التوبة ١٠٩

از الکتاب
کپی متن آیه
أَ فَمَنْ‌ أَسَّسَ‌ بُنْيَانَهُ‌ عَلَى‌ تَقْوَى‌ مِنَ‌ اللَّهِ‌ وَ رِضْوَانٍ‌ خَيْرٌ أَمْ‌ مَنْ‌ أَسَّسَ‌ بُنْيَانَهُ‌ عَلَى‌ شَفَا جُرُفٍ‌ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ‌ فِي‌ نَارِ جَهَنَّمَ‌ وَ اللَّهُ‌ لاَ يَهْدِي‌ الْقَوْمَ‌ الظَّالِمِينَ‌

ترجمه

آیا کسی که شالوده آن را بر تقوای الهی و خشنودی او بنا کرده بهتر است، یا کسی که اساس آن را بر کنار پرتگاه سستی بنا نموده که ناگهان در آتش دوزخ فرومی‌ریزد؟ و خداوند گروه ستمگران را هدایت نمی‌کند!

ترتیل:
ترجمه:
التوبة ١٠٨ آیه ١٠٩ التوبة ١١٠
سوره : سوره التوبة
نزول : ٧ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٣٠
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«بُنْیَان»: پایه. شالوده. مصدر است و به معنی اسم مفعول به کار رفته است. یعنی بناء به معنی مبنی. «بُنْیَانَهُ»: شالوده مسجد. شالوده دین خود. «شَفا»: لبه. کناره (نگا: آل‌عمران / . «جُرُفٍ»: گودال. پرتگاه. «هَارٍ»: شکافته و مشرف به سقوط، از ماده (هور) و در آن قلب‌المکان شده است و لام‌الفعل و عین‌الفعل به جای همدیگر به کار رفته است. «فَانْهارَ بِهِ»: پرتگاه، ساختمان و صاحب آن را با خود به پائین انداخت. برخی معنی آیه را چنین بیان کرده‌اند: آیا کسی که پایه دین خود را بنیاد نهاده است بر شالوده استوار که تقوا و کسب رضای خدا یا طاعت و عبادت است، بهتر است، یا کسی که آن را بر ضعیف‌ترین و سست‌ترین شالوده بنیاد نهاده است که او را به دوزخ می‌اندازد و ...

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

از امامین امام باقر|باقر و امام صادق|صادق علیهماالسلام روایت شده که درباره اهل قبا نازل گردیده که موضع بول و غائط را با آب شستشو مى نمودند،[۱]

تفسیر


نکات آیه

۱ - لزوم بنا نهادن همه کارها و برنامه هاى زندگى، بر اساس تقواى الهى و رضاى خدا (أفمن أسّس بنینه على تقوى من اللّه و رضون) برداشت فوق بر این پایه است که «بنیانه» به قرینه فراز پیشین - که مربوط به عمل انسان است (بناى مسجد قبا و مسجد ضرار) - به تقدیر «عمله» باشد ; یعنى، کسى که بنیان عملش را بر اساس تقوا قرار دهد.

۲ - اعمال مبتنى بر تقوا و رضایت الهى، داراى اساسى محکم و استوار و ارزشى خدشه ناپذیر (أفمن أسّس ... أم من أسّس بنینه على شفا جرف) از قرار گرفتن این بخش از آیه (أفمن أسس بنیانه على تقوى ... ) در برابر «أم من أسّس بنیانه على شفا جرف هار» برداشت فوق استفاده مى شود.

۳ - رعایت تقواى الهى و تحصیل رضاى خدا در پى ریزى مؤسسات، ملاک ارزشمندى آنهاست. (أفمن أسس بنینه على تقوى من اللّه)

۴ - پرهیز از مخالفت با خدا، راه دستیابى به رضایت او (على تقوى من اللّه و رضون خیر) در این آیه، عبارت «على تقوى من اللّه» در مقابل «على شفا جرف هار» و «رضوان» در مقابل «فانهار به فى نار جهنم» قرار گرفته است و در این مقایسه مى توان به رابطه علّى و معلولى یا سببى و مسببى میان تقوا و رضوان الهى پى برد ; چه اینکه نظیر چنین رابطه در بخش دوم آیه به وسیله «فاء» در «فانهار به» صریحاً بیان گردیده است.

۵ - مؤمنان راستین، شخصیت خویش را بر اساس تقوا و تحصیل رضایت خدا بنا مى کنند. (أفمن أسس بنینه على تقوى من اللّه و رضون خیر) مراد از «بنیانه» مى تواند اعمال و دستاوردهاى فرد نباشد، بلکه منظور بنیان و هویت خود شخص باشد.

۶ - بانیان مسجد قبا، داراى تقواى الهى و در پى جلب رضایت خدا بودند. (لمسجد أسّس على التقوى ... أفمن أسس بنینه على تقوى) مفسّران برآنند که شأن نزول این بخش از آیات، مسجد قبا و مسجد ضرار است. بر این اساس مى توان گفت که: ضمیر «بنیانه» به مسجد قبا (لمسجد أسّس على التقوى) بازمى گردد و آیه شریفه، در مقام تمجید بانیان مسجد قبا و تقبیح بنیان گذاران مسجد ضرار است.

