الروم ٦٠
ترجمه
| الروم ٥٩ | آیه ٦٠ | الروم ٦١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا یَسْتَخِفَّنَّکَ»: تو را سبک از جای برندارد و مایه فزع و جزع و پریشانی و خشم تو نشود.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ (60)
فَاصْبِرْ: پس صبر كن بر آزار و اضرار و اعراض منكران و معاندان، إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌ: بدرستى كه وعده خدا به نصرت و اعلاى كلمه حق و غلبه دين تو بر تمام اديان، درست و حق است، و خداى تعالى وفا خواهد فرمود، چه خلاف وعده مستلزم قبيح، و صدور آن از حكيم على الاطلاق محال است، پس البته انجاز وعده خواهد فرمود: وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ: و بايد كه تو را بر خفت و قلق و اضطراب نيندازند آنانكه يقين ندارند به معاد و روز قيامت؛ يعنى به جهت تكذيب معاندين امر بعث را، البته بايد در تو فتور و قصورى در دعوت پيدا نشود، زيرا آنها اهل شك و ضلالتند و انكار از ايشان غريب نيست، پس در امر دين خود ثابت و راسخ باش.
تنبيه: آيه شريفه آگاهى است براى مؤمنين در ثبات در دين و عدم تزلزل از امر معاندين.
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: انّ المؤمن اشدّ من زبر الحديد، انّ زبر الحديد اذا دخل النّار تغيّر و انّ المؤمن لو قتل ثمّ نشرثمّ قتل لم يتغيّر قلبه:
بدرستى كه مؤمن سخت‌تر است از پاره‌ى آهن، بدرستى كه پاره آهن وقتى داخل آتش شود تغيير كند، و مؤمن اگر كشته شود پس زنده شود بعد كشته شود، تغيير نكند قلب او «1».
«1» بحار الانوار، ج 67، ص 304- 303 بنقل از صفات الشيعه صدوق، ص 179.
جلد 10 - صفحه 327
سوره سى و يكم «لقمان»
اين سوره مباركه در مكه معظمه نازل شده، الّا سه آيه «وَ لَوْ أَنَّ ما فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ» تا آخر در مدينه طيبه نازل شده.
عدد آيات: سى و سه است نزد حجازى، و سى و چهار است نزد غير ايشان، و اختلاف در دو آيه باشد (الم) كوفى و (مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ) بصرى و شامى.
عدد كلمات: پانصد و چهل و هشت.
عدد حروف: سه هزار و صد و ده.
ثواب تلاوت: ابن بابويه- در ثواب الاعمال از حضرت باقر عليه السّلام روايت نموده كه: هر كه قرائت كند سوره لقمان را در شب، موكل سازد خداوند ملائكه را كه حفظ نمايند او را از لشكر ابليس تا صبح. و هرگاه قرائت كند آن را در روز، حفظ نمايد او را از ابليس تا شب «1».
تفسير برهان- از حضرت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله مروى است كه: هر كه قرائت كند اين سوره را، باشد لقمان رفيق او در روز قيامت، و عطا شود از حسنات ده برابر به عدد هر كه امر به معروف و نهى از منكر نموده؛ و هر كه بنويسد و بياشامد، زايل شود علتى را كه در جوف او باشد. و هر مرد و زن كه
«1» ثواب الاعمال، ص 136. (چ حيدرى، 1391 هجرى)
جلد 10 - صفحه 328
خون از او تراوش كند بياويزد آن را در محل خون، منقطع گردد به اذن خداى تعالى «1». (با تذكرات سابقه) بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَيْرَ ساعَةٍ كَذلِكَ كانُوا يُؤْفَكُونَ (55) وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ وَ لكِنَّكُمْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (56) فَيَوْمَئِذٍ لا يَنْفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ (57) وَ لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنَّاسِ فِي هذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ وَ لَئِنْ جِئْتَهُمْ بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ مُبْطِلُونَ (58) كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى قُلُوبِ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ (59)
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ (60)
ترجمه
و روزى كه بپا ميشود قيامت سوگند ميخورند گناهكاران كه درنگ نكردند مگر ساعتى اين چنين باشند كه بدروغ گردانده شوند
و گويند آنانكه داده شدند دانش و ايمان را هر آينه بتحقيق درنگ كرديد در كتاب خدا تا روز رستخيز پس اين روز رستخيز است و لكن شما بوديد كه نميدانستيد
جلد 4 صفحه 266
پس در چنين روز سود ندهد آنانرا كه ستم كردند عذرخواهى آنها و نه آنان خوانده شوند براى پذيرفته شدن توبه
و هر آينه بتحقيق آورديم براى مردم در اين قرآن از هر مثلى و اگر آورى براى آنان آيتى هر آينه گويند آنانكه كافر شدند نيستيد شما مگر باطل آورندگان
اين چنين مهر مينهد خدا بر دلهاى آنانكه نميدانند
پس صبر كن همانا وعده خدا حقّ است و نبايد بسبكى و بى‌صبرى وادار كنند البتّه تو را آنها كه يقين نميكنند.
