الإسراء ٣
ترجمه
| الإسراء ٢ | آیه ٣ | الإسراء ٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«ذُرِّیَّةَ»: نژاد. نسل. منادا است، یا این که منصوب به اختصاص است و مفعولٌ‌به (أَخُصُّ) یا (أَعْنی) محذوف است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۲ - ۸، سوره اسرى
- اشاره به مورد استعمال كلمه ((كتاب (( مجيد
- وجه اينكه وكيل گرفتن غير خدا شرك است
- معناى ((ذريه (( ووجه منصوب بودن آن در آيه
- خلاصه معناى آيه واشاره به اختلاف مفسرين در اعراب آن
- معناى مختلف واژه ((قضاء(( ومعناى آيه : ((وقضينا الى بنىاسرائيل لتفسدن فى الارض ...((
- توضيح معناى آيه شريفه : ((فاذا جاء وعد اوليهما...(( واشاره به ضعف وجوه ديگرىكه در اين باره گفته شده است
- آثار نيك وبد اعمال به عامل برمى گردد (ان احسنتم احسنتم لانفسكم وان اساءتم فلها)
- بحث روايتى
- چرا نوح (ع ) عبد شكور خوانده شده است
- روايتى در ذيل آيه (لتفسلان فى الارض مرتين ...)
- مقصود از دوبار سركوب شدن وهلاكت بنى اسرائيل بر اثر دوبا فسادانگيزى آنان برروى زمين
نکات آیه
۱- بنى اسرائیل، از ذریه و نسل همراهان نوح(ع) در کشتى بودند. (هدًى لبنى إسرءیل ... ذرّیة من حملنا مع نوح)
۲- خداوند، ایمان و شرافت نیاکان بنى اسرائیل را به آنان یادآور شد. (هدًى لبنى إسرءیل ... ذرّیة من حملنا مع نوح) نصب «ذریة» یا به تقدیر حرف ندا و یا به تقدیر فعل «اخص» است. در هر صورت یادآورى عنوان «ذریه همراهان نوح» بیانگر حقیقت فوق است.
۳- داشتن نیاکان مؤمن و موّحد، ارزشى مسؤولیت آور (ذرّیة من حملنا مع نوح) یادآورى نیاکان مؤمن و صالح بنى اسرائیل به آنان، براى واقف ساختنشان به مسؤولیت خویش است.
۴- انتساب بنى اسرائیل به همراهان نوح(ع)، موجب شایستگى آنان به عنایت خدا براى هدایتشان گردید. (و ءاتینا موسى ... ذرّیة من حملنا مع نوح) برداشت فوق مبتنى بر این نکته است که نصب «ذریة» به تقدیر فعل «اخص» و مجموع جمله «ذرّیة من حملنا...» در مقام تعلیل براى آیه قبل (و آتینا موسى...) باشد; یعنى، ما با نزول تورات، خواستار هدایت بنى اسرائیل بودیم; چون آنان از فرزندان همراهان حضرت نوح(ع) بودند.
۵- عملکرد نیاکان، داراى نقشى بس مؤثر در برخوردارى فرزندانشان از هدایتها و نعمتهاى خداوند (و ءاتینا موسى الکتب ... ذرّیة من حملنا مع نوح) در این برداشت، جمله «ذرّیة من...» تعلیل براى آیه قبل (و آتینا موسى الکتاب...) گرفته شده است; یعنى، چون بنى اسرائیل از فرزندان همراهان نوح(ع) در کشتى بودند، این افتخار را یافته اند که از هدایتهاى کتاب آسمانى (تورات) بهره مند شوند.
۶- استفاده «تورات» از گرایشها و عواطف خویشاوندى بنى اسرائیل، جهت هدایت و گرایش آنان به توحید (و ءاتینا موسى ... ذرّیة من حملنا مع نوح) این برداشت با توجه به دو نکته است ذیل است: ۱- بنابراین که نصب «ذرّیة» به حرف نداى محذوف و ادامه کلام تورات در آیه قبل باشد (و آتینا موسى الکتاب ...ألاّتتخذوا ... یا ذرّیة من حملنا مع نوح). ۲- آیه در پى دعوت از بنى اسرائیل به توحید، به آنان یادآورى مى کند که آنها از فرزندان همراهان نجات یافته نوح هستند، تا به این وسیله ایشان را به قبول دعوت برانگیزاند.
۷- استفاده از گرایشها و عواطف خویشاوندى براى هدایت مردم، از روشهاى هدایتى قرآن (ألاّتتخذوا من دونى وکیلاً. ذرّیة من حملنا مع نوح) برداشت فوق بر این اساس است که جمله «ذرّیة من حملنا...» از سخنان قرآن باشد نه آموزه هاى تورات.
۸- عبودیت و شکرگزارى زیاد و مداوم به درگاه خدا، از ویژگیهاى مهم حضرت نوح(ع) بود. (إنه کان عبدًا شکورًا) از میان اوصاف گوناگون حضرت نوح(ع) تنها عبودیت و سپاسگزارى او را یادآور شد و این بیانگر برجستگى آن دو صفت در آن حضرت است. گفتنى است تداوم عبودیت و شکرگزارى از جمله اسمیه «إنه کان...» - که دلالت بر ثبوت و استمرار دارد - استفاده مى شود.
