المؤمنون ١٤
ترجمه
| المؤمنون ١٣ | آیه ١٤ | المؤمنون ١٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«عَلَقَةً، مُضْغَةً»: (نگا: حجّ / . «أَنشَأْنَاهُ»: او را آفریدیم. وی را پدیدار کردیم. «تَبَارَکَ»: والا مقام است و دارای خیر زیاد است. «الْخَالِقِینَ»: اندازه‌گیرندگان. سازندگان. خالق از ماده خلق، و خلق به معنی اندازه‌گیری است (نگا: المصحف المیسّر، تفسیر نمونه، المراغی). هنگامی که یک قطعه چرم را برای بریدن، اندازه‌گیری می‌کنند، عرب واژه (خلق) برای آن به کار می‌برد. درآفرینش، مسأله تقدیر، یعنی اندازه‌گیری، بیش از هر چیزی اهمّیّت دارد (نگا: مائده / . (خلق) به معنی (صنع) نیز آمده است (نگا: زادالمسیر، روح‌المعانی). ساختن خدا شاملِ از عدم آفریدن و تغییر ظاهری اشیاء می‌گردد، ولی کار سازندگی انسان منحصر به تغییر صورت اشیاء است و بس.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ... (۴)
اللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ کُلُ... (۰) فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ... (۰) أَ لَمْ تَرَ أَنَ اللَّهَ أَنْزَلَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۱۲ - ۲۲، سوره مؤ منون
- مراد از ((انسان )) در آيه : ((و لقد خلقنا الانسان من سلاسة من طين ))
- مقصود از اينكه فرمود: ((ثم انشاءناه خلقا آخر)) و معنايى كه تعبير به انشاء افاده مىكند.
- معناى ((بركت )) و اينكه فرمود: ((فتبارك الله احسن الخالقين )).
- اشاره به اينكه خلقت اختصاص به خداى تعالى ندارد
- مقصود از ((طرائق )) در آيه : ((و لقد خلقنا فوقكم سبع طرائق )).
- يادآورى نعمت باران ، رويانيدن اشجار، فوائد چهارپايان و...
- رواياتى درباره مراحل مختلف خلقت انسان
- دو روايت درباره آيه : ((و شجرة تخرج من طور سيناء...))
نکات آیه
۱ - نطفه، پس از استقرار در رحم، تبدیل به علقه (خون بسته) مى شود. (ثمّ جعلنه نطفة فى قرار مکین . ثمّ خلقنا النطفة علقة) «خلق» (مصدر خلقنا) در اینجا به معناى تصییر (از حالى به حالى دیگر در آوردن) است. و بدین جهت متعدى به دو مفعول، به کار رفته است. «علقة» نیز به خون غلیظ و بسته گفته مى شود.
۲ - پس از آن که نطفه در رحم به صورت علقه (خون بسته) در آمد، علقه به تدریج از حالت خون بودن خارج مى شود و به صورت مضغه (پاره گوشتى بدون استخوان) در مى آید. (فخلقنا العلقة مضغة) «مضغة» به پاره گوشت بدون استخوان گفته مى شود.
۳ - علقه، در رحم به صورت مضغه در مى آمد، سپس مضغه تدریجاً به صورت استخوان بندى بدن جنین، تغییر شکل مى دهد. (فخلقنا المضغة عظمًا) «عظم» مفرد «عظام» و به معناى استخوان است.
۴ - پس از شکل گیرى و استخوان بندى بدن جنین، استخوان ها با رویش گوشت پوشیده مى شوند. (فکسونا العظم لحمًا) «کَسْو» (مصدر «کسونا») به معناى پوشانیدن است.
۵ - پیدایش حقیقتى روحانى و غیر مادى، پس از مرحله شکل گیرى کامل جنین (فکسونا العظم لحمًا ثمّ أنشأنه خلقًا ءاخر) «إنشاء» (مصدر «أنشأنا») به معناى پدید آوردن است; ولى چون در این جا به دو مفعول متعدى شده است، به معناى تصییر (از صورتى به صورتى دیگر در آوردن) مى باشد. ضمیر «ه» در «أنشأناه» به مضمون «فکسونا العظام لحماً» (مرحله شکل گیرى کامل جنین) باز مى گردد.