تفسير
خداوند متعال شمّه‌اى از احوال روز قيامت را كه ساعت موعود الهى است بيان فرموده كه در آنروز قسم ميخورند كفّار كه درنگ ننمودند در دنيا يا عالم برزخ مگر ساعتى و پاره كمى از زمان براى اثبات كمى گناهشان در دنيا يا براى جهلشان بمدّت درنگشان در برزخ و كمى آن بالنّسبه بايّام آخرت و در هر حال قسم دروغى است مانند دروغهائى كه در دنيا بتسويلات شيطانيّه ميگفتند ولى كسانيكه خداوند بآنها دانش و يقين عطا فرموده گويند درنگ كرديد در علم و قضاء محتوم الهى تا روز قيامت و آن امروز است ولى شما جاهل بوديد و يقين بچنين روزى نداشتيد و باخبار انبياء و اولياء مطمئن نشديد و براى آن توشه‌اى بر نداشتيد امروز ديگر عذرخواهى براى كسانيكه در دنيا بر خود و خلق ستم نمودند فائده ندارد و كسى آنها را دعوت بتوبه و انابه و بازگشت بخدا نمى‌كند چون مدّت مهلتشان منقضى شده و استرضاى خدا براى آنها ممكن نيست و استعتاب بمعناى استرضا است و خداوند حجّت را بر مردم تمام فرموده چون به بيانات مختلفه و عبارات بديع عجيب شيرين اصول دين اسلام را در قرآن ثابت و واضح و مدلّل نموده و علاوه بر آنكه اين خود معجزه باقيه است معجزات باهراتى بدست پيغمبر خود ظاهر ساخته باز هم اگر معجزه‌ئى بخواهند و پيغمبر صلى اللّه عليه و اله بياورد كفّار حمل بر سحر و شعبده و باطل ميكنند و اهل ايمانرا نسبت بآن ميدهند و آورنده آن را تكذيب مى‌نمايند و بر كفرشان افزوده خواهد شد چون تعصّب و عناد در آنها رسوخ پيدا كرده و بكلّى از تحصيل علم و معرفت محروم شده و از قابليّت هدايت و ارشاد ساقط گشته‌اند و خداوند آنانرا بحال خودشان واگذار فرموده و عنايتى بآنها ندارد و اينطور مهر الهى بدلهاى آنها خورده كه ديگر حق
جلد 4 صفحه 267
در آن راه نخواهد يافت پس بايد پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم صبر فرمايد بر اذيّت و آزار و تكذيب آنها تا وعده نصرت خدا كه حق است ظاهر گردد و دين اسلام بر ساير اديان غالب شود و كفّار خواه و ناخواه مسلمان شوند و نبايد بغضب در آورند يا وادار به بى‌صبرى و بيقرارى كنند يا متزلزل و سبك و بى‌ثبات نمايند كفّار آنحضرت را و در كافى و عيون از حضرت رضا عليه السّلام الّذين اوتوا العلم و الايمان بامير المؤمنين و اولاد طاهرين او عليهم السّلام تفسير شده و قمّى ره فرموده در آيه دوم تقديم و تأخير روى داده و آن از اينقرار است و قال الّذين اوتوا العلم و الايمان فى كتاب اللّه لقد لبثتم الى يوم البعث يعنى آنانكه از كتاب خدا علم و ايمان پيدا كردند چنين گفتند و ثواب قرائت اين سوره در ذيل سوره قبل بيان شد خداوند توفيق عنايت فرمايد انشاء اللّه تعالى.
جلد 4 صفحه 268
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَاصبِر إِنَّ وَعدَ اللّه‌ِ حَقٌّ وَ لا يَستَخِفَّنَّك‌َ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ (60)
پس صبر كن اي رسول محترم محققا وعده الهي حق است عملي ميشود و سبك نكنند ترا كساني که يقين ندارند.
