95) فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ (96)
ترجمه
پس امّا اگر باشد از مقرّبان درگاه خدا
پس استراحت و خوشى است و روزى و گياه خوشبو و بهشت پرنعمت
و امّا اگر باشد از ياران جانب راست
پس سلام بر تو است از ياران جانب راست
و امّا اگر باشد از تكذيب كنندگان كه گمراهانند
پس تشريفات بدوى است از آب داغ
و وارد كردن در دوزخ
همانا اين
جلد 5 صفحه 138
هر آينه آن خبر حق يقينى است
پس تسبيح كن بنام پروردگارت كه بزرگ است.
تفسير
خداوند متعال بمناسبت ذكر حال محتضر در ضمن آيات سابقه بيان فرموده است احوال هر يك از دستجات سه‌گانه مشروحه در اين سوره را باين تقريب كه امّا اگر محتضر از سابقين و مقرّبين باشد پس براى او است آسايش و راحتى و انبساط و خوشى و نيز رزق طيّب و طاهر و گياه خوشبوى بهشتى از وقت مرگ تا وقتى كه ببهشت پرنعمت جاويد الهى مستقرّ گردد و روح بضمّ نيز قرائت شده و در مجمع آنرا به پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم و امام باقر عليه السّلام نسبت داده و برحمت و حيات دائم تفسير نموده است و امّا اگر از اصحاب يمين باشد تو و آل اطهارت ببالين او حاضر ميشويد و آنها بتو سلام ميكنند و مژده سلامتى و خوبى حال و حسن مئال خودشان را بشما عرضه ميدارند چنانچه قمّى ره فرموده مراد آنست كه كسى كه از اصحاب امير المؤمنين عليه السّلام باشد پس سلام براى تو است اى محمّد از اصحاب يمين كه معذّب نميشوند و قبلا نقل فرموده و مراد از يمين امير المؤمنين عليه السّلام و مراد از اصحاب شيعيان اويند و بعضى گفته‌اند مخاطب يكى از اصحاب يمين است و مراد آنست كه آنها بدوستان خودشان سلام ميكنند يا خداوند مژده سلامتى آنها را بآنان ميدهد و اما اگر از اصحاب شمال و كسانى باشند كه پيغمبر و امام را تكذيب نموده‌اند و در وادى ضلالت و گمراهى عمرى بسر برده‌اند پس بجاى تشريفات ورودى ميهمان بدوا آب جوشان جهنّمى براى آنها ميآورند و بعدا در جهنمشان مى‌اندازند و قمّى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه نزل من حميم در قبر است و تصلية جحيم در آخرت و آنچه در اين سوره مباركه ذكر شد در احوال فرق ثلاثه و غيرها محض حق و عين صدق و قطعى و يقينى است كه بايد بشود و شده و خواهد شد و جاى شك و شبهه نيست پس تسبيح نما اى پيغمبر بنام پروردگار بزرگ و تنزيه و تقديس نما او را از آنچه لايق بمقام او نيست و بگو در ركوع سبحان ربّى العظيم و بحمده چنانچه سابقا بيان شد و در ثواب الاعمال از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه قرائت نمايد سوره واقعه را در هر شب قبل از آنكه بخوابد ملاقات نمايد خداوند را با آنكه روى او مانند ماه شب چهاردهم باشد و در مجمع از پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه هر كس بخواند آنرا در هر شب هيچ وقت مبتلا بفقر نگردد و الحمد للّه رب العالمين.
جلد 5 صفحه 139
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَأَمّا إِن كانَ مِنَ المُقَرَّبِين‌َ (88) فَرَوح‌ٌ وَ رَيحان‌ٌ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ (89)
توضيح كلام اينكه ايمان و اعمال صالحه و اخلاق حميده و تقواي از معاصي مورث قرب به مقام ربوبي مي‌شود و كفر و شرك و صفات خبيثه و اعمال سيّئه موجب بعد مي‌شود. مقرّبون كساني هستند که در تمامي عمر خردلي از صراط مستقيم الهي منحرف نشدند و اينکه خاص‌ّ معصومين است از انبياء و ائمّه طاهرين و ساير معصومين که در اوائل اينکه سوره فرمود وَ السّابِقُون‌َ السّابِقُون‌َ أُولئِك‌َ المُقَرَّبُون‌َ اينکه آيه شريفه که مي‌فرمايد:
فَأَمّا إِن كانَ مِنَ المُقَرَّبِين‌َ يعني كساني که روح به حلقوم رسيده و از دار دنيا مي‌روند اگر از مقربين باشند از براي آنها پس از مردن که فاء تفريع است فَرَوح‌ٌ راحت مي‌شوند از اينکه محبس دنيا و كثافات آن و خلاصي از شرّ اشرار و معاندين و از آنها تكليف دعوت و ابلاغ و مجاهده با كفّار و ساير تكاليف ساقط مي‌گردد و موت اوّل راحت آنها است چنانچه در ادعيه دارد
(اللهم اجعل الموت أول راحتنا).
