التوبة ١٠٨
ترجمه
| التوبة ١٠٧ | آیه ١٠٨ | التوبة ١٠٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا تَقُمْ فیهِ ...»: در آن به عبادت نایست. در آن نماز مخوان (نگا: نساء / . اصلاً در آن توقّف مکن و ممان. «أَحَقُّ»: این واژه گرچه افعل التفضیل است ولی در اینجا مراد مقایسه میان (شایسته) و (شایسته‌تر) نیست؛ بلکه مقایسه میان (شایسته) و (ناشایسته) است؛ لذا در اینجا (أَحَقُّ) به معنی شایسته است؛ نه شایسته‌تر (نگا: فرقان / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۱۰ - ۱۰۷، سوره توبه
- داستان بناى مسجد ضرار توسط منافقين و نهى خداوند پيامبر صلى الله عليه و آله را از نمازگزاردن در آن
- بيان تفاوت در اساس و پايه زندگى مؤ منين و منافقين در قالبمثل
- رواياتى در مورد بناى مسجد ضرار و نزول آيات مربوطه ، سازندگان آن مسجد و كسانى كه به دستور پيامبر (ص ) آن را ويران ساختند...
نکات آیه
۱ - پیامبر(ص) مورد نهى مؤکد الهى از حضور یافتن و اقامه نماز در مسجد ضرار (لا تقم فیه أبداً)
۲ - حرمت انجام هر گونه عملى که مایه تأیید کفر و نفاق و تقویت کافران و منافقان محارب و زمینه زیان و تفرقه مؤمنان باشد. (و الذین اتخذوا مسجداً ... لا تقم فیه أبداً)
۳ - پیامبر(ص) و رهبر جامعه اسلامى، باید در موضع گیرى علیه جریانهاى باطل (نفاق) پیشگام باشد. (لا تقم فیه أبداً) مخاطب قرار گرفتن شخص پیامبر(ص) در این آیه ظاهراً به خاطر موقعیتى است که آن حضرت داشتند (موقعیت رهبرى).
۴ - حضور و اقامه نماز در مسجدى که به انگیزه هاى باطل بنا شود، ممنوع است. (مسجداً ضراراً ... لا تقم فیه أبداً)
۵ - مسجدى که از نخستین لحظه بر اساس تقوا بنا شده، داراى ارزش بوده و سزاوار است که در آن نماز اقامه شود. (لمسجد أسّس على التقوى من أول یوم أحق أن تقوم فیه)
۶ - مسجد قبا، بنیان نهاده شده بر اساس تقوا و مکانى شایسته براى عبادت (لمسجد أسّس على التقوى ... أحق أن تقوم فیه) با توجّه به شأن نزول و به قرینه مسجد ضرار، منظور از «لمسجد أسّس على التقوى» مسجد قبا مى باشد.
۷ - منزلت معنوى مسجد، منوط به نیت بنیانگذار آن است. (مسجداً ضراراً ... لا تقم فیه أبداًلمسجد أسّس على التقوى من أول یوم أحق)
۸ - نقش اساسى تقوا و نیت پاک در ارزش عمل (لمسجد أسّس على التقوى من أول یوم أحق)
۹ - نداشتن کمترین پیشینه زشتى و نادرستى، ملاک برترى و فضیلت افراد در بینش الهى (أسّس على التقوى من أول یوم) برداشت فوق به خاطر این است که خداوند دو ملاک را در ارجمندى مسجد قبا ذکر فرموده است: ۱ - «أسّس على التقوى» ; ۲ - «من أول یوم».
۱۰ - مسجد قبا، مسجدى بنا شده بر اساس تقوا و مأواى جویندگان پاکى و طهارت (لمسجد أسّس على التقوى ... فیه رجال یحبون أن یتطهروا)
۱۱ - مسجد، باید پایگاهى براى تربیت و تهذیب انسانهاى شایسته باشد. (لمسجد أسّس ... فیه رجال یحبون أن یتطهروا)
۱۲ - اشتیاق به خودسازى و تمایل به پاک سازى روح و اندیشه، ارزشى والا در بینش الهى (فیه رجال یحبون أن یتطهروا و اللّه یحب المطهرین)
۱۳ - نماز و ذکر خدا، عامل خودسازى و پاکى روح و اندیشه (لمسجد ... فیه رجال یحبون أن یتطهروا)
۱۴ - خداوند، دوستدار جویندگان پاکى و طهارت است. (رجال یحبون أن یتطهروا و اللّه یحب المطهرین)
۱۵ - مکان و محیط مناسب، از زمینه هاى لازم براى طهارت و خودسازى و کمال معنوى (لمسجد أسّس على التقوى ... فیه رجال یحبون أن یتطهروا)
۱۶ - ارزش همنشین شدن با صالحان و جویندگان طهارت، و تأثیر آن در رشد و کمال معنوى انسان (فیه رجال یحبون أن یتطهروا) «فیه رجال ... » به منزله دلیلى است براى سزاوارى اقامه نماز در مسجد قبا ; یعنى، چون در این مسجد مردم صالح و جویندگان پاکى وجود دارند، شایسته است که دیگران با اینان همنشین شوند، زیرا همنشینى با صالحان و پاکان داراى تأثیر مثبت است.
