الحجر ٨٧
ترجمه
| الحجر ٨٦ | آیه ٨٧ | الحجر ٨٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«سَبْعاً»: هفت. مراد هفت آیه سوره فاتحه است که در اصل مشتمل بر چکیده قرآن است. یا به عبارت دیگر، قرآن تفصیل اصول مذکور در آن است. «الْمَثَانِی»: جمع مثنّی، یعنی: مکرّر، بارها و بارها خوانده شده. مراد از مثنّی، تنها دوبار نیست، بلکه بر جمع یعنی بر بیش از تثنیه دلالت دارد، همان گونه که برخی از الفاظ به صورت تثنیه ذکر می‌شوند و معنی جمع دارند. از قبیل: لبّیک و سَعْدَیْک. حَنانَیْک (نگا: ملک / . اگر جمع (مَثْناه) باشد، به معنی ثَناء است. یعنی هفت آیه‌ای که ثناء خدا است، خواه به صورت تسبیح صریح و خواه به صورت تسبیح در قالب دعاء. «سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِی»: مراد سوره فاتحه است که امّ الکتاب نام دارد. در این صورت عطف (الْقُرْآنَ الْعَظیمَ) بر آن، از قبیل عطف عامّ بر خاصّ، یا کلّ بر جزء است. برخی هم (سَبْعاً مِّنَ الْمَثَانِی) را خود قرآن می‌دانند (نگا: زمر / ) و واژه (سَبْعاً) را برای کثرت می‌شمارند و عطف را به منزله عطف صفت بر صفت می‌دانند. «مِنَ الْمَثَانِی»: حرف (مِنْ) برای بیان (سَبْعاً) است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۸۵ - ۹۹،سوره حجر
- معناى آيه شريفه ((و ما خلقنا...))
- بيان وهن استدلال هر يك از قائلين به جبر و تفويض به اين آيه شرفه براى اثباتمرام خود
- معناى ((صفح )) و فرق آن با ((عفو)) و مفاد جمله : ((فاصح الصفحالجميل ...))
- بيان اينكه مراد از ((سبعا من المثالى )) سوره حمد است و اشاره به وجوهى كه دربارهاين تعبير گفته است
- معناى ((مثانى )) و اشاره به معناهائى كه ديگران براى آن گفته اند
- بيان چهار دستور به رسول الله (ص ) در آيه شريفه
- مقصود از ((مقتسمين )) و وجه تسميه آنان به اين نام
- دستور علنى كردن دعوت به پيامبر(ص ): ((فاصدع بما تؤ مر))
- توضيح اينكه مراد از ((يقين )) در آيه : ((و اعبد ربك حتى ياءتيك اليقين )) مرگ است
- روايتى در توضيح معناى ((فاصفح الصفحالجميل )) و ((سبع مثالى )) و مراد از مقتسمين ))
- چند روايت درباره علنى شدن دعوت پيامبر(ص ) و نيز درباره پنج تن مستهزئين آنحضرت
- رواياتى در ذيل آيه ((واعبد ربك حتى ياتيك اليقين ))
- بحثى فلسفى در چگونگى تكليف و دوام آن
- تكاليف الهى همواره ملازم آدمى بوده و بشر در همه احوال محتاج دين است
نکات آیه
۱- «سوره حمد» از عطایاى خداوند بر پیامبر(ص) (و لقد ءاتینک سبعًا من المثانى) نوع مفسّران بر آنند که مراد از «سبعاً» سوره حمد است که هفت آیه دارد و «المثانى» (جمع مثنى) صفت براى قرآن کریم است; چنان که در سوره «زمر» (آیه ۲۳) این کلمه به عنوان صفت قرآن ذکر شده است. گفتنى است: روایات نیز مؤید همین مطلب است.
۲- سوره حمد، داراى جایگاه ویژه و ارزشى والا در میان مجموعه سوره هاى قرآن (و لقد ءاتینک سبعًا من المثانى و القرءان العظیم) برداشت فوق از اختصاص به ذکر یافتن سوره حمد پیش از بیان قرآن به عنوان «کتاب عظیم» استفاده مى شود.
۳- خداوند، اعطا کننده قرآن به پیامبر(ص) (و لقد ءاتینک ... القرءان العظیم)
۴- قرآن، کتابى است با عظمت و نعمتى بزرگ (و لقد ءاتینک ... و القرءان العظیم)
۵- قرآن، جلوه اى از خلاّقیت و علم خداوند (إن ربّک هو الخلّ-ق العلیم . و لقد ءاتینک سبعًا من المثانى و القرءان العظیم) ذکر «اعطاى قرآن به پیامبر(ص)» پس از بیان دو صفت خالقیت و دانایى خداوند، مى تواند بیانگر مصداقى از خلاّقیت و علم خداوند باشد.
روایات و احادیث
۶- «عن یونس بن عبدالرحمان ... قال: سألت أباعبدالله(ع) «و لقد آتیناک سبعاً من المثانى و القرآن العظیم» قال: هى سورة الحمد و هى سبع آیات منها بسم الله الرّحمن الرّحیم و إنما سمیت المثانى لأنها یثنى فى الرکعتین;[۱] یونس بن عبد الرحمان ... گفت: از امام صادق(ع) در باره سخن خداوند «ولقد آتیناک سبعاً من المثانى و القرآن العظیم» سؤال کردم، آن حضرت فرمود: آن سوره حمد است که هفت آیه دارد و از جمله آنها بسم الله الرّحمن الرّحیم است و همانا مثانى نامیده شده است; زیرا در دو رکعت نماز دو بار خوانده مى شود».
موضوعات مرتبط
- خدا: عطایاى خدا ۱، ۳; نشانه هاى خالقیت خدا ۵; نشانه هاى علم خدا ۵
- سوره حمد: فضیلت سوره حمد ۱، ۲، ۶; نامهاى سوره حمد ۶
- قرآن: اهمیت قرآن ۵; عظمت قرآن ۴
- محمد(ص): اعطاء سوره حمد به محمد(ص) ۱; اعطاء قرآن به محمد(ص) ۳
- نعمت: مراتب نعمت ۴; نعمت قرآن ۴; نعمت هاى بزرگ ۴
منابع
- ↑ تفسیرعیاشى، ج ۱، ص ۱۹، ح ۳; نورالثقلین، ج ۳، ص ۲۷، ح ۹۸.