وَ رَيحان‌ٌ مجرّد بوي خوش در قبر و در برزخ و در قيامت و در بهشت نيست بلكه كيف و لذت مقام قرب دارند که
اذا اشتغل اهل الجنة بالجنة اشتغل اهل اللّه باللّه
وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ که اختيار بهشت به دست آنها است هر جا اراده كنند سكونت
جلد 16 - صفحه 412
ميكنند و هر که را اراده كنند سكونت مي‌دهند و جاي هر يك را معيّن ميكنند و سهم هر يك را از حور و نعيم بهشتي براي او تعيين مي‌فرمايند بالاخص امير المؤمنين که
(قسيم الجنّة و النّار)
است.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 89)- «در روح و ریحان و بهشت پرنعمت است» (فَرَوْحٌ وَ رَیْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعِیمٍ).
«روح» و «ریحان» الهی شامل تمام وسائل راحتی و آرامش انسان و هرگونه نعمت و برکت الهی می‌گردد.
نکات آیه
۱ - ره یافتگان به مقام قرب الهى در جهان آخرت (پیشتازان)، در اوج راحتى و آسایش (فأمّا إن کان من المقرّبین . فروح) «روح» در معانى راحت (آسایش) و رحمت به کار مى رود (القاموس المحیط). برداشت یاد شده بر پایه معناى اول است. گفتنى است که نکره آمدن «روح»، نشان دهنده کمال آسایش مقربان در سراى آخرت است.
۲ - مقربان (پیشتازان)، بهره مند از رحمت بى کران و فراگیر الهى در جهان آخرت (فأمّا إن کان من المقرّبین . فروح) برداشت یاد شده، بدان احتمال است که «روح» به معناى رحمت باشد.
۳ - فضاى زندگى مقربان (پیشتازان) در آخرت، معطر به وسیله انواع گیاهان خوشبو (فأمّا إن کان من المقرّبین ... و ریحان) «ریحان» اسم جنس و دربرگیرنده انواع گیاهان خوشبو و معطر است.
۴ - رزق و عطاى الهى به مقربان در جهان آخرت، بس عظیم و قابل توجه است. (فأمّا إن کان من المقرّبین ... و ریحان) «ریحان» به معناى رزق نیز آمده است. در این صورت نکره آمدن آن، بیانگر مطلب یاد شده است.
۵ - ره یافتگان به مقام قرب در آخرت (پیشتازان)، برخوردار از بهشتى سرشار از نعمت (فأمّا إن کان من المقرّبین ... و جنّت نعیم) واژه «نعیم»، به معناى نعمت فراوان آمده است (مفردات راغب).
۶ - تقرب به خداوند، عامل بهره مندى از رحمت بى کران الهى و بهشت سرشار از نعمت (فأمّا إن کان من المقرّبین . فروح و ریحان و جنّت نعیم)
روایات و احادیث
۷ - «عن أبى بصیر، قال: سمعت أباعبداللّه(ع) یقول: «فأمّا إن کان من المقرّبین فروح و ریحان» قال: فى قبره «و جنّة نعیم» قال: فى الأخرة...;[۲] ابى بصیر گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که مى فرمود: اگر محتضر از مقربان باشد، «روح و ریحان» در قبر او و «جنّة نعیم» در آخرت او خواهد بود».
موضوعات مرتبط
- بهشت: موجبات بهشت ۶; نعمتهاى بهشت ۵
- پیشگامان: آسایش اخروى پیشگامان ۱; پیشگامان در بهشت ۵; عطر زندگى اخروى پیشگامان ۳; فضایل اخروى پیشگامان ۲
- تقرب: آثار تقرب ۶
- رحمت: زمینه رحمت ۶; مشمولان رحمت ۲
- مقربان: آسایش اخروى مقربان ۱; عطر زندگى اخروى مقربان ۳; عظمت روزى اخروى مقربان ۴; فضایل اخروى مقربان ۲; فضایل مقربان ۷; مقربان در بهشت ۵; مقربان در قبر ۷
