ق ١٦

وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ‌ وَ نَعْلَمُ‌ مَا تُوَسْوِسُ‌ بِهِ‌ نَفْسُهُ‌ وَ نَحْنُ‌ أَقْرَبُ‌ إِلَيْهِ‌ مِنْ‌ حَبْلِ‌ الْوَرِيدِ

ترجمه

ما انسان را آفریدیم و وسوسه‌های نفس او را می‌دانیم، و ما به او از رگ قلبش نزدیکتریم!

|و همانا ما انسان را آفريديم، و مى‌دانيم كه نفس او چه وسوسه‌اى به او مى‌كند، و ما از رشته رگ‌ها به او نزديك‌تريم

و ما انسان را آفريده‌ايم و مى‌دانيم كه نفس او چه وسوسه‌اى به او مى‌كند، و ما از شاهرگ [او] به او نزديكتريم.

و ما انسان را خلق کرده‌ایم و از وساوس و اندیشه‌های نفس او کاملا آگاهیم که ما از رگ گردن او به او نزدیکتریم.

همانا انسان را آفریدیم و همواره آنچه را که باطنش [نسبت به معاد و دیگر حقایق] به او وسوسه می کند، می دانیم، و ما به او از رگ گردن نزدیک تریم.

ما آدمى را آفريده‌ايم و از وسوسه‌هاى نفس او آگاه هستيم، زيرا از رگ گردنش به او نزديك‌تريم.

و به راستی که انسان را آفریده‌ایم و می‌دانیم که نفسش چه وسوسه‌ای به او می‌کند، و ما به او از رگ جان نزدیکتریم‌

و همانا ما آدمى را آفريده‌ايم و آنچه را نفس او وسوسه مى‌كند مى‌دانيم، و ما به او از رگ گردن نزديكتريم- به احاطه علمى-.

ما انسان را آفریده‌ایم و می‌دانیم که به خاطرش چه می‌گذرد و چه اندیشه‌ای در سر دارد، و ما از شاهرگ گردن بدو نزدیکتریم.

و ما بی‌گمان انسان را به‌راستی آفریدیم حال آنکه می‌دانیم نفس او چه وسوسه‌ای به او می‌کند و ما از شاهرگ (او) به او نزدیکتریم.

و همانا آفریدیم انسان را و دانیم آنچه را می‌خلد در دلش و ما نزدیکتریم بدو از بند ورید (رگ گردن)

ق ١٥	آیه ١٦	ق ١٧
سوره : سوره ق نزول : اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ»: ضمیر (ه) اگر به انسان برگردد، معنی چنین است: چیزهائی که نفس بدو می‌گوید. اگر به (ما) برگردد، معنی بدین شکل است: خواستهای دل و اندیشه‌های مغز. «حَبْلِ الْوَرِیدِ»: شاهرگ گردن. اضافه (حَبْلِ) به (الْوَرِیدِ) بیانیه است. یعنی رشته‌ای که ورید نام دارد. وریدها دو رگ هستند که در دو طرف گردن قرار دارند و به دو استخوان پشت گوش متصلند و با قطع هر یک انسان می‌میرد (نگا: المصحف المیسر). «نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ ...»: قرب خدا قرب علمی است؛ نه مکانی.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ‌ آمَنُوا... (۱) وَ نَحْنُ‌ أَقْرَبُ‌ إِلَيْهِ‌... (۱) إِنَّا نَحْنُ‌ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ... (۰)

تفسیر

• آيات ۱۵ - ۳۸ سوره ق
• رد استبعاد اعاده خلقت ، و بيان امكان آن با استناد به وقوع خلقت نخستين
• قدرت و علم خداوند در خلق و تدبير موجودات بهحال خود باقى است
• بيان مقصود ((نزديگى خداوند بر انسان )) با عبارتى ساده و همه كس فهم
• علم خدا به انسان از طريق فرشتگان كاتب اعمال
• گفتار بعضى از مفسرين پيرامون ظرف ((اذا)) در آيه شريفه
• فرشتگان موكل بطور كامل مراقب انسان هستند و چيزى را از قلم نمى اندازند
• معناى اينكه فرمود: سكره موت ((به حق )) آمد
• مقصود از سائق و شهيدى كه در قيامت همراه هر كسى مى آيند و بيان اينكه مخاطب آيه :((لقد كنت فى غفلة من هذا...)) كيست و مفهوم آن چيست
• دو نكته اى كه از اين آيه شريفه استفاده مى شود
• معناى آيه : ((و قال قرينه هذا ما لدىّ عتيد))
• پاسخ خداى تعالى به عذرى كه به قرين شيطانى مشرك دوزخى مى آورد
• تفسير و توضيع ((و ما اءنا بظلام للعبيد))
• وجوهى كه درباره سئوال و جواب در آيه : ((يومنقول لجهنم هل امتلات و تقول هل من مزيد)) و مفاد آن گفته شده است
• وصف متقين و ورودشان به بهشت
• معناى اينكه درباره بهشت متقين فرمود: ((لهم ما يشاؤ ن فيها و لدنيا مزيد))
• روايتى در ذيل آيه : ((افعيينا بالخلق الاول ...)) و درباره دو فرشته نويسنده حسنات وسيئات
• روايتى دال بر اينكه خطاب ((القيا فى جهنمكل كفار عنيد)) به پيامبر و على (عليهما الصلوة و السلام ) مى شود
• چند روايت در ذيل آيه : ((يوم نقول لجهنم هل امتلاءت ...)) و راجع به اينكه درباره متقيندر بهشت فرموده : ((لهم ما يشاؤ ن فيها ولدينا مزيد)) و...
• روايتى در شاءن نزول ((و لقد خلقنا السموات و الاءرض ...)) و سخنى پيرامون آن