فَاصبِر بايد صبر كني هر چه بشما و گرونده‌گان بشما ظلم و اذيت و اهانت و سخريه و استهزاء و جسارت ميكنند.
إِنَّ وَعدَ اللّه‌ِ حَقٌّ که خدا وعده نصرت داده و هلاكت و از بين رفتن دشمنان شما فَانتَقَمنا مِن‌َ الَّذِينَ أَجرَمُوا وَ كان‌َ حَقًّا عَلَينا نَصرُ المُؤمِنِين‌َ (سوره روم آيه 47) که شرحش گذشت. و نيز ميفرمايد حَتّي يَقُول‌َ الرَّسُول‌ُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَه‌ُ مَتي نَصرُ اللّه‌ِ أَلا إِنَّ نَصرَ اللّه‌ِ
جلد 14 - صفحه 410
قَرِيب‌ٌ (سوره بقره آيه 214).
وَ لا يَستَخِفَّنَّك‌َ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ سبك نكنند و سبك نشمارند تو را كساني که يقين ندارند يعني زير بار خفت نرو و بزرگي خود را از دست مده چنانچه ميفرمايد فَاصدَع بِما تُؤمَرُ وَ أَعرِض عَن‌ِ المُشرِكِين‌َ إِنّا كَفَيناك‌َ المُستَهزِئِين‌َ (سوره حجر آيه 94 و 95).
هذا آخر ما اوردناه في سورة الرّوم و نتلوه انشاء اللّه سورة لقمان و الحمد للّه و الصّلاة علي رسول اللّه و علي آله آل اللّه و اللّعن علي اعداء اللّه الي يوم لقاء اللّه و انا العبد الذّليل الحقير المسمّي بعبد الحسين و المدعوّ بالطّيّب غفر اللّه ذنوبه بحق‌ّ محمّد و آله (ص).
جلد 14 - صفحه 411
سوره لقمان مكّي- 34 آيه
بسم اللّه الرحمن الرحيم فضيلت سوره: «در حديث از إبن بابويه مسندا از حضرت صادق عليه السلام روايت كرده فرمود:
«من قرء لقمان في کل ليلة و کل اللّه به في ليلة ملائكة يحفظونه من ابليس و جنوده حتي يصبح فاذا قراها بالنهار لم يزالوا يحفظونه من ابليس و جنوده حتي يمسي»
و قريب بهمين مفاد در مجمع از حضرت باقر (ع) روايت كرده که عدد ملائكه حفظه را سي معين فرموده
«قال من قرء سورة لقمان في کل ليلة و کل اللّه به في ليلته ثلاثين ملكا يحفظونه من ابليس و جنوده حتي يصبح فان قرأها بالنهار لم يزلوا يحفظونه من ابليس و جنوده حتي يمسي»
و اما روايتي که از خواص قرآن از حضرت رسالت نقل كرده قطع نظر از اينكه سند ندارد و اعتبار ندارد آثار كذب هم از آنها ظاهر است لذا از نقلش خود داري كرديم.
اعوذ باللّه من الشّيطان الرّجيم
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 60)- این آیه که آخرین آیه سوره روم است، دو دستور مهم و یک بشارت بزرگ به پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و آله می‌دهد، تا او را در این مبارزه پی‌گیر و مستمر در برابر این لجوجان جاهل، و بی‌خردان سر سخت، به استقامت دعوت کند.
نخست می‌گوید: «اکنون که چنین است (در برابر همه حوادث، همه آزارها و کارشکنیها و نسبتهای ناروا) شکیبایی و صبر پیشه کن» (فَاصْبِرْ).
ج3، ص548
که شکیبایی و صبر و استقامت کلید اصلی پیروزی است.
و برای این که پیامبر را در این راه دلگرمتر کند می‌افزاید: «وعده خدا بطور مسلم حق است» (إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ).
دومین دستور، دستور به تسلط بر اعصاب و حفظ متانت و آرامش، و به اصطلاح از جا در نرفتن در این مبارزه سخت و پی‌گیر است، می‌فرماید: «و هرگز نباید کسانی که ایمان و یقین ندارند تو را خشمگین و عصبانی کنند» (وَ لا یَسْتَخِفَّنَّکَ الَّذِینَ لا یُوقِنُونَ).
