الأنعام ١٤٩
ترجمه
| الأنعام ١٤٨ | آیه ١٤٩ | الأنعام ١٥٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ»: دلیل رسائی که به نهایتِ قوّت و استواری خود رسیده است. برهان گویا و روشن.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ إِنْ کَانَ کَبُرَ عَلَيْکَ... (۳) وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ لَآمَنَ مَنْ... (۲) وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ... (۱) حِکْمَةٌ بَالِغَةٌ فَمَا تُغْنِ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱۵۰ - ۱۳۶، سوره انعام
- بيان آيات شريفه ، كه متضمن احتجاج عليه مشركين در مورد قربانى كردن فرزندانشان در برابر بت ها، و بعض احكام در مورد خوردنى ها، مى باشد.
- مراد از نهى از اسراف در: (( و لا تسرفوا انه لا يحب المسرفين )) .
- خداوند متعال به مشيت تكوينى خود از هيچكس ايمان نخواسته است .
- رواياتى در مورد حق فقراء و مساكين در محصول زراعت .
- معناى : (( ثمانيه ازواج من الظاءن اثنين ... )) .
- در قيامت از جاهل سؤ ال مى شود: چرا علم نياموختى تا بدان عمل كنى ؟.
نکات آیه
۱- دلیل محکم و رسا تنها در اختیار خداست. (قل فلله الحجة البلغة)
۲- مشرکان جبرگرا فاقد هر گونه دلیل بر عقاید خویش هستند. (قل هم عندکم من علم ... فلله الحجة البلغة)
۳- خداوند داراى دلایل و حجتهاى رسا بر نفى پندار جبر و عقاید شرک است. (قل فلله الحجة البلغة)
۴- سنت خداوند، هدایت آزادانه و از روى اختیار انسانها با دلایل محکم و رساست. (قل فلله الحجة البلغة فلو شاء لهدیکم أجمعین) مفهوم جمله امتناعیه «لو شاء ... » آن است که خداوند هدایت آزادانه آدمیان را خواسته است، نه جبر آنان بر هدایت. چگونگى این هدایت در جمله «فلله ... » بیان گردیده است. یعنى اینکه خداوند چنین خواسته که با حجتهاى بالغه آدمیان را هدایت کند.
۵- انسان در انتخاب مسیر هدایت یا ضلالت مختار است. (قل فلله الحجة البلغة فلو شاء لهدیکم أجمعین)
۶- اگر مشیت خداوند اجبار انسان بر هدایت بود، همگان را، بى استثنا، هدایت مى کرد. (فلو شاء لهدیکم أجمعین)
۷- لزوم ارائه دلیل و برهان براى هدایت و تصحیح اندیشه دیگران (قل فلله الحجة البلغة فلو شاء لهدیکم أجمعین)
۸- مشیت تکوینى خداوند تخلف ناپذیر است. (فلو شاء لهدیکم أجمعین)
۹- سنت و مشیت خداوند بر هدایت و ضلالت جبرى آدمیان قرار نگرفته است. (فلو شاء لهدیکم أجمعین)
۱۰- عن جعفر بن محمّد (ع) و قد سئل عن قوله تعالى «فلله الحجة البالغة» فقال: إن الله تعالى یقول للعبد یوم القیامة: عبدى اکنت عالما؟ فان قال نعم. قال له: افلا عملت بما علمت؟ و إن قال: کنت جاهلا. قال له: أفلا تعلمت حتى تعمل فیخصمه فتلک الحجة البالغة.(۱) از امام صادق (ع) در پاسخ سؤال از آیه «فلله الحجة البالغة»، روایت شده است: خداوند متعال در قیامت به بنده اش مى فرماید: آیا [به وظایف خویش] آگاه بودى؟ اگر بگوید آرى، مى فرماید چرا عمل نکردى؟ و اگر بگوید آگاه نبودم، به او مى فرماید چرا یاد نگرفتى؟ و [به این گونه]او را محکوم مى کند. و این است حجت بالغه.
۱۱- عن أبى الحسن موسى بن جعفر(ع) فى حدیث طویل: ... جمیع امور الادیان اربعة ... و أمر یحتمل الشک و الانکار فسبیله استیضاح اهله لمنتحلیه بحجة من کتاب الله مجمع على تاویلها و سنة مجمع علیها لا اختلاف فیها، او قیاس تعرف العقول عدله و لا یسع خاصة الأمة و عامتها الشک فیه و الانکار له ... فمن اورد واحدة من هذه الثلاث فهى الحجة البالغة التى بینها الله فى قوله لنبیه: ... «قل فلله الحجة البالغة ... .(۲) از امام کاظم (ع) در ضمن حدیثى طولانى روایت شده است: ... امور ادیان چهار گونه است: ... یکى امرى است که احتمال شک و انکار در آن است و راه آن، این
۱- . امالى شیخ طوسى، ج ۱، ص ۸ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۷۶، ح ۳۳۰.
۲- . تحف العقول، ص ۴۰۷ ; بحارالانوار، ج ۲، ص ۲۳۸- ، ح ۳۱. است که از معتقدین به آن توضیح خواسته شود (تا دلیل آورند) به وسیله حجتى از کتاب خدا که معناى آن مورد اجماع باشد یا با سنتى که اختلاف در آن نباشد و یا با قیاسى که عقل صحت آن را تأیید و قابل انکار و شک هیچکس نباشد ... هر کس یکى از این سه حجت را بیاورد این همان حجت بالغه است که خداوند در قرآن براى پیامبر خود فرموده است: «قل فلله الحجة البالغة ... ».
موضوعات مرتبط
- انسان: اختیار انسان ۴، ۵، ۶، ۹
- تربیت: روش تربیت ۷
- جبر: بیخمنطقى جبر گرایى ۲ ; جبر و اختیار ۶، ۹ ; دلایل بطلان جبر ۳
- خدا: اتمام حجت خدا ۱۱ ; احتجاج خدا ۳ ; اختصاصات خدا ۱ ; حتمیت مشیّت خدا ۸ ; سنتهاى خدا ۴، ۹ ; قدرت خدا ۶ ; مشیّت خدا ۶، ۹ ; هدایت خدا ۴
- دین: نفى اکراه در دین ۴، ۵، ۶
- شرک: دلایل بطلان شرک ۳
- عقیده: اهمیت برهان در عقیده ۷ ; روش تصحیح عقیده ۷
- قیامت: مؤاخذه در قیامت ۱۰
- گمراهى: اختیار در گمراهى ۵، ۹
- مشرکان: بیخمنطقى مشرکان جبرگرا ۲
- هدایت: اختیار در هدایت ۴، ۵، ۹