۶ - رشد جنین و مراحل تکوین انسان در رحم، جلوه اى از قدرت و توانایى عظیم خداوند (ثمّ خلقنا النطفة علقة ... ثمّ أنشأنه خلقًا ءاخر)
۷ - انسان، مظهر صنع بدیع الهى است. (ثمّ أنشأنه خلقًا ءاخر فتبارک اللّه أحسن الخلقین)
۸ - تمجید و ستایش خداوند از خویش، به خاطر آفرینش انسان (ثمّ أنشأنه خلقًا ءاخر فتبارک اللّه أحسن الخلقین)
۹ - آفرینش انسان، آفرینشى بس مهم و ستایش برانگیز (ثمّ أنشأنه خلقًا ءاخر فتبارک اللّه أحسن الخلقین)
۱۰ - نوع خلقت انسان، برترین و بهترین شکل آفرینش براى او (ثمّ أنشأنه خلقًا ءاخر فتبارک اللّه أحسن الخلقین)
۱۱ - ابداعات و صناعت هاى غیر الهى، همراه با ضعف ها و کاستى ها و غیر قابل مقایسه با صنع برتر خداوند (فتبارک اللّه أحسن الخلقین)
۱۲ - خدا، أحسن الخالقین (بهترین آفریننده ها) است. (فتبارک اللّه أحسن الخلقین)
۱۳ - «عن أبى جعفر(ع) فى قوله: « ثم أنشأناه خلقاً آخر» فهو نفخ الروح فیه; از امام باقر(ع) روایت شده است که در باره سخن خداوند «ثمّ أنشأناه خلقاً آخر» فرمود: مراد دمیده شدن روح در جنین است».
۱- تفسیرقمى، ج ۲، ص ۹۱; نورالثقلین، ج ۳، ص ۵۴۱، ح ۵۶.
۱۴ - «عن الفتح بن یزید الجرجانى قال: لقیته علیه السلام (أبى الحسن الرضا(ع)) ... قلت: جعلت فداک، و غیر الخالق الجلیل خالق؟ قال: إنّ اللّه تبارک و تعالى یقول: «تبارک اللّه أحسن الخالقین» فقد أخبر أنّ فى عباده خالقین منهم عیسى بن مریم(ع) خلق من الطین کهیئة الطیر بإذن اللّه...; فتح بن یزید جرجانى گوید: با امام رضا(ع) ملاقات کردم ...گفتم: فداى شما گردم. آیا غیر از خداوند بزرگ نیز خالقى هست؟ امام(ع) فرمود: خداوند مى فرماید: «تبارک اللّه أحسن الخالقین» و خداوند خبر داده است که در بین بندگانش، خالق هایى هستند و از جمله این افراد، حضرت عیسى(ع) است که به اذن خداوند، صورتى مانند پرنده آفرید...». ۱- توحید صدوق، ص ۶۳، ح ۱۸، ب ۲، بحارالأنوار، ج ۴، ص ۱۴۷- ، ح ۱.
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: احسن ال‌القین ۱۲
- انسان: استخوان بندى انسان ۴; اهمیت خلقت انسان ۸، ۹; بهترین خلقت انسان ۱۰; ضعف ابداعات انسان ۱۱; مراحل خلقت انسان ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶; نقش انسان ۷; ویژگیهاى خلقت انسان ۱۰
- جنین: پیدایش گوشت جنین ۴; نفخ روح در جنین ۵
- حمد: زمینه حمد ۹
- خالق: بهترین خالق ۱۲
- خالقیت: خالقیت غیرخدا ۱۴
- خدا: ابداع خدا ۷; مدحهاى خدا ۸; مدح خدا ۸; نشانه هاى خالقیت خدا ۷; نشانه هاى قدرت خدا ۶; ویژگیهاى ابداعات خدا ۱۱
- علقه : تبدیل علقه به مضغه ۲، ۳
- مضغه: تبدیل مضغه به جنین ۳، ۴
- نطفه: تبدیل نطفه به علقه ۱، ۲; نطفه در رحم ۱، ۲
