الشعراء ٩
ترجمه
| الشعراء ٨ | آیه ٩ | الشعراء ١٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الْعَزِیزُ»: قدرتمندی که توانا بر همه چیز است. «الرَّحیمُ»: مهربانی که رحمت واسعه‌اش همه جا را فرا گرفته است.
تفسیر
- آيات ۱ ۹، سوره شعراء
- بيان غرض سوره مبارك شعراء و مكى بودن آن
- تسلى دادن به پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله : از اينكه ايمان نمى آورند غصه نخور
- معناى اينكه مشركين از ((ذكر محدث )) اعراض مى كنند
- معناى جمله : ((و ما كان اكثرهم مؤ منين )) و مفاد تعبير به ((ما كان ))
- بحثى عقلى پيرامون علم خدا (نقد و رد سخن جبريون كه براى اثبات جبر، به تعلق علم خدا به افعال بندگان استناد كرده اند)
- (روايتى در ذيل آيه : ((ان نشاء ننزل عليهم ..)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ «9»
قطعاً در اين (آفرينش نيكو) عبرت و نشانه‌اى است، ولى بيشترشان ايمان آورنده نيستند. و به راستى پروردگار تو همان نفوذ ناپذير مهربان است.
نکته ها
در اواسط قرن هجده ميلادى، «لِينه» گياه‌شناس معروف سوئدى براى اوّلين بار به كشف مسأله‌ى زوجيّت در بعضى گياهان موفّق شد. او گفت: نر و مادگى در گياهان نيز هست و براى بارور شدن گياهان، لقاح لازم است. قرآن كريم قانون زوجيّت را شامل گياهان و غير گياهان مى‌داند. «1»
پیام ها
1- مطالعه درباره‌ى موجودات هستى و زيبايى‌هاى آن، بهترين راه خداشناسى است. «أَ وَ لَمْ يَرَوْا»
2- قرآن كسانى را كه با ديد عميق به جهان نگاه نمى‌كنند، توبيخ مى‌كند. «أَ وَ لَمْ يَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ»
3- يكى از نشانه‌هاى قدرت خداوند، زوج بودن گياهان است. أَنْبَتْنا ... زَوْجٍ كَرِيمٍ
4- در همه‌ى گياهان فوايدى هست، گرچه ممكن است فايده‌ى بعضى براى ما كشف نشده باشد. «2» «مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ»
5- اگر قابليّت و زمينه‌ى پذيرش حقّ در كسى نباشد، از همه‌ى هستى نيز درس نمى‌گيرد. أَ وَ لَمْ يَرَوْا ... ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ
«1». تفسير نمونه.
«2». تفسير كبيرفخررازى.
جلد 6 - صفحه 298
6- همه جا اكثريّت، نشانه‌ى حقّانيّت نيست. «ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ»
7- پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله تحت عنايت خاصّ خداوند است. «إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ» 8- رحم خداوند بر اساس عجز نيست، او در حالى كه شكست ناپذير است مهربان است و به مخالفان مهلت مى‌دهد تا شايد برگردند و توبه نمايند.
«الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ «9»
وَ إِنَّ رَبَّكَ: و بدرستى كه پروردگار تو اى پيغمبر، لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ:
هر آينه او غالب است بر انتقام كشيدن از كفار به انزال عذاب؛ مهربان به امهال آنها. و با به بسط عطا براى مؤمنان، و يا منعم به انواع نعم بر جميع بندگان.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
طسم «1» تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْمُبِينِ «2» لَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ أَلاَّ يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ «3» إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِينَ «4»
وَ ما يَأْتِيهِمْ مِنْ ذِكْرٍ مِنَ الرَّحْمنِ مُحْدَثٍ إِلاَّ كانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ «5» فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنْبؤُا ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ «6» أَ وَ لَمْ يَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ كَمْ أَنْبَتْنا فِيها مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ «7» إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً وَ ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ «8» وَ إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ «9»
ترجمه
اين آيتهاى كتاب واضح كننده است
شايد تو باشى هلاك كننده خودت را از براى آنكه نشوند مؤمنان
اگر خواهيم فرو فرستيم بر آنها از آسمان علامتى پس گردد گردنهاشان براى آن افتادگان
و نميآيد آنها را هيچ ذكرى از خداى بخشنده، تو پديد آورده شده مگر آنكه باشند از آن روى گردانندگان
پس بتحقيق تكذيب نمودند پس زود باشد كه بيايد آنها را خبرهاى آنچه بودند كه بآن استهزاء ميكردند
آيا و نگاه نكردند بزمين كه چه قدر رويانديم در آن از هر صنفى نيكو
همانا در اين هر آينه آيتى است و نباشند بيشترشان گروندگان
و همانا پروردگار تو هر آينه او است تواناى مهربان.