وظیفه تو بردباری و تحمل و حوصله هر چه بیشتر و حفظ متانتی که شایسته یک رهبر در برابر این گونه افراد است، می‌باشد.
این سوره با وعده پیروزی مؤمنان بر دشمنان آغاز شد، و با وعده پیروزی نیز پایان می‌گیرد، ولی شرط اصلی آن را صبر و استقامت شمرده است.
«پایان سوره روم»
ج3، ص549
سوره لقمان [31]
اشاره
این سوره در «مکّه» نازل شده و دارای 34 آیه است
محتوای سوره:]
بطور کلی محتوای این سوره در پنج بخش خلاصه می‌شود:
بخش اول بعد از ذکر حروف مقطعه اشاره به عظمت قرآن و هدایت و رحمت بودن آن برای مؤمنانی که واجد صفات ویژه هستند می‌کند.
بخش دوم از نشانه‌های خدا در آفرینش آسمان و برپا داشتن آن بدون هیچ‌گونه ستون، و آفرینش کوهها در زمین، و جنبندگان مختلف، و نزول باران و پرورش گیاهان سخن می‌گوید.
بخش سوم قسمتی از سخنان حکمت‌آمیز لقمان آن مرد الهی را به هنگام اندرز فرزندش نقل می‌کند.
در بخش چهارم بار دیگر به دلائل توحید باز می‌گردد، و سخن از تسخیر آسمان و زمین و نعمتهای وافر پروردگار و نکوهش از منطق بت پرستانی که تنها بر اساس تقلید از نیاکان در این وادی گمراهی افتادند، سخن می‌گوید.
و نیز از علم گسترده و بی‌پایان خدا با ذکر مثال روشنی پرده بر می‌دارد.
بخش پنجم اشاره کوتاه و تکان دهنده‌ای به مسأله معاد و زندگی پس از مرگ دارد، به انسان هشدار می‌دهد که مغرور به زندگی این دنیا نشود.
این مطلب را با ذکر گوشه‌ای از علم غیب پروردگار که از همه چیز در ارتباط با
ج3، ص550
انسان از جمله لحظه مرگ او و حتی جنینی که در شکم مادر است آگاه است تکمیل کرده و سوره را پایان می‌دهد.
فضیلت تلاوت سوره:]
در حدیثی از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله می‌خوانیم: «کسی که سوره لقمان را بخواند لقمان در قیامت رفیق و دوست اوست، و به عدد کسانی که کار نیک یا بد انجام داده‌اند (به حکم امر به معروف و نهی از منکر در برابر آنها) ده حسنه به او داده می‌شود».
و در حدیث دیگری از امام باقر علیه السّلام می‌خوانیم: «کسی که سوره لقمان را در شب بخواند، خداوند سی فرشته را مأمور حفظ او تا به صبح در برابر شیطان و لشکر شیطان می‌کند، و اگر در روز بخواند این سی فرشته او را تا به غروب از ابلیس و لشکرش محافظت می‌نمایند».
این همه فضیلت و ثواب و افتخار برای خواندن یک سوره قرآن به خاطر آن است که تلاوت مقدمه‌ای است برای اندیشه و فکر و آن نیز مقدمه‌ای است برای عمل و تنها با لقلقه لسان نباید این همه فضیلت را انتظار داشت.
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم به نام خداوند بخشنده بخشایشگر
نکات آیه
۱ - پیامبر(ص) به صبر در برابر تبلیغات سوء کافران، موظف بود. (فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ) متعلق صبر، محذوف است که به قرینه «و لئن جئتهم بأیة لیقولنّ الذین کفروا...» مى تواند برخوردهاى ایذایى و تبلیغاتى سوء کافران باشد.
۲ - وعده نصرت خدا به پیامبر(ص) حتمى و تخلف ناپذیر است. (فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ) متعلق وعده، در این آیه، به قرینه دعوت خداوند از پیامبر(ص) براى صبر پیشه کردن در برابر مخالفت هاى کافران، مى تواند نصرت خدا باشد.
۳ - وعده هاى خداوند، حق و تخلف ناپذیر است. (إنّ وعد اللّه حقّ)
۴ - ایمان به وعده الهى به نصرت جبهه حق، زمینه ساز پیدایش روحیه صبر و شکیبایى است. (فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ) یادآورى «إنّ وعد اللّه حقّ» که به منزله تعلیل براى فرمان به صبر است، مى تواند براى مطمئن ساختن پیامبر(ص) به ثمره صبر باشد. در نتیجه، در صورتى که ایمان حاصل شود که وعده خدا تخلف ندارد، شخص، آمادگى بیشترى براى صبر در راه خدا پیدا مى کند.