۷ - لزوم داشتن اخلاص و تقوا، از نخستین مراحل انجام هر کار (أفمن أسّس بنینه على تقوى) تعبیر «أسّس بنیانه» تصریح به مراحل آغازین هر عمل دارد.

۸ - منافقان و کافران، بناکننده اعمال خویش بر لب پرتگاهى سست و بى بنیاد (و الذین اتخذوا مسجداً ضراراً ... أم من أسّس بنینه على شفا جرف هار)

۹ - حرکتهاى منافقانه، کفرآمیز و ضد خدا و دین، حرکتهایى سست، مذبوحانه و محکوم به شکست است. (اتخذوا مسجداً ضراراً و کفراً... و إرصاداً لمن حارب اللّه ... أسّس بنینه على شفا جرف هار) سست بودن بنیان اعمال منافقان و کافران، مى تواند کنایه از مطلب فوق باشد.

۱۰ - سقوط در آتش دوزخ، فرجام منافقان کفرپیشه (و الذین اتخذوا مسجداً ضراراً ... فانهار به فى نار جهنم)

۱۱ - منافق، بناکننده شخصیت خویش بر اساسى سست و ناپایدار (أم من أسس بنینه على شفا جرف هار فانهار به) برداشت فوق بر این اساس است که مراد از «بنیانه» هویت و شخصیت خود فرد باشد.

۱۲ - ظالمان، محروم از هدایت الهى (و اللّه لا یهدى القوم الظلمین)

۱۳ - منافقان، زیان زننده به جامعه اسلامى، مروج کفر، تفرقه افکن میان مؤمنان، ظالم و دوزخى اند. (اتخذوا مسجداً ضراراً و کفراً و تفریقاً ... و إرصاداً ... فانهار به فى نار جهنم و اللّه لا یهدى القوم الظلمین)

۱۴ - قرار دادن پایگاه و امکانات در اختیار دشمنان خدا و دین، ظلم و موجب سقوط در آتش است. (و إرصاداً لمن حارب اللّه ... فانهار به فى نار جهنم)

۱۵ - بناکنندگان مسجد ضرار، از ظالمان و سقوط کنندگان در آتش دوزخند. (و الذین اتخذوا مسجداً ضراراً ... فانهار به فى نار جهنم)

روایات و احادیث

۱۶ - از امام باقر(ع) روایت شده: «مسجد ضرار الذى أسّس على شفا جرف هار ... ;[۲] مسجد ضرار، همان بنیانى است که بر لب پرتگاه سستى بنا شد ... ».

موضوعات مرتبط

  • اختلاف افکنان: ۱۳
  • اخلاص: اهمیّت اخلاص ۷
  • ارزشها: ملاک ارزشها ۳
  • اطاعت: آثار اطاعت از خدا ۴
  • تقوا: آثار تقوا ۲ ; اهمیّت تقوا ۳، ۷
  • جامعه اسلامى: اضرار به جامعه اسلامى ۱۳
  • جهنم: موجبات جهنم ۱۴
  • جهنمیان: ۱۰، ۱۳، ۱۵
  • خدا: اهمیّت رضایت خدا ۱، ۲، ۳ ; عوامل رضایت خدا ۴
  • دشمنان: آثار امداد به دشمنان خدا ۱۴
  • دین: آثار امداد به دشمنان دین ۱۴
  • ظالمان: ۱۳، ۱۵ محرومیت ظالمان ۱۲
  • ظلم: موارد ظلم ۱۴
  • عمل: اخلاص در عمل ۷ ; تقوا در عمل ۱، ۲، ۷ ; رضایت خدا در عمل ۱، ۲ ; ملاک ارزش عمل ۲
  • کافران: عوامل انحطاط کافران ۸ ; فرجام کافران ۱۰
  • کفر: شکست کفر ۹ ; مبلغان کفر ۱۳
  • مؤسسات: تقوا در بناى مؤسسات ۳ ; رضایت خدا در بناى مؤسسات ۳
  • مؤمنان: شخصیت مؤمنان ۵ ; فضایل مؤمنان ۵ ; مؤمنان و تقوا ۵ ; مؤمنان و رضایت خدا ۵
  • محاربان: شکست محاربان با خدا ۹
  • مسجد ضرار: ۱۶ بانیان مسجد ضرار جهنم ۱۵ ; ظلم بانیان مسجد ضرار ۱۵
  • مسجد قبا: اهداف بناى مسجد قبا ۶ ; بانیان مسجد قبا و رضایت خدا ۶ ; تقواى بانیان مسجد قبا ۶ ; فضایل بانیان مسجد قبا ۶
  • منافقان: اختلاف افکنى منافقان ۱۳ ; اضرار منافقان ۱۳ ; شخصیت منافقان ۱۱ ; عوامل انحطاط منافقان ۸ ; فرجام منافقان ۱۰ ; منافقان در جهنم ۱۰، ۱۳ ; منافقان و جامعه اسلامى ۱۳ ; منافقان و مؤمنان ۱۳
  • نفاق: شکست نفاق ۹
  • هدایت: محرومان از هدایت خدا ۱۲

منابع

  1. تفاسیر مجمع البیان و برهان.
  2. تفسیر قمى، ج ۱، ص ۳۰۵ ; نورالثقلین، ج ۲، ص ۲۶۸، ح ۳۴۹.