تفسير
در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه چون طسم نازل شد پيغمبر صلى اللّه عليه و اله فرمود كه طاء طور سينا و سين اسكندريه و ميم مكه است و قمى ره فرموده طسم از حروف اسم اعظم خدا است و در معانى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه طسم معناى آن انا الطّالب السّميع المبدى المعيد است و تحقيق حقيق راجع بفواتح السور در اول سوره بقره گذشت و نيز نقل شده كه طاء اشاره بشجره طوبى و سين كنايه از سدرة المنتهى و ميم خطاب بمحمد مصطفى صلّى اللّه عليه و اله و سلّم است
جلد 4 صفحه 97
و بعيد نيست چون فرموده اين آيات كتاب مبين است كه بيان كننده معارف و احكام است و صدق آن واضح است و پس از آن پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم را مخاطب قرار داده و براى تسليت خاطرش فرموده جاى اين احتمال هست كه تو خود را بهلاكت اندازى و بكشى براى آنكه اهل مكه ايمان بآن نميآورند چرا اين اندازه خود را بمشقّت مياندازى ما اگر بخواهيم آنها مجبور بايمان شوند نازل مينمائيم بر آنها از آسمان علامت عذاب يا اثر شگفت‌آورى را كه گردنهاى گردنكشان در برابر آن بزير آيد و همه آنها قهرا مطيع و منقاد گردند ولى ما ميخواهيم آنها آشنا بوظائف خود شوند و از روى علم و معرفت عبادت و بندگى كنند و باراده و اختيار از معاصى اجتناب نمايند تا مستحق بهشت شوند لذا بتدريج آياتى براى تذكّر آنها ميفرستيم ولى مع الأسف نيامد نزد آنها هيچ آيات قرآن تازه واردى كه موجب تذكر آنها باشد در صورت توجه از طرف خداوند رحمن مگر آنكه آنها از آن رو گردان شدند و نسبت خضوع بأعناق با آنكه صفت خود آنها است يا براى ظهور اين صفت از آنها در اعناق است يا از اعناق رؤساء و گردنكشان آنها اراده شده يا مراد انكسار و افتادگى اعناق است و چون جزء آنها است با آن معامله ذوى العقول در جمع شده و در چند روايت از ائمه اطهار عليهم السلام كلمه آيه بعلائم حتمى ظهور صاحب الامر عليه السّلام از قبيل صيحه آسمانى و توقف خورشيد در نيمه روز و خروج روى و سينه‌ئى از قرص آن و نداى منادى از آسمان با صوت عالمگير همه براى بشارت بظهور آنحضرت بأسم و رسم و امر به تبعيّت از او كه جاى شك و شبهه براى احدى باقى نماند و اعناق معاندين خاضع شود منطبق گشته و آيه شريفه با آن واقعه تطبيق شده است در هر حال كفار مكه تمام آيات سابقه و لاحقه را تكذيب نمودند و بآن اكتفا ننمودند بلكه مسخره و استهزاء هم كردند لذا خداوند فرموده در آتيه نزديكى بآنها معلوم خواهد شد و خبردار ميشوند كه حق با كه بوده و چه كتابى قابل تصديق و تعظيم است و چه كس لايق استهزاء و تخفيف و بر بيشتر از آنها امر در دنيا مكشوف گرديد و ببقيّه در آخرت مكشوف خواهد شد و باز براى متذكر شدن آنها بنعمت و قدرت الهى فرموده آيا نظر ننمودند بزيادى ميوه‌هاى گوناگون و گلهاى
جلد 4 صفحه 98
رنگارنگ كه ما در زمين براى آنها رويانديم و دلالت بر قدرت تامّ و نعمت عامّ ما دارد و خوب و پسنديده و پر فائده است چون زوج در اين مقامات بر صنف اطلاق ميشود و از كريم در اين موارد حسن و صفا و كثرت نفع اراده ميگردد و آنها بجاى حق شناسى ناسپاسى كردند و بيشتر آنها بآيات ما ايمان نياوردند با آنكه دلالت اين صنع بر وجود صانع حكيم قادر تواناى ارجمند مهربان واضح و آشكار است و لذا با آنكه ميتواند بزودى از آنها انتقام بكشد مجازات آنها را بروز جزاى مقدّر در دنيا يا آخرت انداخته و تعجيل در عقوبت نفرموده است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ العَزِيزُ الرَّحِيمُ «9»
و بدرستي که پروردگار تو هر آينه او عزيز و رحيم است.
وَ إِنَّ رَبَّكَ رب بمعني مربي است که شي‌ء را تربيت ميكند تا از قابليت بمقام فعليت برساند مثل هسته خرما که قابليت دارد که يك نخله خرما شود و هزارها خرما دهد لكن مشروط بشرايطي است.
اول. وجود مربي به كسر مثل غارس و زارع که اينکه هسته خرما را غرس كند و آب دهد و در
جلد 14 - صفحه 9
زمين مستعد تربيت كند و از هوا و آفتاب بهره برداري كند تا نخله شود.
دوم. قابليت که اگر هسته فاسد باشد يا در محل غير قابل غرس شود يا از آب و هوا و آفتاب محروم گردد نخله نخواهد شد.