۹- نجات نوح(ع) و همراهان او، پاداش عبودیت و شکرگزارى مداوم وى بود. (ذرّیة من حملنا مع نوح إنه کان عبدًا شکورًا) «ذرّیة ...» اشاره به نجات همراهان نوح(ع) از غرق شدن دارد و جمله «إنه کان عبداً شکوراً» مى تواند تعلیل براى آن نجات باشد; یعنى، چون حضرت نوح(ع) عبدى شاکر بود، او و همراهانش را نجات بخشیدیم.
۱۰- عبودیت و شکرگزارى به درگاه خداوند، از اهمیت و ارزش والایى برخوردار است. (إنه کان عبدًا شکورًا) آیه فوق - که در مقام توصیف حضرت نوح(ع) است - تنها به دو صفت یاد شده اکتفا کرده است; این بیانگر اهمیت و ارزش والاى آن دو صفت است.
روایات و احادیث
۱۱- «عن أبى جعفر(ع): ... و لیس کلّ من فى الأرض من بنى آدم من ولد نوح قال الله فى کتابه: «... ذرّیة من حملنا مع نوح»;[۱] از امام باقر(ع) روایت شده است: ... چنان نیست که تمام آدمیان روى زمین از فرزندان نوح باشند. خداوند در کتابش فرمود: ... ذرّیة من حملنا مع نوح».
۱۲- «عن أبى حمزة عن أبى جعفر(ع) قال: ... قلت: فما عنى بقوله فى نوح «انه کان عبداً شکوراً» قال: کلمات بالغ فیهنّ قلت: و ما هنّ؟ قال: کان إذا أصبح قال: أصبحت أشهدک ما أصبحت بى من نعمة أو عافیة فى دین أو دنیا فانها منک وحدک لاشریک لک فلک الحمد على ذلک و لک الشکر کثیراً کان یقولها إذا أصبح ثلاثاً و إذا أمسى ثلاثاً...;[۲] ابوحمزه گوید: از امام باقر(ع) پرسیدم: مراد خدا از این سخن «إنه کان عبداً شکوراً» در باره نوح چیست؟ فرمود: مقصود کلماتى بود که نوح(ع) زیاد مى گفت. عرض کردم: آن کلمات چیست؟ فرمود: صبح که مى شد، مى گفت: «أصبحت أشهدک ما أصبحت بى من نعمة أو عافیة...». نوح(ع) در هر صبح و هر شام این کلمات را سه بار مى گفت...».
۱۳- «عن أبى فاطمة ان النبى(ص) قال: کان نوح(ع) لایحمل شیئاً صغیراً و لا کبیراً إلاّ قال بسم الله و الحمد لله فسمّاه الله عبداً شکوراً;[۳] از ابى فاطمه روایت شده که پیامبر(ص) فرمود: نوح(ع) هیچ چیز کوچک و بزرگى را برنمى داشت مگر آنکه مى گفت: بسم الله و الحمد لله، پس خداوند او را عبد شکور نامید».
موضوعات مرتبط
- ارزشها ۱۰:
- انسان: نیاکان انسان ۱۱
- بنى اسرائیل: ایمان نیاکان بنى اسرائیل ۲; تذکر به بنى اسرائیل ۲; زمینه عنایت به بنى اسرائیل ۴;زمینه هدایت بنى اسرائیل ۴، ۶; فضایل نیاکان بنى اسرائیل ۲; نقش عواطف خویشاوندى بنى اسرائیل ۶; نقش گرایشهاى بنى اسرائیل ۶; نیاکان بنى اسرائیل ۱، ۴
- توحید: هدایت به توحید ۶
- تورات: روش هدایتگرى تورات ۶
- خدا: تذکرات خدا ۲; زمینه عنایت خدا ۴
- شکر: ارزش شکر ۱۰; اهمیت شکر ۱۰
- عبودیت: ارزش عبودیت ۱۰; اهمیت عبودیت ۱۰
- عواطف: نقش عواطف خویشاوندى ۷
- گرایشها: نقش گرایشها ۷
- مسؤولیت: عوامل مؤثر در مسؤولیت ۳
- نعمت: زمینه نعمت ۵
- نوح(ع): پاداش شکرگزارى نوح(ع) ۹; پاداش عبودیت نوح(ع) ۹; تداوم شکرگزارى نوح(ع) ۸; تداوم عبودیت نوح(ع) ۸; شکرگزارینوح(ع) ۱۲، ۱۳; عوامل نجات نوح(ع) ۹; عوامل نجات همسفران نوح(ع) ۹; فضایل نوح(ع) ۸; نسل نوح(ع) ۱۱; نسل همسفران نوح(ع) ۱، ۴; ویژگیهاى نوح(ع) ۸
- نیاکان: آثار عمل نیاکان ۵; نقش نیاکان مؤمن ۳; نقش نیاکان موحّد۳
- هدایت: روش هدایت ۷; عوامل هدایت ۵، ۷; هدایت به توحید ۶