۱۷ - لزوم تقویت مساجد و مراکزى که بر اساس تقوا بنا شده و پایگاه جویندگان طهارت است. (لمسجد أسّس على التقوى ... فیه رجال یحبون أن یتطهروا)
روایات و احادیث
۱۸ - «عن الحلبى عن ابى عبداللّه (ع) قال: سألته عن المسجد الذى أسس على التقوى قال: مسجد قبا ;[۱] حلبى گوید از امام صادق (ع) پرسیدم: مسجدى که بر اساس تقوا بنیان نهاده شده کدام است؟ فرمود: مسجد قبا».
۱۹ - ابىّ بن کعب گوید: «سئلت النبى(ص) عن المسجد الذى أسس على التقوى فقال: هو مسجدى هذا ;[۲] از پیغمبر (ص) پرسیدم: مسجدى که بر اساس تقوا بنیان نهاده شده کدام است؟ فرمود: آن همین مسجد من است».
موضوعات مرتبط
- احکام: ۲، ۴
- ارزشگذارى: ۱۲ نقش تقوا در ارزشگذارى ۸ ; نقش نیت در ارزشگذارى ۸
- ارزشها: ملاک ارزشها ۸، ۹
- اماکن مقدس: ۶ اهمیّت تقویت اماکن مقدس ۱۷
- باطل: موضعگیرى علیه باطل ۳
- پاکان: ارزش همنشینى با پاکان ۱۶ ; فضایل پاکان ۱۴
- پاکى: اهمیّت پاکى ۱۷ ; زمینه پاکى ۱۵
- تربیت: مکان تربیت ۱۱
- تزکیه: عوامل تزکیه ۱۳ ; مکان تزکیه ۱۱، ۱۵
- تکامل: زمینه تکامل ۱۵، ۱۶
- خدا: نواهى خدا ۱
- ذکر: آثار ذکر خدا ۱۳
- رهبران دینى: پیشگامى رهبران دینى ۳ ; مسؤولیت رهبران دینى ۳
- صالحان: ارزش همنشینى با صالحان ۱۶
- علایق: ارزش علاقه به تزکیه ۱۲
- کافران: حرمت تقویت کافران ۲
- کفر: حرمت تأیید کفر ۲
- مؤمنان: حرمت اختلاف افکنى در مؤمنان ۲ ; حرمت زیان به مؤمنان ۲
- محاربان: حرمت تقویت محاربان ۲
- محبوبان خدا: ۱۴
- محرمات: ۲
- محمّد(ص): پیشگامى محمّد(ص) ۳ ; تکلیف محمّد(ص) ۱ ; مسؤولیت محمّد(ص) ۳ ; نهى به محمّد(ص) ۱
- مسجد: اهمیّت تقویت مسجد ۱۷ ; برپایى نماز در مسجد ۵ ; تقوا در بناى مسجد ۵ ; ملاک ارزش مسجد ۵ ; منشأ فضیلت مسجد ۷ ; نقش مسجد ۱۱ ; نیت در بناى مسجد ۷
- مسجد ضرار: احکام مسجد ضرار ۴ ; ممنوعیت نماز در مسجد ضرار ۱، ۴
- مسجد قبا: تقوا در بناى مسجد قبا ۶، ۱۰ ; فضیلت عبادت در مسجد قبا ۶ ; فضیلت مسجد قبا ۱۰، ۱۸، ۱۹
- منافقان: حرمت تقویت منافقان ۲
- نفاق: حرمت تأیید نفاق ۲ ; موضعگیرى علیه نفاق ۳
- نماز: آثار نماز ۱۳
- نیت: آثار نیت ۷