سوم. در اثناء رشد بآفتي بر نخورد: او را نكنند يا نبرند يا نسوزانند نتيجه گرفته نميشود.
خداوند متعال رب العالمين است که تمام عالمين را از كتم عدم بعرصه وجود آورد و استعداد و قابليت را در كمون آنها قرار داد و وسائل رشد و اسباب ترقي و تعالي را از هر جهت در دسترس آنها فراهم فرمود چه اسباب تكويني مخصوصا در بشر پدر و مادر و امور معاش و زندگاني را: از آسمان، خورشيد، ماه، هوا، آب و آنچه در زمين است و اسباب تشريعي از ارسال رسل و انزال كتب و جعل احكام و بالجمله در تدبير و مديريت كوتاهي نفرمود و استعداد و قابليت انسان را باو عنايت فرمود که ميتواند از ملك هم بالاتر رود و لكن شرط سوم در اغلب مفقود شده که خود را از قابليت انداخته بكفر و ضلالت و فسق و فجور.
هر چه هست از قامت ناساز بي‌اندام ما استبرگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 9)- در این آیه با تعبیری که هم نشانه تهدید است و هم تشویق، هم بیم است و هم امید، می‌فرماید: «و پروردگار تو قدرتمند و مهربان است» (وَ إِنَّ رَبَّکَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ).
«عزیز» به معنی قدرتمندی است که شکست‌ناپذیر است، هم توانایی بر ارائه آیات بزرگ دارد، و هم در هم کوبنده تکذیب کنندگان است، ولی با این حال «رحیم» است و رحمت واسعه‌اش همه جا را فرا گرفته، و باز گشت جدی به سوی او در یک لحظه کوتاه کافی است که تمام نظر لطف او را متوجه انسان سازد و بر گناهان گذشته‌اش قلم عفو کشد.
نکات آیه
۱ - خداوند، تنها قدرت قاهر شکست ناپذیر (و إنّ ربّک لهو العزیز) «العزیز» مسند محلى به «ال» جنس و مفید حصر است. گفتنى است که اهل لغت در معناى «عزیز» گفته اند: «الغالب الذى لایغلب; پیروزمندى که شکست نمى خورد».
۲ - رویش گیاهان و تنوع و زیبایى آنها، نشانى از عزّت و شکست ناپذیرى خداوند (أَوَلم یروا کم أنبتنا... إنّ فى ذلک لأیة... و إنّ ربّک لهو العزیز)
۳ - اعتقاد به عزت و شکست ناپذیرى خدا، هموار کننده راه ایمان به رستاخیز و توانایى خدا بر احیاى مردگان (و ما کان أکثرهم مؤمنین . و إنّ ربّک لهو العزیز) با توجه به مفاد آیات پیش (انکار معاد از سوى کافران و ارائه نشانه هاى قدرت خدا بر برپا ساختن رستاخیز و پایان بخشیدن موضوع یاد شده با ذکر عزت خدا) برداشت یاد شده به دست مى آید.
۴ - پیامبر(ص)، تحت تربیت خاص و حمایت ویژه خداوند (و إنّ ربّک)
۵ - عزت و شکست ناپذیرى خدا، آمیخته با رحمت و مهر او به بندگان (و إنّ ربّک لهو العزیز الرحیم) در کلمه «الرحیم» دو ترکیب احتمال مى رود ۱- خبر دوّم ۲- صفت براى «العزیز» برداشت یاد شده بر پایه احتمال دوم است.
۶ - مهلت یافتن کافران در دنیا، ناشى از رحمت خدا است و نه معلول عجز او از مکافات. (فسیأتیهم أنبؤا ما کانوا به یستهزءون ... و إنّ ربّک لهو العزیز الرحیم) تأکید بر شکست ناپذیرى و رحمت خدا، پس از تهدید کافران به عذاب اخروى (فسیأتیهم أنباؤا ما کانوا به یستهزءون) مى تواند بیانگر این حقیقت باشد که تأخیر عذاب کافران در دنیا، به خاطر ناتوانى خدا نیست; بلکه رحمت و مهر او سبب شده است تا آنان را مهلت دهد.
۷ - خدا، عزیز و رحیم است. و إنّ ربّک لهو العزیز الرحیم
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: رحیم ۷; عزیز ۷
- ایمان: زمینه ایمان به معاد ۳
- جهان بینى: توحیدى ۱
- حمایتهاى خدا: مشمولان حمایتهاى خدا ۴
- خدا: آثار رحمت خدا ۶; اختصاصات خدا ۱; ربوبیت خدا ۴; رحمت خدا ۵; عزت خدا ۱; قدرت خدا ۱، ۳; نشانه هاى عزت خدا ۲; ویژگیهاى عزت خدا ۵
- عقیده: آثار عقیده به عزت خدا ۳
- کافران: منشأ مهلت به کافران ۶
- گیاهان: تنوع گیاهان ۲; رویش گیاهان ۲; زیبایى گیاهان ۲
- محمد(ص): حامى محمد(ص) ۴; مربى محمد(ص) ۴
- مردگان: احیاى مردگان ۳