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- خداوند، خالق انسان و آگاه به وسوسه هاى نفسانى وى (و لقد خلقنا الإنسن و نعلم ما توسوس به نفسه)

۲- لازمه خالقیت، آگاهى به اسرار و نهفته هاى وجود مخلوق (و لقد خلقنا ... و نعلم ما توسوس به نفسه) از این که خداوند، نخست مسأله خلقت را مطرح کرده و سپس علم خویش به اسرار آدمیان را بیان داشته، تلازم یاد شده استفاده مى شود.

۳- نفس آدمى، داراى انگیزش هاى منفى و مرموز (و نعلم ما توسوس به نفسه) «وسوسه» (مصدر «توسوس» ) در اصل به معناى صداى آهسته است و در این جا کنایه از خواطر مذموم و ناپسند مى باشد.

۴- انکار معاد، ناشى از وسوسه هاى مرموز نفس و نه نارسایى برهان آن * (بل هم فى لبس من خلق جدید ... و نعلم ما توسوس به نفسه)

۵- خداوند، نزدیک تر از رگ هاى قلب، به انسان (و نحن أقرب إلیه من حبل الورید) «ورید» ممکن است به معناى رگ هایى باشد که خون را به قلب مى رساند.

۶- خداوند، نزدیک تر از رگ گردن، به آدمى (و نحن أقرب إلیه من حبل الورید) «ورید» مى تواند به معناى رگ گردن باشد.

۷- سراسر وجود آدمى و زوایاى قلب انسان، آشکار براى خداوند (و نحن أقرب إلیه من حبل الورید)

۸- علم الهى به اعماق وجود آدمى، هشدارى به وى در تأثیرپذیرى از وسوسه هاى نفس (و نعلم ما توسوس به نفسه و نحن أقرب إلیه من حبل الورید) تعبیر و «نحن أقرب...» - در پى «نعلم ما توسوس...» - مى تواند از آن جهت باشد که آدمى با ناظر دیدن خدا، خود را از بند وسوسه هاى نفس رها مى سازد.

۹- علم الهى، به زوایاى وجود آدمى، پشتوانه برپایى قیامت و حساب رسى و مؤاخذه انسان * (و نحن أقرب إلیه من حبل الورید) در آیات پیشین براى اقامه برهان معاد به دو نکته اشاره شده است: نخست قدرت خداوند و سپس علم او. اکنون دراین آیات، تعبیر «أفعیینا...» به قدرت و «نعلم ما توسوس...» به علم الهى نظر دارد.

۱۰- اصلاح اندیشه و اعتقاد، نیازمند اصلاح نفس* (بل هم فى لبس من خلق جدید ... و نعلم ما توسوس به نفسه) این آیات، در مقام اصلاح اندیشه منکران معاد است. خداوند، در پایان ادله عقلى بر امکان معاد مسأله وسوسه هاى نفسانى را مطرح کرده است. این مى تواند از آن جهت باشد که منکران معاد، براى اصلاح عقیده، همواره گمان نکنند که مشکلشان عقلى و برهانى است; زیرا چه بسا عقیده نادرست، تکیه بر وسوسه هاى نفس داشته باشد که در این صورت، اصلاح عقیده نیازمند اصلاح نفس خواهد بود.

موضوعات مرتبط

• انسان: خالق انسان ۱
• تزکیه: آثار تزکیه ۱۰
• حسابرسى: حتمیت حسابرسى ۹
• خالق: شرایط خالق ۲; علم غیب خالق ۲
• خدا: آثار علم خدا ۹; خالقیت خدا ۱; علم غیب خدا ۱; قرب خدا ۵، ۶; وسعت علم خدا ۷، ۸; هشدارهاى خدا ۸
• عقیده: زمینه تصحیح عقیده ۱۰
• قلب: رگهاى قلب ۵
• قیامت: حتمیت قیامت ۹
• گردن: رگهاى گردن ۶
• معاد: منشأ تکذیب معاد ۴
• وسوسه: آثار وسوسه ۴; خطر وسوسه ۸
• هواى نفس: آثار هواى نفس ۳، ۴; خطر هواى نفس ۸