۵ - لزوم صبر و شکیبایى در برابر تلاشها و تبلیغات سوء (و لئن جئتهم بأیة لیقولنّ الذین کفروا... فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ)
۶ - خداوند، خواهان شخصیتى عزیز و مقتدر براى پیامبر(ص) است. (و لایستخفّنّک الذین لایوقنون)
۷ - خداوند، پیامبر(ص) را براى حفظ اقتدار روحى خویش و راه ندادن هیچ گونه اضطرابى به خود، در برابر تبلیغات کافران، فرمان داده است. (إن أنتم إلاّ مبطلون... فاصبر... و لایستخفّنّک الذین لایوقنون)
۸ - ناشکیبایى در برابر دشمن، زمینه خفیف و خوار شدن است.* (فاصبر ... و لایستخفّنّک الذین لایوقنون) احتمال دارد مراد از «إستخفاف» خفیف کردن و موهون کردن باشد، چنان چه در لسان العرب آمده است: «واستخفّه: طَلَبَ خِفَّتَه». ذکر «و لایستخفّنّک» پس از دستور به صبر، مى تواند اشاره به این حقیقت باشد که عدم صبر، خفت مى آورد.
۹ - کافران، به تحقق وعده نصرت خداوند، ناباورند. (إنّ وعد اللّه حقّ و لایستخفّنّک الذین لایوقنون) مراد از «الذین لایوقنون» مى تواند کافرانى باشد که در آیات پیش از آنان سخن به میان آمده است. لازم به ذکر است که متعلق «لایوقنون» مى تواند همین وعده اى باشد که در آیه آمده است.
۱۰ - کافران مکه، درصدد تحقیر و خوار ساختن پیامبر(ص) بودند. (و لایستخفّنّک الذین لایوقنون) دعوت از پیامبر(ص) به صبر در برابر کافران و نیز توصیه به مراقبت از خود که مبادا کافران آن حضرت را خفیف و خوار کنند، مى تواند بازگو کننده وضعیّت رفتارى کافران درباره پیامبر(ص) باشد.
۱۱ - کافران مکه، درصدد بودند تا با تبلیغات خود، در مواضع عقیدتى پیامبر(ص) سستى ایجاد کنند. (إن أنتم إلاّ مبطلون... و لایستخفّنّک الذین لایوقنون) برخى بر این عقیده اند که معناى «لایستخفّنّک»، «لاینفز عن دینک» (بیرون نبرند تو را از دین ات) است (لسان العرب). «و لایستخفّنّک الذین لایوقنون» مى تواند بیانِ نوعِ اثرى باشد که مشرکان، با «إن أنتم إلاّ مبطلون» درصدد ایجاد آن بودند.
۱۲ - امکان آسیب پذیرى روحى پیامبر(ص) در برابر تبلیغات و اذیت هاى کافران (و لایستخفّنّک الذین لایوقنون)
موضوعات مرتبط
- ایمان: آثار ایمان ۴; ایمان به وعده هاى خدا ۴
- تحقیر: زمینه تحقیر ۸
- خدا: امدادهاى خدا ۲، ۴، ۹; تکذیب وعده هاى خدا ۹; حتمیت وعده هاى خدا ۲، ۳
- سختى: صبر در سختى ۵
- شخصیت: آسیب شناسى شخصیت ۸
- صبر: آثار بى صبرى ۸; زمینه صبر ۴
- کافران: اذیتهاى کافران ۱۲; بى ایمانى کافران ۹; کافران و محمد(ص) ۱، ۷، ۱۲
- کافران مکه: روش برخورد کافران مکه ۱۰، ۱۱
- محمد(ص): آسیب پذیرى محمد(ص) ۱۲; اذیت محمد(ص) ۱۲; امداد به محمد(ص) ۲; تبلیغ علیه محمد(ص) ۱; تحقیر محمد(ص) ۱۰; تقویت روحیه محمد(ص) ۷; حفظ اقتدار محمد(ص) ۶; حفظ شخصیت محمد(ص) ۶; دلدارى به محمد(ص) ۷; صبر محمد(ص) ۱; عقیده محمد(ص) ۱۱; مسؤولیت محمد(ص) ۱، ۷
